معنی ارث
ارث به کلیه اموال، عناوین، بدهی ها، حقوق و وظایف شخص پس از مرگش گفته می شود که به شخص دیگری انتقال پیدا می کند.رسیدگی به بحث ارث در کشورهای مختلف براساس نوع مذهب یا فرهنگ و یا آداب و رسوم متفاوت است همچون کشور انگلستان که می توانند به حیوان خانگی شان مثل سگ ارث بدهند. در اصطلاح فقه:« استحقاق مال یا حق (تَرَکه) است برای کسی (وارث) با مرگ دیگری (مُورِث) به موجب ارتباط نسبی یا سببی، پس از کسر حق غیر، هزینه کفن و دفن، قرض، و انجام وصیّت. گاه از ارث، معنای اسمی (تَرَکه) اراده می شود.»چه کسانی از متوفی ارث می برند؟
برای رسیدگی به ارث و بهرمندی افراد از اموال طبقات مختلفی وجود دارد. به این ترتیب که افراد با توجه به نسبتی که با فرد متوفی دارند از ارث بهره می برند.1.اولین طبقه: والدین، فرزندان و فرزندان فرزندان
2.دومین طبقه: اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنها
3.سومین طبقه: خواهران، برادران والدین و اولاد آنها
در صورتی که افراد طبقه اول دارای حیات باشند، طبقه دوم از ارث محروم می شود. همچنین در صورت زنده بودن طبقه دوم، افراد طبقه سوم سهمی از ارث نمی برند.
ارث زوج:
نصف (یک دوم) ترکه برای زوج است در صورتی که میت اولاد (فرزند) یا اولاد اولاد (نوه) نداشته باشد.
ربع (یک چهارم) ترکه برای زوج است در صورتی که میت اولاد (فرزند) یا اولاد اولاد (نوه) داشته باشد.
ارث زوجه:
زوجه درصورت فرزند دار بودن زوج ثمن (یک هشتم ) از عین اموال منقول و ثمن (یک هشتم) از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد.زوجه در صورت فرزند دار نبودن زوج ربع (یک چهارم) از عین اموال منقول و ثمن (یک هشتم) از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد.
در صورت تعدد زوجات، ربع (در صورت فرزند دار نبودن زوج) یا ثمن (در صورت فرزند دار بودن زوج ) ترکه تعلق به زوجه دارد که بین آنها بالسویه (به طور مساوی) تقسیم می شود.
در قانون قبل زوجه تنها از اشجار (نفع از درختان باغ متوفی)و ابنیه(بنای ساختمان متوفی مثل اجاره دادن خانه متوفی نه از زمین متوفی) سود می برد. فی الحال با آمدن قانون جدیدی در قانون مدنی« زوجه از قیمت عرصه و اعیان اموال غیرمنقول نیز ارث می‌برد،». زوجه در قانون جدید مشابه سایر وراث از اموال شوهر ارث می برد. «چنانچه در زمان فوت متوفی، مورث (ارث‌بر) جنینی باشد که در صورت زنده متولد شدن از متوفی ارث خواهد برد، نمی‌توان درخواست گواهی انحصار وراثت را تا تعیین وضعیت جنین ارایه کرد و چنانچه درخواست شده باشد رسیدگی باید متوقف شود.»
موانع ارث چیست؟
با این که نحوه تقسیم ارث نسبت به طبقاتی که در بحث قبل یاد شد به طبقات مختلفی تقسیم شده است .اما با این حال بعضی از وراث از ارث محروم می شوند. که این عوامل به شرح زیر است.-
قتل: کسی که مورث خود را عمدا بکشد از ارث او ممنوع می شود ، اعم از این که قتل بالمباشره باشد یا بالتسبیب و منفردا باشد یا به شرکت دیگری.
-
کفر: این مورد در شرایطی اتفاق می افتد که ورثه و موروث مذاهب متفاوتی داشته باشند (مثلا :متوفی مسلمان باشد ،فرزندش بی دین.) به این ترتیب مالی به ورثه تعلق نمی گیرد و اموال به بیت المال تعلق می گیرد. «مطابق ماده 881 مکرر قانون مدنی کافر از مسلم ارث نمی برد »
-
لعان: لعان دو حالت دارد .
-
لعان زن و شوهر: اگر مردی انتساب فرزندی به خودش را انکار کند و به زن خود تهمت زنا بزند ، رابطه توارث میان آنها از بین می رود . یعنی بعد از لعان ، زن و شوهر دیگر از هم ارث نمی برند .که باعث حرمت ابدی می شود و امکان رجوع (ازدواج مجدد) به آن وجود ندارد.
-
لعان اولاد و والد: رابطه توارث میان فرزند با پدر هم قطع می شود . یعنی نه پدر از فرزندی که او را انکار کرده است ارث می برد و نه فرزند از پدر ارث خواهد برد . در این شرایط ، چنین فرزندی تنها از خویشاوندان مادری خود ارث می برد و متقابلا خویشاوندان مادری نیز از او ارث خواهند برد .این لعان را نفی والد نیز می نامند که با رجوع می توان رابطه توارث یک سویه را برقرار کرد.
-
ولادت از زنا : مطابق ماده 884 قانون مدنی ولد الزنا از پدر ، مادر و اقوام آنان ارث نمی برد .
-
جنین : یکی دیگر از موانع ارث جنین است . مطابق ماده 878 قانون مدنی« هرگاه در هنگام فوت مورث ، جنینی وجود داشته باشد که زنده به دنیا آمدن او موثر در تقسیم ارث باشد و به عبارتی مانع از ارث تمام یا برخی دیگر از ورثه باشد ، تقسیم به عمل نمی آید تا وضعیت جنین نیز مشخص شود . »
-
غایب مفقود الاثر : مطابق ماده 879 قانون مدنی« اگر بین وراث ، غایب مفقودالاثر باشد ، سهم او کنار گذاشته می شود تا وضعیت او روشن شود .»
-
برده بودن : یکی دیگر از موانع ارث در فقه ، برده بودن است که در حال حاضر با توجه به لغو برده داری ، احکام راجع به آن نیز رسما منتفی است .
حصر وراثت چیست؟
هر یک از افراد ورثه سهم ارث مشخصی دارد مانند سهم ارث زوج یا زوجه اولاد یا... برای تصرف در آن انحصار وراثت صورت گیرد.
دادگاه پس از رسیدگی، گواهی‌نامه‌ای به نام تصدیق انحصار وراثت صادر می‌نماید که در ید اشخاص ذینفع قرار خواهد گرفت. انحصار وراثت در حقوق عبارت است از «معلوم نمودن تعداد وراث متوفی توسط مراجع ذی صلاح.
قانونی که به بحث انحصار وراثت می‌پردازد،» قانون امور حسبی از ماده 360 تا 374 است که فصل دهم قانون نام برده را در بر می‌گیرد.
تنها رسیدگی به این موضوع توسط افرادی انجام می شود که ذی نفع هستند. چنانچه وراث یا اشخاص ذینفع متعدد باشند، نیازی به درخواست همگی آنها نیست وبا اقدام یک نفر از این افراد برای امضا و ارایه دادخواست عملیات حصر وراثت انجام می گیرد.
مراحل حصر وراثت چگونه است؟
تمام اموال متوفی از دین و بدهی تا اموال منقول و غیر منقول ،چون سهام و اوراق بهادر ،اموال بانک و چک و....باید لیست شود. تمام بدهی های متوفی حال می شود مثلا: موعد تمام چک های متوفی حال می شود. ذی نفع به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی آرا را به دادگاه ارایه می دهد و رسید آن را دریافت می کند تا همراه با تقاضای گواهی انحصار وراثت به دادگاه تقدیم کنند.چه مدارکی برای انجام حصر وراثت لازم است؟
1.گواهی فوت متوفی.2.شناسنامه متوفی به همراه کارت ملی و شناسنامه وراث
3. ارایه سند ازدواج در صورت متاهل بودن
4.اظهارنامه مالیاتی
5.استشهادیه : شهود شهادت می‌دهند که ورثه فرد متوفی که در تاریخی مشخص فوت کرده است، چه کسانی هستند.
.jpg "هر چیزی که باید در مورد تقسیم ارث بدانیم!")
بعد از سر رسید یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که اعتراض کننده ای نداشته باشد. بدون تشکیل هیچ جلسه ای رسیدگی و دعوت از وراث، گواهی انحصار وراثت که بیانگر مشخصات و تعداد وراث و نسبت آنها با متوفی و سهم آنها از ماترک است، صادر می‌گردد. صدور گواهی تصدیق حصر وراثت برای وراث متوفی منحصر به افرادی است که نامشان در گواهی حصر وراثت قید شده است.
اقدامات بعد از انحصار وراثت چیست؟
پس از صدور گواهی انحصار وراثت، ورثه و اشخاص ذینفع می‌توانند طبق گواهی صادرشده اموال و مطالبات متوفی را از اشخاصی که تصرف کردند یا مدیون هستند ، مطالبه کنند. اموال به ترتیب بین تعدد وراث به میزانی که قانون مشخص کرده است تقسیم می گردد. اول تمام دین ها و قرض های متوفی داده می شود و بعد مهریه زن داده می شود و در مراحل بعدی ارث دیگر وراث تقسیم می گردد. چون اموال بین وراث و اشخاص ذی نفع که حق ترکه دارند. مشاع هست .طبق قانون شفعه، تصرف در اموال مشاع بدون اذن شرکا ناممکن است. همچنین مطابق ماده ۳۷۴ قانون امور حسبی،« در صورتی که مال غیر منقولی به نام متوفی ثبت شده باشد با تسلیم گواهی انحصار وراثت مربوط به متوفی، ملک مزبور به نام وراث و اشخاص ذینفع ثبت خواهد شد.»
اعتراض به گواهی انحصار وراثت
اگر فردی به گواهی صادرشده درباره انحصار وراثت اعتراضی داشت، می‌تواند اعتراض خود را اعلام کند.1.ذی نفع: در صورتی که گواهی انحصار وراثت به زیان وراث یا اشخاص ذینفع صادر شود، هر یک از آنها می‌توانند به آن اعتراض کنند. یکی از وراث ممکن است اعتراض داشته باشد که نامش در گواهی قید نشده است.( مطابق ماده ۳۶۹ قانون امور حسبی)
2. موصی له: ممکن است موصی‌له (فردی که وصیت به نفع او انجام شده است) یکی از اعتراض‌کنندگان به گواهی انحصار وراثت باشد.
3. دادستان یا رییس حوزه قضایی: در هرموردی که دادستان تشخیص دهد که متوفی بلاوارث بوده ، درخواست اشخاص برای صدور تصدیق بی‌‌اساس است. در هر حال دادستان حق دارد از رأی دادگاه تقاضای تجدیدنظر کند.( مطابق ماده ۳۶۷ قانون امور حسبی)
