نامگذاری سوره انشقاق

این سوره را به این دلیل «انشقاق» می‌نامند که در آغاز آن، به شکافته‌ شدن آسمان به هنگام آغاز قیامت اشاره شده است: «إِذَا السَّمَاءُ انشَقَّتْ: آنگاه که آسمان بشکافد». این سوره را سوره اِنشَقَّت نیز نامیده‌اند.

محل و ترتیب نزول

سوره انشقاق جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول هشتاد و سومین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف هشتاد و چهارمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن قرار دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره انشقاق ۲۵ آیه، ۱۰۸ کلمه و ۴۴۴ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مفصلات (دارای آیات کوتاه) و از سوره‌های زمانیه است که با کلمه «إذا» آغاز می‌شوند.

آیه ۲۱ این سوره، سجده مستحب دارد؛ یعنی هنگام تلاوت یا شنیدن آن، مستحب است فرد سجده کند.

فضیلت سوره انشقاق

در فضیلت این سوره از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است: هر کس سوره انشقاق را قرائت نماید خداوند از اینکه در روز قیامت نامه اعمالش از پشت سرش به او داده شود او را نگه می دارد.

امام صادق علیه السلام نیز فرمودند: هر کس سوره انشقاق را قرائت نماید و ان را د رنمازهای واجب و مستحب خود مداوم بخواند خداون حاجت هایش را برآورده می سازد و چیزی بین او و خداوند فاصله نمی اندازد و در روز محاسبه مردم از نگاه و عنایت خداوند برخوردار می شود.

رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمودند: هر کس در شب چهارشنبه چهار رکعت نماز بخواند –دو نماز دو رکعتی- و در هر رکعت بعد از حمد سوره «انشقاق» را قرائت نماید.از گناهانش چنان خارج می شود مانند روز ولادتش و خداوند برای او به ازای هر حروف قرآن که می خواند عبادت یک سال را می نویسد.

آثار و برکات سوره

آثار و برکات این سوره شامل:

1) آمرزش گناهان

رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمودند: هر کس در شب چهارشنبه چهار رکعت نماز بخواند –دو نماز دو رکعتی- و در هر رکعت بعد از حمد سوره «انشقاق» را قرائت نماید.از گناهانش چنان خارج می شود مانند روز ولادتش و خداوند برای او به ازای هر حروف قرآن که می خواند عبادت یک سال را می نویسد.

2) آسان شدن زایمان

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: اگر سوره انشقاق را برای زنی که زایمانش سخت شده بنویسند و بر او بیاویزند یا برای او بخوانند به زودی فارغ می شود.

امام صادق علیه السلام نیز فرمودند: سوره انشقاق را برای زنی که درد زایمان گرفته بنویسند و بر او آویزان کنند به زودی زایمان می کند ولی انجام دهنده این عمل باید پس از زایمان به سرعت این سوره را از ایشان بردارد. همچنین اگر این سوره را بر حیوان بیاویزند آن را از همه آفات نگه می دارد و اگر بر دیوار منزل نوشته شود از شرور و آفات دور نگه می دارد.

3) برآورده شدن حاجات

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: هر کسی (سوره انشقاق) را قرائت نماید و آن را در نمازهای واجب و مستحب خود مداوم بخواند، خداوند حاجت هایش را برآورده می سازد و چیزی بین او و خداوند فاصله نمی اندازد و در روز محاسبه ، از نگاه و عنایت خداوند برخوردار می شود.

4) نامه اعمال

رسول الله(صلی اله علیه و آله) فرمودند: هر کسی (سوره انشقاق) را قرائت نماید، خداوند از اینکه در روز قیامت نامه اعمالش از پشت سرش به او داده شود، او را نگه می دارد. 2

شأن نزول و محتوای سوره انشقاق

این سوره مانند بسیاری از سوره های جز اخیر قرآن مجید از مباحث معاد سخن می گوید، در آغاز اشـاراتـی بـه حوادث هولناک و تکان دهنده پایان جهان و شروع قیامت می کند و در مرحله بعد به مـساله رستاخیز و حساب اعمال نیکوکاران و بدکاران، و سرنوشت آنها، و در مرحله سوم به بخشی از اعـمـال و اعـتـقـاداتـی کـه مـوجب عذاب و کیفر الهی می شود، و در مرحله چهارم بعد از ذکر سوگندهائی به مراحل سیر انسان در مسیر زندگی دنیا و آخرت اشاره می کند و سرانجام در مرحله پنجم باز سخن از اعمال نیک و بد و کیفر و پاداش آنهاست.

داستان سوره انشقاق

بحث روایتی (روایاتی درباره محاسبه اعمال در قیامت، نزول آیه: (و اما من اوتی کتابه)، (لترکبن طبقا عن طبق)) و در تفسیر قمی در ذیل آیه (اذا السماء انشقت) آمده که: منظور روز قیامت است.

و در الدر المنثور است که ابن ابی حاتم، از علی علیه السلام نقل کرده که گفت: آسمان از مجره (کهکشان) شکافته می شود.

و در تفسیر قمی در ذیل آیه (و اذا الارض مدت و القت ما فیها و تخلت) آمده که: زمین کشیده می شود، سپس می شکافد و انسانها از شکمش بیرون می آیند.

و در الدر المنثور است که حاکم به سندی خوب و معتبر از جابر از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم روایت کرده که فرموده: زمین در روز قیامت کشیده می شود، آنطور که چرم کشیده می شود تازه آنقدر انسان محشور می شود که برای هر یک نفر بیش از جای دو پایش محل نیست.

و در احتجاج از علی علیه السلام روایت کرده که در حدیثی فرمود: و مردم آن روز صفات و منزلهایی دارند: بعضی از مردم مشغول حساب پس دادن هستند، و به حسابشان آسان می رسند و به خوشی و مسرت به سوی اهلشان می روند. و بعضی هستند که اصلا بدون حساب داخل بهشت می شوند، برای اینکه در دنیا کاری به لذائذ آن نداشتند و خلاصه دست و دامنشان آلوده نشده چون در آن روز به حساب از کسانی می رسند که مال دنیا را زیر و رو کرده باشند. بعضی دیگر هستند که در خرد و کلان حسابشان می رسند، و در آخر هم به سوی آتش باز می گردند.

و در معانی الاخبار به سند خود از ابن سنان از امام ابی جعفر علیه السلام روایت آورده که فرمود: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: همه حساب پس می دهند و همه عذاب می شوند. شخصی عرضه داشت: یا رسول اللّه پس آیه (فسوف یحاسب حسابا یسیرا - به زودی حساب می شود، حسابی آسان) چه می شود؟ فرمود: این آیه راجع به عرض است، یعنی بررسی ابتدایی برای تشخیص اینکه وی از کدام طبقه است، از آنها که باید به حساب خرد و کلانشان رسید یا آنها که بی حساب داخل بهشت می شوند.

مؤ لف: در الدر المنثور هم از بخاری و مسلم و ترمذی و دیگران، از عایشه نظیر آن را روایت کرده.

و در تفسیر قمی و در روایت ابی الجارود از امام باقر علیه السلام آمده که در تفسیر آیه (فاما من اوتی کتابه بیمینه) فرمود: این آیه راجع به ابو سلمه عبد اللّه بن عبد الاسود بن هلال مخزومی نازل شده، که مردی از قبیله بنی مخزوم بود. و اما آیه (و اما من اوتی کتابه وراء ظهره)، درباره برادرش اسود بن عبد الاسود مخزومی نازل شده که حمزه او را در جنگ بدر به قتل رسانید.

و در مجمع البیان در تفسیر آیه (لترکبن طبقا عن طبق) می گوید: بعضی گفته اند: معنایش شدت بعد از شدت است، یعنی حیات، و سپس مرگ و بعد از آن بعث، و سپس جزا. و این معنا در روایتی که راویان وسط آن ذکر نشده آمده است.

و از جوامع الجامع نقل شده که در تفسیر این آیه گفته: و از ابی عبید نقل شده که گفته معنایش این است که شما همان احوالی را به خود می گیرید و دارای همان سنت هایی می شوید که امت های قبل از شما داشتند. و این معنا از امام صادق علیه السلام رسیده است. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.rasekhoon.net
3.www.ommolketab.ir