نامگذاری سوره همزه

سوره هُمَزه را به این مناسبت همزه می‌نامند که در اولین آیه آن این کلمه به‌ کار رفته است.

نام دیگر این سوره، لُمَزة است. این کلمه نیز در همین آیه به کار رفته است.

همزه و لمزه به معنای کسی است که عیب‌جویی و غیبت می‌کند. درباره معنای دقیق این دو واژه اختلاف است.

مثلا برخی گفته‌اند همزه عیب‌جویی در روبرو و لمزه عیب‌جویی در پشت سر است یا برعکس.

مکان و ترتیب نزول

سوره همزه جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول سی و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و چهارمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.

تعداد آیات و کلمات

سوره هُمَزه ۹ آیه، ۳۳ کلمه و ۱۳۴ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مفصلات (دارای آیات کوتاه) و از سوره‌های کوتاه قرآن است.

متن و ترجمه سوره همزه

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ

وَیْلٌ لِّکُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ ﴿١﴾ الَّذِی جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ ﴿٢﴾ یَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ ﴿٣﴾ کَلَّا ۖ لَیُنبَذَنَّ فِی الْحُطَمَةِ ﴿٤﴾ وَمَا أَدْرَ‌اکَ مَا الْحُطَمَةُ ﴿٥﴾ نَارُ‌ اللَّـهِ الْمُوقَدَةُ ﴿٦﴾ الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ ﴿٧﴾ إِنَّهَا عَلَیْهِم مُّؤْصَدَةٌ ﴿٨﴾ فِی عَمَدٍ مُّمَدَّدَةٍ ﴿٩﴾

به نام خداوند رحمتگر مهربان

واى بر هر بدگوى عیبجویى، (۱) که مالى گرد آورد و برشمردش. (۲) پندارد که مالش او را جاوید کرده، (۳) ولى نه! قطعاً در آتش خردکننده فرو افکنده خواهد شد. (۴) و تو چه دانى که آن آتش خردکننده چیست؟ (۵) آتش افروخته خدا[یى‌] است. (۶) [آتشى‌] که به دلها مى‌رسد. (۷) آنان را در میان فرامى‌گیرد. (۸) [آتشى که‌] در ستونهایى دراز است. (۹). 1

فضیلت سوره همزه

در فضیلت این سوره از امام صادق علیه السلام آمده است: هر کس سوره همزه را در نمازهای واجبش قرائت کند فقر او زایل می گردد و روزی به سوی او جلب شده و مرگ های بد از او دور می شود.

همچنین روایت شده است: هر که در نمازهایش سوره همزه را قرائت کند به اندازه دنیا ثواب به او داده می شود.

از رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم نیز نقل شده است: هر که این سوره را قرائت نماید به تعداد کسانی که حضرت محمد صلی الله علیه و اله وسلم و یارانش را مسخره کردند ده حسنه عطا می شود.

در فضیلت این سوره از امام صادق علیه السلام آمده است: هر کس سوره همزه را در نمازهای واجبش قرائت کند فقر او زایل می گردد و روزی به سوی او جلب شده و مرگ های بد از او دور می شود.

آثار و برکات سوره

آثار و برکات این سوره شامل:

1) دفع چشم زخم

از امام صادق علیه السلام روایت است که هر گاه سوره همزه را برای چشم زخم بخوانند ، اثر چشم به قدرت خداوند از او زایل می شود.4

2) برای چشم درد

هر گاه این سوره را بر چشم دردناک بخوانند ، خداوند او را از آن درد گشایش دهد. 2

شأن نزول و محتوای سوره همزه

این سوره که از سوره های مکّی است، از کسانی سخن می گوید که تمام همّ خود را متوجه جمع مال کرده، و تمام ارزش های وجودی انسان را در آن خلاصه می کنند، سپس نسبت به کسانی که دستشان از آن خالی است، به دیده حقارت می نگرند و آنها را به باد استهزا می گیرند.

این ثروت اندوزان مستکبر، و خود خواهان حیله گر، چنان از باده کبر و غرور، مست می شوند که، از تحقیر دیگران و عیب جوئى، استهزا و غیبت آنها لذت می برند و با آن تفریح می کنند.

و در پایان سوره، از سرنوشت دردناک آنها سخن می گوید، که چگونه به صورت حقارت آمیزی در دوزخ پرتاب می شوند، و آتش سوزان جهنم قبل از هر چیز بر قلب آنها مسلط می گردد، و روح و جان آنها را که کانون این همه کبر و غرور و این همه شرارت بود، به آتش می کشد، آتشی سوزان، مستمر و طولانى.

داستان سوره همزه

بحث روایتى روایاتی درباره شاءن نزول سوره همزه، معنای همزه و لمزه و ... مراد ازعمد ممده

در روح المعانی در ذیل آیه ویل لکل همزه لمزه گفته است این سوره بنا به روایتی که ابن ابی حاتم از طریق ابن اسحاق از عثمان بن عمر نقل کرده، در شان ابی بن خلف و بنا به روایتی که سدی نقل کرده در شان ابی بن عمر و ثقفی، معروف به اخنس بن شریق نازل شده، چون مردی هرزه دهن بود، بسیار غیبت مردم را می کرد، و به آنان تهمت می زد و بنا بر آنچه ابن اسحاق نقل کرده امیه بن خلف جمحی نسبت به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم همز و لمز می کرد، و بنا بر آنچه ابن جریر و غیر او از مجاهد نقل کرده اند، در باره جمیل بن عامر و بنابر آنچه دیگران گفته اند در شان ولید بن مغیره و بدگوئیش نسبت به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم و سعی در تنقیص آن جناب نازل شده، و بنابر قولی دیگر در شاءن عاص بن وائل نازل شده است.

مؤلف: روح المعانی سپس گفته: ممکن است در باره همه نامبردگان نازل شده باشد. ولی به نظر ما بعید نیست که راویان احادیث نامبرده، هر یک به سلیقه خود سوره را بر یکی از نامبردگان تطبیق کرده اند، و از اینگونه تطبیق ها در روایاتشان نزول بسیار است.

و در تفسیر قمی در معنای کلمه لمزه آمده که این کلمه به کسی اطلاق می شود که با سر و گردن خود ژست می گیرد، و چون فقیری و یا سائلی را ببیند ناراحت می شود. و در معنای جمله الذی جمع مالا و عدده آمده: یعنی می شمارد و سر جایش ‍می گذارد.

و در همان تفسیر در ذیل آیه التی تطلع علی الافئده آمده که بر دلها شعله می زند، و ابوذر غفاری رضی اللّه عنه فرموده: به متکبرین دو چیز را بشارت دهید، یکی اینکه به سینه هایشان داغ بگذارند و دیگر اینکه پشتشان را بر زمین بکشند. و در ذیل آیه انها علیهم موصده آمده که آتش دوزخ همه اهل دوزخ را فرا می گیرد فی عمد ممدده ، یعنی وقتی کنده و زنجیرها بر آنان استوار می گردد به خدا سوگند که پوستشان را می خورد.

و در مجمع البیان است که عیاشی به سند خود از محمد بن نعمان احول از حمران بن اعین از امام باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود: کفار و مشرکین در قیامت اهل توحید را که به خاطر گناهان در آتش شده اند سرزنش می کنند، که امروز نمی بینیم که توحید شما دردی از شما دوا کرده باشد، چون می بینیم خدا فرقی میان ما و شما نگذاشت، در این هنگام خدای تعالی برای اهل توحید غیرت به خرج می دهد و به ملائکه دستور می دهد اهل توحید را شفاعت کنید، آنان هر کس را که خدا خواسته باشد شفاعت می کنند، سپس به انبیا دستور می دهد شفاعت کنید، آنان هم هر کسی را که خدا خواسته باشد شفاعت می کنند، سپس به مومنین دستور می دهد شفاعت کنید، مومنین نیز هر کس را که خدا خواسته باشد شفاعت می کنند، آنگاه خدای تعالی می فرماید: من از همه اینان مهربانترم، به رحمت من از آتش خارج شوید، و همه چون مور و ملخ بیرون می آیند.

آنگاه امام باقر علیه السلام فرمود: سپس عمد کشیده می شود و راه نجات را برویشان می بندد و به خدا سوگند که خلود از اینجا شروع می شود. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.rasekhoon.net
3.www.ommolketab.ir