همیشه پیشگیری بهتر از درمان بوده است. یکی از راه‌های پیشگیری از بیماری، انجام آزمایش‌ها بطور منظم است. آزمایش‌های چکاپ کامل بدن زنان، به منظور تشخیص سریع برخی از بیماری‌ها انجام می‌شود.

ایست آزمایش‌های چکاپ کامل بدن زنان

از آنجایی که با توجه به شرایط خاص فیزیولوژیکی بدن خانم‌ها امکان بروز برخی از بیماری‌ها مانند سرطان دهانه رحم، پستان، روده بزرگ از یک سو و شیوع بالای کلسترول خون، پوکی استخوان و دیابت از سوی دیگر زیاد می‌باشد؛ به همین دلیل انجام منظم چکاپ کامل ضروری است.

همانگونه که بارها در مقالات متعدد ذکر کرده ایم، لازم است هر فرد در طول سال، یکسری آزمایشات چکاپ را انجام دهد تا از وضعیت سلامتی بدن خود اطمینان پیدا کند. بیماری در درون بدن شما پیشروی می کند و تا زمانی که کوچکترین علامت ظاهری دیده نشود، شما متوجه بیماری نمی شوید مگر اینکه آزمایشات چکاپ را جدی گرفته باشید. این دسته از تست ها، بعضا عمومی بوده و بعضا بسته به جنس افراد متفاوت است. آزمایش چکاپ زنان از جمله مهمترین تست هایی است که هر کدام از بانوان عزیز لازم است در طول سال انجام دهند به خصوص اگر مشکوک به بیماری خاصی بوده و یا اینکه قبلا به نوعی از بیماری های زنان مبتلا شده و اکنون درمان شما تکمیل گشته است.

آزمایش چکاپ زنان شامل آزمایشاتی می باشد که زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به آن بیماری هستند یا بیماری هایی که مختص زنان می باشد که البته با انجام برخی آزمون ها و چکاپ های دوره ای می توان از این بیماری ها پیشگیری یا درمان به عمل آورد. هورمون های جنسی و شرایط فیزیولوژیک احتمال برخی بیماری ها مانند بیماری های خود ایمنی که طیف وسیعی از بیمارها را شامل می شوند را در زنان نسبت به مردان افزایش می دهد.

علاوه براین احتمال کم خونی ها (جهت اطلاعات بیشتر در مورد کم خونی کلیک کنید)در زنان بسیار شایع تر است. همچنین با توجه به سبک زندگی زنان احتمال کمبودهایی در زنان بیشتر از مردان می باشد. بنابراین در چکاپ زنان با در نظر گرفتن این عوامل آزمایش هایی توصیه می شود.

آزمایش CBC
این آزمایش در چکاپ زنان به منظور بررسی سطح هموگلوبین خون انجام می شود. شایع ترین علت کم خونی فقر آهن می باشد به علت خونریزی های بلند مدت در زنان است. علائم عمومی کم خونی شامل خستگی مفرط، بدخلقی، خواب رفتن دست و پا، کاهش یادگیری، سرگیجه و سر درد، در شرایط بحرانی کم خونی حالت تهوع و ضعف و کما و غیره می توان نام برد. آهن مورد نیاز در مواد غذایی مانند جگر، گوشت قرمز، ماهی، مغزها مانند پسته، زرده تخم مرغ و غیره موجود می باشد و در زنان با توجه به سن و شرایط فیزیولوژیک مقدار این نیاز متفاوت است به طوری که در دختران بعد بلوغ به علت هدر رفتن خون در عادت ماهانه و در زنان باردار مقدار مورد نیاز نسبت به مردان افزایش می یابد به طوری که اگر این نیاز به اندازه دریافت نشود فرد دچار کم خونی می شود. آزمایش ها و چکاپ های روتین کم خونی اولویت آزمایش CBC(جهت اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش cbc کلیک کنید) و در وهله ی بعد فریتین (آهن سرم) می باشد. همان طور که اشاره شد زنان مستعد کم خونی هستند بنابراین ضروری است با لحاظ این آزمایش در چکاپ زنان و تشخیص به موقع فرد اقدام به درمان شود.

آزمایش چربی خون

به ذرات لیپیدی داخل جریان خون چربی خون می گویند. لیپید ها در جریان خون کلسترول و تری گلیسرید می باشند که کلسترول شامل کلسترول بد LDL و کلسترول خوب HDLمی باشد. چربی خون زمانی که کلسترول بد بالا و کلسترول خوب پایین و سطح تری گلیسرید بالا باشد ایجاد می شود. بدن هر فردی برای عملکرد درست نیاز به مقداری چربی دارد و این چربی را از مواد غذایی دریافت می کند ولی اگرمقدار دریافتی چربی از مقدار مورد نیاز بدن بیشتر باشد چربی خون بالا می رود و بر سلامت بدن تاثیر می گذارد. زنان به علت هورمون های جنسی میزان بیشتری چربی در بدن ذخیره می کنند بنابراین این آزمایش یکی دیگر از آزمایش های چکاپ زنان که باید دوره ای انجام گیرد، در نظر گرفته می شود.

آزمایش قند خون

آزمایش قند خون جهت اندازه گیری سطح گلوکز خون است. با اندازه گیری این مقدار می توان به دیابتی بودن یا مستعد دیابت بودن فرد پی برد. دیابت در دو جنس مرد و زن با شرایط و ریسک فاکتور هایی یکسان احتمال ابتلا مساوی هستند ولی در زنان عوارض های بیشتری نسبت به مردان در پی دارد. که آن هورمون های افراد بدون سابقه ی ژنتیکی باید هر ۶ ماه یکبار و افراد با سابقه ی ژنتیکی ابتلا به دیابت باید هر ۳ ماه یکبار جهت غربالگری دیابت به آزمایشگاه مراجعه کنند. لازم به ذکر است که دیابت عوارض غیر قابل جبران ممکن است به وجود آورد که می توان به پای دیابتی، ترمیم زخم کند، آسیب به اعصاب چشم، آسیب به کلیه و غیره اشاره کرد. در حالی که با تشخیص به موقع می توان از این عوامل پیشگیری کرد. آزمایش قند خون ناشتا و آزمایش قند دو ساعته از جمله آزمایش های غربالگری قند خون می باشند.

آزمایش خون مخفی در مدفوع

وجود خون در مدفوع به علت سرطان لوله های گوارش می باشد. به این صورت که سرطان در لوله ی گوارشی موجب خون ریزی و دفع آن در مدفوع می شود. با مراجعه به آزمایش و بررسی این نمونه می توان با تشخیص زود به هنگام سرطان گوارش، نسبت به درمان اقدام کرد.

آزمایش های مرتبط با عملکرد غده تیروئید

غده تیروئید، غده ای است در زیر گردن و مقابل حنجره که با ترشح هورمون های ضروری بسیاری از عملکرد های بدن از جمله دمای بدن، قدرت تفکر، تنظیم ضربان قلب و سوخت و ساز بدن تاثیر می گذارد و آزمایش آن در پنل چکاپ زنان وجود دارند. هورمون های تیرویید علاوه بر این بر چرخه قاعدگی و تخمک گذاری و بارداری تاثیر دارد پس هر گونه تغییر در عملکرد این غده می تواند بر سلامت جنسی زنان موثر باشد.

هورمون های تیروئیدی همچنین در بارداری بر سلامت جنین نیز تاثیر می گذارد. غده تیروئید ممکن است کم کار یا پر کار باشد که کم کاری تیروئید عوارضی هم چون خستگی، چاقی مفرط، حساسیت به سرما، دست و پای سرد، یبوست، افسردگی، خشکی پوست و غیره باعث می شود و پر کاری تیروئید عوارض ضربان قلب بالا، بی قراری، لاغری،احساس گرما، بی خوابی و غیره را همراه دارد.

در بیماری هاشیماتو تیروئید که یک بیماری خود ایمنی می باشد زمانی بیماری ایجاد می شود که سیستم ایمنی بدن علیه سلول های غده تیروئید آنتی بادی تولید کند که معمولا موجب کم کاری تیروئید می شود. ابتلا به بیماری های تیروئید در زنان بیشتر از مردان می باشد. در چکاپ زنان پزشک با در نظر گرفتن هر کدام از این عوامل با درخواست هورمون های تیروئید شامل:

T3
T4
TSH

به تشخیص درستی از این بیماری دست می یابد.

تست های کبدی

کبد به عنوان ارگان حیاتی که نقش در جذب مواد، سم زادیی، ذخیره انرژی تولید و ترشح پروتئین ها دارد، در چکاب زنان بررسی می شود. در افراد چاق، اعتیاد به الکل، دیابتی ها، دارای سابقه ی ژنتیکی و غیره خطر ابتلا به بیماری های کبدی بیشتر می باشد. تست های که از کبد توصیه می شود که به صورت دوره ای انجام شوند شامل: تست های ALT، ALP، بیلی روبین، آلبومین و غیره می باشد.

اگر هر یک از این تست ها بالا در چکاب زنان باشد نشانگر آسیب به کبد می باشد. با تشخیص به موقع این آسیب با تغییر سبک زندگی و تغذیه و ورزش و دریافت ویتامین ها مورد نیاز می توان از بسیاری از عوارض بعدی پیشگیری عمل آورد.

کلسیم و ویتامین D3

ویتامین D3 به جذب کلسیم و شکل دهی به استخوان ها کمک می کند. با توجه به پوشش اسلامی، بسیاری از زنان ایرانی دچار کمبود ویتامین D3 می باشند. با کمبود این ویتامین حتی اگر فرد به مقدار کافی کلسیم دریافت کند به علت عدم جذب این ماده بدن دچار اختلال می شود. بنابراین در چکاپ زنان با احتمال پوکی استخوان و مشکلات استخوانی پزشک آزمایش کلسیم را همراه با ویتامین D3 درخواست می کند. علاوه بر این ویتامین D به عنوان یک عامل موثر در سیستم ایمنی، بازدارنده سرطان ها و بیماری های خود ایمنی، فشار خون، کلسترول بالا، بیماری های قلبی و عروقی نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

چکاپ برای تشخیص سرطان سینه

برای تشخیص سرطان سینه دونوع روش وجود دارد: معاینه‌ توسط پزشک متخصص و ماموگرافی.

معاینه توسط پزشک متخصص:

خانم‌ها در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی باید هر یک تا سه سال سینه‌هایشان توسط پزشک متخصص زنان معاینه کلینیکی‌ شود. بعد از ۴۰ سالگی این معاینه باید هر سال انجام شود. در این روش پزشک متخصص سعی می‌کند با لمس توسط انگشتان خود توده‌ها و برآمدگی‌های غیرطبیعی را تشخیص دهد.

ماموگرافی:

در روش دوم، ماموگرافی، خانم‌های در سنین ۴۰ تا ۵۰ سال باید سالی یکبار این آزمایش را انجام دهند. از سن ۵۰ تا ۷۵ سالگی باید سالی دوبار و از سن ۷۵ سالگی به بعد باید با نظر پزشک این آزمایش را تکرار کنند. در ماموگرافی سینه‌ها تحت فشار نسبی قرار می‌گیرند سپس با استفاده از اشعه‌ی ایکس از آن‌ها عکس‌برداری می‌شود.

در این روش می‌توان توده‌هایی که تشخیص آن‌ها به راحتی ممکن نیست را تشخیص داد. نتیجه‌ی طبیعی این آزمایش خطر سرطان را بطور صددرصد رد نمی‌کند بنابراین این آزمایش را باید بطور منظم تکرار کنید. خانم‌هایی که نتیجه‌‌ی آزمایش آنها مشکوک بوده است ممکن است به ام‌آرآی و سونوگرافی هم احتیاج پیدا کنند.

چکاپ برای تشخیص سرطان‌های جنسی

آزمایش پاپ‌اسمیر:
با انجام آزمایش پاپ‌اسمیر می‌توانید سلامتی جنسی خود را محک بزنید. آزمایش پاپ‌اسمیر سلول‌های غیرعادی دهانه‌ی رحم را تشخیص می‌دهد و شما می‌توانید با برداشتن آن‌ها از ابتلا به سرطان دهانه‌ی رحم پیشگیری کنید.

آزمایش پاپ‌اسمیر به این صورت است که‌‌ پس از ازدواج و شروع اولین رابطه جنسی، حداقل هر دو سال یکبار تا ۳۰ سالگی توصیه می‌شود. از ۳۰ سالگی به بعد نیز اگر نتیجه سه‌بار پاپ‌اسمیر پشت سر هم طبیعی باشد می‌توان هر سه سال ‌یکبار آن را تکرار کرد.

برای انجام پاپ‌اسمیر، پزشک با قرار دادن وسیله‌ای به نام اسپکولوم داخل واژن سعی می‌کند کانال واژن را باز کند و آن را به خوبی بررسی کند. توجه داشته باشید که ۷۲ ساعت قبل از انجام آزمایش باید از شست‌وشوی داخل واژن با آب و مواد ضدعفونی‌کننده پرهیز کنید. این آزمایش همچنین نباید در دوران قاعدگی یا خونریزی فعال انجام شود.

آزمایشHPV (پاپیلومای انسانی) یا زگیل تناسلی:
آزمایش بعدی که باید حتما انجام شود، آزمایش HPV است. آزمایش HPV را از 30 سالگی باید هر پنج سال یک‌بار انجام دهید، برای انجام آزمایش HPV پزشک موردنظر با استفاده از یک دستگاه مخصوص از سلول‌های دهانه رحم نمونه برداری می‌کند و آن را برای آزمایشگاه می‌فرستد تا هرگونه تغییر سلولی منجر شده به سرطان را تشخیص دهد.

سنجش تراکم استخوان
خانم‌ها با افزایش سن با مشکلاتی همچون نرمی استخوان یا شکستگی خودبخودی استخوان‌ها مواجه می‌شوند. از این رو لازم است که بعد از سن ۶۵ سالگی بطور منظم آزمایش سنجش تراکم استخوان را انجام دهند.

آزمایش دیابت
دیابت یکی از بیماری‌های شایع است که هر دوجنس را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. از این رو لازم است که بعد از سن 45 سالگی بطور منظم قندخون ناشتا و میزان هموگلوبین A1C از طریق آزمایش خون بررسی شود.

آزمایش کلسترول
با افزایش کلسترول خون، خطر ایجاد پلاک در عروق هم افزایش می‌یابد و باعث بروز بیماری‌های قلبی می‌شود. به همین دلیل برای زنان بالای ۲۰ سال توصیه می شود که هر ۵ سال یک بار میزان کلسترول خون خود را اندازه گیری نمایند.

چکاپ فشار خون
فشار خون بالا یکی از عامل‌های بروز سکته قلبی و مغزی می‌باشد. از این رو باید با چکاپ منظم فشار خون خود از ابتلا به فشار خون بالا پیشگیری کنند.

آزمایش سرطان روده بزرگ (کولونوسکوپی)

یکی از مشکلات شایع در سنین بالای ۵۰ سال، ابتلا به سرطان روده بزرگ است. به همین دلیل به خانم‌های بالای ۵۰‌سال و خانم‌های جوان‌تری که خطر بروز این بیماری در خانواده آنها بالا است، توصیه می شود که حتما تست کولونوسکوپی را انجام دهند.

بررسی سلامت پوست

وجود هرگونه لک و قرمزی روی پوست می‌تواند نشانه‌ی سرطان پوست باشد. به همین دلیل لازم است که هر چند وقت یک‌بار به پزشک متخصص مراجعه کرده و وضعیت سلامت پوست خود را بررسی کنید.

بررسی سلامت چشم

یکی از راه‌های بررسی سلامت چشم تست آب سیاه چشم است. تست آب سیاه چشم یکی از تست‌هایی است که برای پیشگیری از کوری و مشکلات چشمی توصیه می‌شود.

آزمایش هورمون های جنسی زنان

هورمون جنسی بر چرخه قاعدگی ، رشد عضلات و استخوان و همچنین در خلق و خوی افراد و بسیاری دیگر از خصوصیات موثر می باشند. به هم خوردن این هورمون ها باعث اختلات قاعدگی و بارداری، جوش های صورت و غیره داشته باشد ازجمله از هورمون های مهم جنسی که در چکاپ زنان مورد بررسی قرار می گیرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پرولاکتین:
این آزمایش که سطح هورمون پرولاکتین(جهت اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش پرولاکتین کلیک کنید) را اندازه گیری می کند که از غده هیپوفیز تولید و وارد جریان خون می شود . پرولاکتین در شیردهی و انقباضات رحم در هنگام زایمان موثر است. در چکاپ زنان پزشک با در نظر گرفتن عواملی مانند نامنظمی قاعدگی، خشکی واژن، خروج شیر از پستان هنگامی که بارداری وجود ندارد، کرگرفتگی و غیره که در اثر افزایش این هورمون رخ می دهند، درخواست آزمایش پرولاکتین می کند.

LH:
این هورمون که نیز از هیپوفیز ترشح و وارد خون می شود بر چرخه قاعدگی و تخمک گذاری تاثیر دارد. سطح این هورمون در طول چرخه ی قاعدگی تغییر می کند. در روز ۱۴ دوره قاعدگی که زمان تخمک گذاری می باشد، دارای بیشترین میزان است. بنابراین چکاپ زنان به علت بررسی زمان تخمک گذاری در درمان ناباروری به کار می رود و آزمایش LH از این نظر اهمیت دارد. علاوه براین، این تست برای ارزیابی عملکرد هیپوفیز بیمار، شامل مسائل باروری، نارسایی غدد جنسی، مسائل دوران بلوغ یا تومورهای هیپوفیز؛ هنگامی که فرد دچار مشکل حامله شدن یا دوره قاعدگی نامنظم است؛ بیماری های خود ایمنی درخواست می شود.

FSH:
در چکاپ زنان در صورت داشتن مشکل ناباروری پزشک در روز سوم قاعدگی در خواست آزمایش هورمون FSH می دهد . FSH یا هورمون محر‌که فولیکول که از غده هیپوفیز ترشح می شود، در فرایند بلوغ تخمک ها نقش دارد. بالا بودن سطح این هورمون نسبت به سطح نرمال در روز سوم قاعدگی ممکن است نشانه ی کاهش ذخایر تخمدان یا تنبلی تخمدان ها باشد.

بیماری های خود ایمنی زمانی رخ می دهد که بدن سلول های خودی را بیگانه به شمار آورد و علیه این سلول ها آنتی بادی ترشح کند که این عملکرد باعث تخریب سلول های یک قسمت از بدن می شود. در زنان به علت هورمون های جنسی پروتئین سازی بنابراین سیستم ایمنی قوی دارند که البته گاهی این سیستم به ضرر بدن کار می کند بنابراین چکاپ زنان شامل آزمایش این بیماری ها نیز می شود. بیماری های خود ایمنی طیف وسیعی از بیماری ها را شامل می شود که در ادامه به اختصار توضیح داده می شود:

آرتریت روماتوئید:
آرتریت روماتوئید نشانه های از التهاب مفاصل را ایجاد می کند که منجر به درد در دست، انگشتان پا و دست، زانو، مفاصل ران، زانو و غیره می شود. درمان آرتریت روماتوئید داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای کاهش تورم و درد، داروهای تجویزی برای توقف حملات سیستم ایمنی، و فیزیوتراپی برای بهبود تحرک می باشد. تغییرات سبک زندگی اعم از ورزش، کاهش وزن، و عادات غذایی سالم عوامل موثر در روند بهبود محسوب می شوند. آرتریت روماتوئید علاوه بر درد در نواحی مفاصل به علت ایجاد التهاب موجب تب ، احساس خستگی، و غیره می شود و پزشک با در نظر گرفتن این علائم و درخواست آزمایش های التهابی در چکاپ زنان می توان به ابتلا به بیماریی برد که از جمله تست های درخواستی می توان به آزمایش های زیر اشاره کرد:

تست Anti_CCP
در بدن حدودا ۸۰٪ مبتلایان به آرتریت روماتوئید آنتی بادی CCP وجود دارد که این تست به بررسی وجود این آنتی بادی می باشد.

تست ANA
ANAآنتی بادی های علیه هسته هستند که وجود این آنتی بادی باعث تخریب هسته سلول ها بنابراین التهاب می شود.

CRP
این پروتیین از کبد در پاسخ به التهاب تولید می شود بنابراین وجود این پروتئین به مقدار زیاد نشانگر التهاب در بدن است. البته در عفونت ها نیز مقدار CRPافزایش می یابد.

ESR
آزمایش ESR آزمایش سرعت گلبول های قرمز می باشد که در التهاب ها سرعت رسوب این گلبول ها افزایش می یابد.

RF
فاکتور روماتوئید با اندازه گیری RF به احتمال ابتلا آرتروئید روماتوئید می توان پی برد.

اوریک اسید
اوریک اسید ماده ی زائدی در بدن می باشد که تولید بیش از حد این ماده در بدن می توان نشانگر آرترئید روماتوئید باشد.

لوپوس
لوپوس بیماری خود ایمنی می باشد که در زنان بسیار شایع تر از مردان می باشد به طوری که ۹۰٪ افراد مبتلا به لوپوس را زنان شامل می شوند و همچنین در زنان با پوست تیره احتمال مبتلا به این بیماریی بیشتر می باشد.

آزمایش Anti_sm
این آنتی بادی یک تست اختصاری جهت تشخیص لوپوس می باشد. در آزمایش چکاپ زنان اگر علائم مانند احساس خستگی، بثورات پوستی بال پروانه ای روی بینی و گونه، حساسیت به نور و غیره اگر مشاهده شود، پزشک درخواست این تست را در جهت تشخیص این بیماری می دهد.

رعایت نکات بسیار مهم :

اگر سابقه یک بیماری در خانواده شما وجود دارد و بیماری هایی همچون فشار خون، انواع سرطان ها، چربی خون، پوکی استخوان، و.... شما را تهدید می کند، پیشنهاد می شود طبق نظر پزشک و از سنین بسیار پایین تر و در دوره های زمانی کوتاه، نسبت به چکاپ و انجام آزمایشات مختلف اقدام کنید. در این مورد نیز حتما باید با پزشک مورد نظر خود در ارتباط باشید.

لازم به ذکر است که هنگام مراجعه به پزشک باید آزمایشات و چکاپ هایی که در گذشته انجام دادید را نیز همراه خود ببرید تا پزشک نحوه رشد و پیشرفت بیماری تان را مورد بررسی قرار دهد. بسیاری از اوقات بررسی و مقایسه تست ها و چکاپ های قبلی با تست های جدید، در تشخیص بیماری تاثیر گذار است و به پزشک کمک می کند بیماری را بهتر تشخیص دهد. بنابراین نگه داری از آزمایشات قبلی و بردن آن ها هنگام مراجعه به پزشک امری بسیار ضروری است.

برای تشخیص بیماری هایی نظیر ایدز، هپاتیت نوع cو bانجام چکاپ و آزمایش های دوره ای بسیار ضروری و مهم است. همچنین برای انجام بسیاری از چکاپ ها و آزمایش های خاص نیاز است که فرد بیمار حدود ۸تا۱۰ساعت ناشتا باشد.البته خوردن آب و مایعات در نتیجه نهایی آزمایشات تاثیری ندارد.

لازم به ذکر است که استفاده از بسیاری از داروها نیز می تواند در نتایج نهایی آزمایشات اختلال ایجاد کرده و تشخیص بیماری برای پزشک نا معلوم باشد. از این رو توصیه می شود اگر بیمار در حال استفاده از داروی خاصی است، حتما این مسئله را به مسئولین آزمایشگاه اعلام کنید.

آزمایش چکاپ کامل شامل چه آزمایشاتی است ؟

باید بیان شود که در بالا به صورت کامل درباره آزمایش چکاپ کامل مواردی را بیان کردیم، اما برای آن که اطلاعات جامع تری درباره آزمایش چکاپ کامل داشته باشید باید بیان شود که این آزمایش شامل موارد زیر است :

* آزمایش قند خون
* پروفایل چربی
* تست تیروئید
* آزمون ویتامین D
* شمارش گلبول های قرمز خون ( CBC)
* پانل کلیه
* پانل کبد
* آزمایش ادرار

سخن آخر

در نهایت به خانم‌ها توصیه می‌شود که در جهت حفظ سلامتی خود به آزمایش‌های گفته شده توجه کنند و بطور منظم آن‌ها را انجام دهند؛ چراکه انجام به موقع چکاپ کامل در تشخیص به موقع بیماری کمک کرده و همچنین سبب کاهش چشم‌گیر هزینه‌های درمان می‌شود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت خیریه رضوی
سایت آنی آزما