نگاهی به اهمیت و جایگاه عزاداری برای امام حسین علیه ‎السلام

در زیارت عاشورا وقتی شروع می‌کنیم اول امام حسین (ع) را به پیامبر نسبت می‌دهیم، بعد به امیرالمؤمنین (ع). رسول خدا (ص) مظهر بعثت است و امیرالمؤمنین (ع) مظهر غدیر است، دقیقاً دو سه جای زیارت عاشورا مربوط به ظهور می‌شود؛ یعنی عاشورا حلقه ارتباط ظهور و غدیر و بعثت است.
 

تشیع ادریس مغربی

ادریس مغربی خودش از افراد اهل‌سنت است که شیعه شد و یک سفری هم به ایران داشته است. کتابی به نام «قد شَیعنِی الحسین» نوشته است. ایشان می‌گوید: من رفتم کتاب‌های خودمان را بررسی کردم، دیدم از امام حسین (ع) خیلی تجلیل و تکریم کرده‌اند و نوشته‌اند: ایشان «سید شباب اهل الجنه» و «محبوب قلب پیامبران» است و کسی است که پیامبر خدا (ص) او را «فرزند» خطاب کرد. این‌ها را جمع کردم که یک مجموعه‌ای از ویژگی‌های امام حسین (ع) در منابع اهل‌سنت شد.

بعد دیدم یک عده‌ای این آقای محبوبِ مورد توجه پیامبر (ص) را به شهادت رساندند.

آن وقت امروز یک عده دارند در دنیا از آن قاتل و پیروانش حمایت می‌کنند؛ این بود که من پی به حقانیت شیعه بردم و به تشیع گرایش پیدا کردم.
 

آنتوان بارا و امام حسین (ع)

آنتوان بارا یک آدم مسیحی است و مصاحبه‌ای هم با یکی از روزنامه‌ها کرد که چاپ شده است. آنتوان بارا تمام حرف‌هایی که مسیحی‌ها راجع به امام حسین (ع) زده‌اند را جمع کرده و در کتابش می‌گوید: امام حسین (ع) متعلق به همه ادیان و مذاهب است؛ چون کارش، کار عام و فراگیر بود؛ کاری بود که جامعه را نجات داد و با ظلم مبارزه کرد.

بعد می‌گوید: من از دو ویژگی امام حسین (ع) خیلی خوشم می‌آید: یکی انقلابی بودن و شجاعتش و دیگری تواضع او.

آسیب‌شناسی عاشورا

مطلب سوم که بسیار مهم است این است که هر جریانی در تاریخ دچار آفت و آسیب شده است.

از خود خداشناسی که بالاتر نیست؛ یکی از آسیب‌هایش شیطان است که در مقابل خدا ایستاد و سجده نکرد و کار خدا را رد کرد.

در تمام وقایع تاریخی و حوادث و جریانات که ما در عالم داریم آسیب‌ها و آفت‌هایی وجود دارد؛ حالا این آسیب‌ها از دو ناحیه وارد می‌شود: یکی دشمن، مثلاً: یک عده آمدند حدیث جعل کردند تا به احادیث صحیح لطمه بزنند یا چون به قرآن نتوانستند آسیب بزنند تفسیرش را جعل کردند.

در قصه عاشورا هم چهار آسیب اساسی وارد شده است:
 

1. آسیب محتوایی

اولین آسیب عاشورا، آسیب محتوایی است. آسیب محتوایی خطرناک‌ترین نوع آسیب است. یعنی من این‌جا سخنرانی کردم یک کسی حرف‌های بنده را نوع دیگری نقل کند و از خودش یک مطالبی بنویسد. این نوشته‌هایی که تا امروز از کربلا به دست ما آمده اگر افرادی با غرض و از روی جهل چیزهایی کم و زیاد بکنند، بزرگ‌ترین گناه است.
 
ما در قرآن چندین «ویل»[16] داریم. امام باقر (ع) فرمود: «ویل» چاهی در جهنم است؛[17] کنایه از این‌که یکی از اقسام عذاب الهی، ویل است. تنها آیه‌ای که سه تا «ویل» پشت‌سرهم دارد آیه ۷۹ سوره بقره است، می‌گوید:

«فَوَیلٌ لِّلَّذِینَ یکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیدِیهِمْ ثُمَّ یقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِیشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَوَیلٌ لَّهُم مِّمَّا کَتَبَتْ أَیدِیهِمْ وَوَیلٌ لَّهُم مِّمَّا یکْسِبُونَ»[18]

پس وای بر آنها که نوشته‌ای با دست خود می‌نویسند، سپس می‌گویند: «این، از طرف خداست.» تا آن را به بهای کمی بفروشند. پس وای بر آن‌ها از آنچه با دست خود نوشتند؛ و وای بر آنان از آنچه از این راه به دست می‌آورند!

ما حق نداریم با مطالب نادرست و غیرمستند نهضت عاشورا را بیان کنیم. آن‌قدر مطالب صحیح و مستند موجود است، مثلاً: «مقتل جامع» تألیف آقای پیشوایی یا «شهادتنامه امام حسین (ع)» توسط دارالحدیث تحقیق شد. عزیزان مواظب باشید هر کتابی که در بازار می‌آید معتبر نیست. هر مقتلی به صرف نام مقتل، قابل نقل نیست.

مع‌الاسف برخی افراد سرشناس روضه‌های بی‌سند و ضعیف نقل می‌کنند. هرگز به نقل قول از افراد حتی افراد مشهور هم اکتفا نکنید. برای هر مطلبی سند بخواهید، آن هم حداقل سند کهن و مربوط به بزرگان تاریخ؛ البته داستان تاریخ غیر از فقه است. دقت فقهی نمی‌خواهد اما حداقل بزرگی، در کتابش نقل کرده باشد. مرحوم آیت‌الله احمدی میانجی فرمود: از نوشته‌های حاج شیخ عباس قمی تجاوز نکنید. نفس‌المهموم ایشان کتاب خوبی است. مع‌الأسف هر سال افرادی از خود به روضه‌ها می‌افزایند.
 

۲. آسیب روشی

دومین آسیب عاشورا، آسیب روشی است. برای عزاداری اباعبدالله (ع) ضجه، فریاد، گریه و زبان‌حال هیچ مانعی ندارد؛ اما ما می‌توانیم این جلسه را با موسیقی بچرخانیم؟ الآن بعضی از عزاداری‌ها با آلات موسیقی اداره می‌شود؛ این خوب نیست. می‌توانیم یک سبکی را پیاده کنیم که برای فرد مبتذلی است؟ نه این کار صحیح نیست.

شاعر معروف و متدینی نزد مقام معظم رهبری مدظله العالی آمد و گفت: نظر شما راجع به سبک‌های موسیقی چیست؟ ایشان فرمود: لازم است. سبک موسیقی غیر از خود موسیقی است بالاخره شعری که آدم می‌خوانَد در یکی از سبک‌ها قرار می‌گیرد.

بحث روشی در الفاظ هم هست. یک وقتی مقام معظم رهبری فرمود: ابرو و چشم ابوالفضل که موجب کمال و فضیلت ایشان نیست؛ فضیلت عباس (ع) در شجاعت و مبارزه و امام‌شناسی ایشان است.
 

3. آسیب‌های اجتماعی

سومین آسیب عاشورا، آسیب‌های اجتماعی است. عزاداری و مجلس گرفتن برای اباعبدالله (ع) لازم است. باید این مجالس روزبه‌روز باشکوه‌تر برگزار شود اما می‌شود با مال غصبی باشد؟ عزاداری اباعبدالله (ع) را یک جایی انجام بدهیم که صاحبش راضی نیست یا ساعتی از شب را برنامه بگذاریم که بیماران و دیگران اذیت شوند، این کار درست نیست. عزاداری بر اباعبدالله (ع) فضیلت است؛ اما پرداخت خمس واجب است؛ کسی که خمسش را ندهد و مجلس بگیرد، مورد قبول نیست. هرگز واجبات را فدای مستحبات نکنیم، امام حسین (ع) شهید اقامه واجبات و ترک محرمات است. چگونه می‌شود بدون نماز یا با مال حرام عزاداری کرد؟
 

4. آسیب تحلیلی

چهارمین آسیب عاشورا، آسیب تحلیلی است. عده‌ای تحلیل غلط می‌کنند. چطور حادثه منا که پیش آمد، اول تحلیلی که کردند، گفتند: قضا و قدر الهی است.

وقتی سر مقدس ابی‌عبدالله (ع) را مقابل ابن‌زیاد گذاشتند، به علی بن الحسین (ع) گفت: خدا برادرت علی بن الحسین (علی‌اکبر) را کشت.[19]

اتفاقا خود معاویه هم در خلافت یزید گفت: خلافت یزید قضا و قدر الهی است.

ما قضا و قدر را قبول داریم ولی شما خودت را از پشت بام پایین پرتاب کنی، قضا و قدر الهی است؟

چه زمانی خدا راضی به قتل مظلوم است؟ شیخ صدوق در کتاب اعتقادات خود می‌نویسد: این حرف عوامانه است که کسی بگوید شهادت ابی‌عبدالله (ع) به رضایت الهی است.

برخی، کوتاهی‌های خود را به گردن قضا و قدر الهی می‌گذارند. همه امور عالم به اذن خداست، حتی شمشیر شمر بدون اذن الهی نمی‌برد؛ اما مقام اذن و علم و تقدیر الهی رضایت به ستم نمی‌دهد. شما شراب بخور بگو خدا خواست، کدام عقل سلیم می‌پذیرد؟

«إِنَّ اللَّهَ یأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَى وَینْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ وَالْبَغْی یعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»[20]

خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان می‌دهد؛ و از فحشا و منکر و ستم، نهی می‌کند؛ خداوند به شما ‌اندرز می‌دهد، شاید متذکر شوید!

امر و نهی الهی معلوم است هرگز به فحشاء و ظلم فرمان نداده است.

[4] _{الأمالی للصدوق، ص۱۱۶؛ المناقب، ج4، ص۸6؛ بحارالانوار، ج45، ص ۲۱۸}

[5] _{«عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْعَبَّاسِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اَلْحَسَنُ عَلَى عَاتِقِهِ وَ اَلْحُسَیْنُ عَلَى فَخِذِهِ یَلْثِمُهُمَا وَ یُقَبِّلُهُمَا وَ یَقُولُ - اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَهُمَا وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُمَا ثُمَّ قَالَ یَا اِبْنَ عَبَّاسٍ کَأَنِّی بِهِ وَ قَدْ خُضِبَتْ شَیْبَتُهُ مِنْ دَمِهِ یَدْعُو فَلاَ یُجَابُ وَ یَسْتَنْصِرُ فَلاَ یُنْصَرُ قُلْتُ فَمَنْ یَفْعَلُ ذَلِکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ شِرَارُ أُمَّتِی مَا لَهُمْ لاَ أَنَالَهُمُ اَللَّهُ شَفَاعَتِی ثُمَّ قَالَ یَا اِبْنَ عَبَّاسٍ مَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ کُتِبَ لَهُ ثَوَابُ أَلْفِ حَجَّةٍ وَ أَلْفِ عُمْرَةٍ أَلاَ وَ مَنْ زَارَهُ فَکَأَنَّمَا قَدْ زَارَنِی وَ مَنْ زَارَنِی فَکَأَنَّمَا قَدْ زَارَ اَللَّهَ وَ حَقُّ اَلزَّائِرِ عَلَى اَللَّهِ أَنْ لاَ یُعَذِّبَهُ بِالنَّارِ وَ إِنَّ اَلْإِجَابَةَ تَحْتَ قُبَّتِهِ وَ اَلشِّفَاءَ فِی تُرْبَتِهِ وَ اَلْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِهِ» (وسائل الشیعه، ج14، ص 452؛ کفایة الاثر، ص۱۷؛ بحارالانوار، ج۳6، ص۲۸6).}
[6] _{الکافی، ج4، ص567؛ کامل الزیارات، ص ۲۷۳؛ وسائل الشیعه، ج۱4، ص۵۳۷.}
[7] _{وقعة صفین، ص۱۴۰؛ الأمالی للصدوق، ص۱۳۶؛ شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۷۰.}
[8] _{بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۴۳؛ ریاض الابرار، ج۱، ص۱۷۲؛ عوالم العلوم والمعارف، ج۱۷، ص ۱۰۲.}
[9] _{المزار الکبیر لابن المشهدی، ص ۵۷۸؛ الاقبال، ج۱، ص۲۹۷؛ بحارالانوار، ج9۹، ص۱۰۷.}
[10] _{«قَالَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ إِنَّ اَللَّهَ سُبْحَانَهُ أَطْلَعَ إِلَى اَلْأَرْضِ فَاخْتَارَ لَنَا شِیعَةً یَنْصُرُونَنَا وَ یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یَبْذُلُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُمْ فِینَا أُولَئِکَ مِنَّا وَ هُمْ مَعَنَا فِی الْجِنَان» (غررالحکم، ح۲۰4۹).}

[11] _{« عَنِ اَلرِّضَا عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فِی حَدِیثٍ: أَنَّهُ قَالَ لَهُ یَا اِبْنَ شَبِیبٍ إِنْ کُنْتَ بَاکِیاً لِشَیْءٍ فَابْکِ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ، فَإِنَّهُ ذُبِحَ کَمَا یُذْبَحُ اَلْکَبْشُ وَ قُتِلَ مَعَهُ مِنْ اهل‌بیتهِ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ رَجُلاً مَا لَهُمْ فِی اَلْأَرْضِ شَبِیهُونَ وَ لَقَدْ بَکَتِ اَلسَّمَاوَاتُ اَلسَّبْعُ وَ اَلْأَرَضُونَ لِقَتْلِهِ إِلَى أَنْ قَالَ: یَا اِبْنَ شَبِیبٍ إِنْ بَکَیْتَ عَلَى اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ، حَتَّى تَصِیرَ دُمُوعُکَ عَلَى خَدَّیْکَ غَفَرَ اَللَّهُ لَکَ کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِیراً کَانَ أَوْ کَبِیراً قَلِیلاً کَانَ أَوْ کَثِیراً یَا اِبْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَلْقَى اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لاَ ذَنْبَ عَلَیْکَ فَزُرِ اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ، یَا اِبْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَسْکُنَ اَلْغُرَفَ اَلْمَبْنِیَّةَ فِی اَلْجَنَّةِ مَعَ اَلنَّبِیِّ وَ آلِهِ، صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِمْ فَالْعَنْ قَتَلَةَ اَلْحُسَیْنِ، یَا اِبْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ یَکُونَ لَکَ مِنَ اَلثَّوَابِ مِثْلُ مَا لِمَنِ اُسْتُشْهِدَ مَعَ اَلْحُسَیْنِ فَقُلْ مَتَى مَا ذَکَرْتَهُ یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً، یَا اِبْنَ شَبِیبٍإِنْ سَرَّکَ أَنْ تَکُونَ مَعَنَا فِی اَلدَّرَجَاتِ اَلْعُلَى مِنَ اَلْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ اِفْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ عَلَیْکَ بِوَلاَیَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلاً أَحَبَّ حَجَراً لَحَشَرَهُ اَللَّهُ مَعَهُ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ» (وسائل الشیعه، ج14، ص ۵۰۲؛ عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۲۹۹؛ الأمالی للصدوق، ص۱۳۰)}