نام‌گذاری سوره مریم

پرداختن به داستان زندگی حضرت مریم در آیات ۱۶ تا ۲۷ و ۳۴ دلیل نام‌گذاری این سوره به نام «مریم» است.

نام دیگر این سوره را کهیعص دانسته‌اند؛ چراکه با همین حروف آغاز می‌شود. سوره مریم را به صورت اختصار سوره «کٰهـٰ» نیز می‌نامند.

محل و ترتیب نزول

سوره مریم جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، چهل و چهارمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، نوزدهمین سوره است و در جزء ۱۶ قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره مریم ۹۸ آیه، ۹۷۲ کلمه و ۳۹۳۵ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مَثانی و کمتر از نیم جزء قرآن است.

سوره مریم دهمین سوره از سوره‌های بیست و نه‌گانه مقطعات است که با حروف مُقَطَّعه «کهیعص» آغاز می‌شوند.

سوره مریم دارای دو ویژگی است: نخست اینکه به هنگام بیان داستان پیامبران بزرگ و داستان مریم از واژه «اُذْکُر» به معنای فرمان به یادآوری و یادکرد استفاده کرده است و دوم اینکه واژه «رحمان» از صفات خداوند ۱۶ بار در این سوره به کار رفته تا به گفته برخی رحمت و مهر گسترده خداوند را نسبت به همه پدیده‌ها و موجودات به ویژه پیامبران و مؤمنان نشان دهد.

آیات مشهور

«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا﴿۹۶﴾»

(ترجمه: بگو: «خدای رحمان کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، محبوب همه می‌گرداند.»)

آیه ۹۶ سوره مریم به آیه ود شهرت دارد. عالمان و مفسران شأن نزول آیه را در حق امام علی(علیه السلام) دانسته‌ و روایات فراوانی در این زمینه ذکر کرده‌اند.

در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که پیامبر(صلی الله علیه و آله) در حق امام علی(علیه السلام) دعا کرد و از خداوند خواست تا محبت علی(علیه السلام) در دل‌های مؤمنان و هیبت و عظمت وی در دل‌های منافقان قرار بگیرد. بعد از این دعا آیه نازل شد.

فضیلت و خواص

از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است:«هر کس مداومت بر خواندن سوره مریم داشته باشد از دنیا نخواهد رفت مگر اینکه خدا به برکت این سوره او را از نظر جان و مال و فرزند بی‌نیاز می‌کند.» 1

آثار و برکات سوره

در متن زیر به برخی از فضایل این سوره اشاره کرده ایم:

1) زیاد شدن خیر و برکت

روایت از امام صادق علیه السلام: «هر کس سوره مریم را بنویسد و آن را در ظرفی شیشه ای که دهانه تنگ دارد گذاشته و در منزلش بگذارد خیر خانه و روزی اش زیاد شود و در خوابش چیزهای خوب می بیند.»

2) ترس از فرد قدرتمند

امام صادق علیه السلام فرموده اند: «هرکس بر شخصی وارد شود که از او خوف و ترس دارد هنگام مواجهه با او حروف «ک ه ی ع ص» را یکی یکی گفته و بعد از گفتن هر حرف یکی از انگشتان دست راستش را ببندد، آنگاه حروف «ح م ع س ق » را یکی یکی گفته و انگشتان دست چپش را ببندد و دو دست خود را مشت کند، آنگاه آیه 110 سوره طه «و عنت الوجوه للحی....ظلماً» را قرائت نماید و هنگام روبه رو شدن با آن شخص دو دستش را بگشاید هیچ آسیبی از جانب وی به او نخواهد رسید.

3) خواب خوش

در تفسیر البرهان به نقل از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و اله وسلم آمده است: «هر کس سوره مریم را نوشته و به همراه خود داشته باشد، در خوابش جز چیزهای خوب نمی بیند و اگر بر دیوار خانه نوشته شود از خطرات حفظ شده و آنچه در خانه است در امنیت می باشد و اگر خائف، آن را بشوید و بنوشد امنیت یابد.»

4) دفع دشمن

در حاشیه زادالمعاد آمده است برای دفع دشمن «کهیعص» را 775 بار بخواند که به نتیجه خواهد رسید.

5) پیدا شدن همسر مناسب

اگر این سوره را بنویسند و بشویند و آبش را بر دختر ریزند او را شوهر پیدا شود.

6) بهبود سردرد

جهت رفع سردرد و میگرن آیات [5-1] سوره مریم و آیه[29] سوره فتح را بخواند برطرف خواهد شد. 2

داستان سوره مریم

این سوره نخست به داستان زکریا و یحیی ومریم و عیسی و سرگذشت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و ماجرای موسی و هارون و حکایت ادریس یا خنوخ اشاره می ‌کند و صدق و اخلاص ایشان را به عنوان انبیای الهی می‌ ستاید. در این سوره هم چنین نمونه‌هایی از لعزش گمراهان و زورگویی‌های آنان و افکار و عقایدشان ذکر می ‌گردد و آن چه که از لوازم این لعزش هاست از نکبت و عذاب خدا می‌ داند و عقیدهٔ مسیحیان مبنی بر پسر خدا بودن عیسی را شرک آمیز قلمداد کرده و نکوهش می‌ کند.

مریم مادر عیسی با لقب سیدة نسآ العالمین نزد مسلمانان مورد احترام است. هم چنین خداوند مریم را پاک قرار داده و او را بر تمام زنان عالم برگزیده‌ است.

بخش نخست این سوره اشاره به داستان زکریا دارد که با روایت مسیحی انجیل لوقا منطبق است. بر اساس انجیل لوقا، زکریا کاهنی در معبد سلیمان بود که وقتی نوبت او شد که در هیکل بخور کند، فرشتهٔ خدا بر وی آشکار شد و به او گفت دعایت مستجاب شده و زوجه ات پسری برایت خواهد آورد که نام او یحیی است و این مولود برای تو سبب خوشوقتی و خرمی خواهد بود و از تولد آن شادمانه می‌ گردی زیرا نزد خداوندگار خویش بزرگ می ‌شود و شراب و خمر نخواهد نوشید و از شکم مادر به روح القدس مملو خواهد شد تا بنی اسرائیل را بخواند به سوی خداوند خدای آن‌ها یهوه- قلوب پدران را به جانب فرزندان نرم کند و نافرمانان را به راه خدا، و امت را برای خدا تمام کند.

زکریا ملک را گفت که چه سان من این بدانم و حال آن که من پیر هستم و زن من نازاست. و ملک جواب وی را داده گفت که من نزد خدا حاضر می‌ باشم و برای همین فرستاده شده‌ام تا با تو سخن گفته این مژده به تو بسپارم. و اینک تو خاموش خواهی بود بلکه یارای تکلم نخواهی داشت زیرا که مرا باور نکردی روایت قرآنی این داستان در سورهٔ مریم چنین است: یاد کن مهربانی پروردگارت را بر بنده اش زکریا، هنگامی که پروردگارش را خواند به ندایی پنهانی- گفت پروردگارا، به راستی استخوان از بدن من سست شد و سرم از سفید موئی شعله ور گشت و در دعای تو ای پروردگار، هرگز بی بهره نبوده‌ام. و هر آینه از نزدیکان خود پس از خویش بیمناکم و زن من نازای است پس از نزد خود وارثی برای من قرار ده که از من و از خاندان یعقوب میراث گیرد و او را ای پروردگار مردی پسندیده قرار ده. گفتیم ای زکریا، ما تو را بشارت می‌ دهیم به پسری که نامش یحیی است و پیش از او کسی بدین نام نبوده ‌است.

بگفت ای پروردگار من چگونه برای من پسری پدید آید حال آن که زنم نازای است و من از کهنسالی فرتوت و سست گفشته‌ام. گفت این است وعدهٔ پروردگار، بر من آسان است، هر آینه تو را پیش از این بیافریدم و تو چیزی نبودی. گفت ای پروردگار، بر من نشانه ‌ای قرار ده. گفت نشانهٔ تو این است که تا سه روز سخن گفتن نتوانی. پس بر قوم خود از محراب بیرون شد و اشارت کرد به سوی ایشان که صبح و شام تسبیح گویید.

وقتی مسلمین به حبشه هجرت کردند، عمروبن عاص عبدالله بن ابی ربیعه مسلمین را نزد نجاشی به نفرت داشتن از عیسی متهم کردند. نجاشی از مسلمین خواست تا آیاتی از قرآن را در بارهٔ عیسی برایشان بخواند و جعفربن ابیطالب از ابتدای سورهٔ مریم شروع به تلاوت کرد. نجاشی تحت تأثیر قرار گرفت و به مسلمین پناه داد.

فاطمه دختر محمّد نیز در خطبه‌ای که در اعتراض به تصاحب فدک توسط ابوبکر خواند، آیاتی از سورهٔ مریم را تلاوت کرد. یرثنی و یرث من آل یعقوب یعنی این که زکریا برای فرزندی دعا می‌کرد که از او و آل یعقوب ارث برد در حالی که ابوبکر با تمسک به این حدیث ما انبیا ارث بر جای نمی‌ گذاریم می ‌خواست فاطمه را از ارث محروم کند. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.beytoote.com
3.www.hajij.com