دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری نوعی از دیابت است که ممکن است، مادر در طول حاملگی به آن مبتلا شود و اغلب اوقات پس از زایمان از بین می‌رود. این بیماری می تواند در زنانی که قبل از حاملگی به دیابت مبتلا نبودند نیز رخ دهد. این افزایش قند خون می‌تواند سلامت جنین را در طول حاملگی تحت تاثیر قرار دهد و احتمال ابتلای مادر به دیابت نوع 2 را بعد از حاملگی نیز افزایش دهد. این عارضه در 10 درصد زنان باردار اتفاق می‌افتد.
علایم دیابت حاملگی چیست؟
دیابت بارداری معمولا علامت خاصی ندارد، اما برخی مادران مبتلا ممکن است این علائم را داشته باشند: احساس خستگی، تشنگی شدید، گرسنگی بیش از حد، نیاز به دفع ادرار بیش از حد و یا تاری بینایی
زمان انجام آزمایش قند خون در بارداری
دیابت حاملگی از تست‌های سه ماهه دوم بارداری می‌باشد و معمولا پزشک بین هفته 24 تا 28 حاملگی با درخواست آزمایش، ابتلای مادر به دیابت حاملگی را بررسی می‌کند. چرا که در این زمان جفت شروع به ساختن هورمون دیگری می‌کند که باعث می‌شود قند خون مادر افزایش یابد. اما اگر شما علائم دیابت را داشته باشید، یا در ریسک بالای ابتلا به دیابت باشید، لازم است که زودتر از هفته ۲۴ آزمایش قند خون بارداری را انجام دهید.
تست های مرتبط با آزمایش قند خون بارداری
آزمایش قند خون بارداری در شرایط مختلفی انجام می شود و بر اساس شرایط آزمایش، نام‌های متفاوتی دارد:BS
FBS
2hPP
OGTT/GTT
( BS ) قند خون رندوم: در این روش اندازه گیری قند خون بصورت رندوم است، یعنی نمونه خون فرد بدون ناشتایی و بدون توجه به زمان (صبح، عصر و شب ) برای اندازه گیری میزان قند خون گرفته می‌شود.
( FBS ) قند خون ناشتا: در این روش اندازه گیری قند خون فرد در حالت ناشتایی انجام می شود. یعنی مادر باردار باید 8 تا 12 ساعت ناشتا باشد تا بتواند این تست را اتجام دهد.
( 2hPP ) آزمایش قند خون دو ساعت بعد از غذا: در این حالت باید 2 بار از فرد نمونه خون گرفته شود. ابتدا نمونه خون در شرایط ناشتا گرفته می‌شود و سپس فرد صبحانه‌ای معمولی مانند روزهای دیگر می‌خورد و بعد از گذشت دو ساعت از اتمام صبحانه مجددا برای دادن نمونه خون مراجعه می کند.
(GTT، OGTT) تست تحمل گلوکز در بارداری: معمولا برای مادران باردار این آزمایش درخواست می‌شود. در این روش دو تا سه بار بسته به درخواست پزشک، باید نمونه خون مادر گرفته شود. یکی از آن ها نمونه خون ناشتای فرد می‌باشد، سپس شربتی را که وزن مشخصی (75 گرم ) از قند دارد را باید بخورد، یک ساعت بعد از خوردن شربت مجدد آزمایش گرفته می‌شود و دو ساعت بعد از خوردن شربت نیز مجدد آزمایش گرفته می‌شود. گزارش آزمایش شامل 3 عدد قند خون ناشتا، یک ساعت و دو ساعت بعد می‌باشد.
اگر میزان قند خون در این آزمایشات بالاتر از میزان نرمال باشد به معنی ابتلای فرد به دیابت حاملگی است و باید تحت نظر پزشک قرار گیرد. در ادامه میزان نرمال هر کدام را بیان می کنیم:
آزمایش BS
نرمال : پایین‌تر از 200
پیش دیابتیک : -
دیابتی : 200 یا بیشتر
آزمایش FBS
نرمال : زیر 100
پیش دیابتیک : بین 100 تا 125
دیابتی : 126 یا بیشتر
آزمایش 2hPP
نرمال : زیر 140
پیش دیابتیک : بین 140 تا 199
دیابتی : 200 یا بیشتر
آزمایش (GTT/OGTT )
قند1 ( ناشتا و پیش از مصرف قند ): زیر 95
قند2 (1 ساعت پس از مصرف گلوکز ) : کمتر یا مساوی با 180
قند3 (2 ساعت پس از مصرف گلوکز ) : کمتر یا مساوی 155
بالا بودن دو یا بیش از دو مورد نمونه از سطح هدف، به نفع تشخیص دیابت بارداری است.
نکات مهم جهت آمادگی برای آزمایش قند خون بارداری
برای اینکه نتیجه آزمایش دیابت بارداری شما صحیح و دقیق باشد، لازم است نکاتی را که در ادامه به آن ها اشاره می شود رعایت نمایید.در روزهای پیش از انجام تست، رژیم غذایی عادی و نرمال داشته باشید. لطفا از حذف قند و دیگر مواد غذایی از سبد غذایی روزانه خود بپرهیزید.
پزشکتان را در رابطه با داروهای مصرفی خود در جریان بگذارید. برخی از داروها مانند داروهای ضدافسردگی، داروهای کنترل کننده فشار خون و انواع کورتون ها می‌توانند بر نتیجه آزمایش مؤثر باشند.
قبل از انجام آزمایش باید حداقل ۸ ساعت از آخرین وعده غذایی که میل کرده‌اید، سپری شده باشد. شما می‌توانید در این بازه ۸ ساعته، از آب آشامیدنی استفاده نمایید. اما نوشیدن انواع نوشیدنی‌های دیگر نظیر قهوه و چای ممنوع می‌باشد. زیرا در نتایج آزمایش اختلال ایجاد می کند.
لطفا قبل از انجام تست، ادرار خود را به طور کامل تخلیه نکنید. زیرا ممکن است مجبور به تهیه نمونه ادرار شوید.
ممکن است فواصل کنترل قند خون طولانی باشد به همین علت لازم است سرگرمی مناسب خود را همراه داشته باشید. خواندن کتاب پیشنهاد مناسب و جذابی است.
چه افرادی در خطر دیابت بارداری هستند؟
دیابت بارداری عارضه ای است که دلایل بسیاری برای بروز آن وجود دارد به ویژه تغییرات هورمونی که ساز وکار کنترل انسولین قند معمول خون را دچار تغییر می‌کند. به زبانی ساده‌تر، زمانی‌که غذا می‌خورید، بدن‌تان غذا را به ذرات گلوکز (قند) تبدیل می‌کند. انسولین هورمونی است که بوسیله سلول‌های موجود در پانکراس تولید شده و به بدن اجازه می‌دهد تا گلوکز را به شکل موثری برای تولید انرژی مصرف کند. زمانی‌که مقدار انسولین کم است یا بدن نمی‌تواند به شکل موثری از انسولین استفاده کند، میزان قند در خون افزایش می‌یابد.چاقی یکی از علت‌های اصلی ابتلا به دیابت بارداری است و این مشکل در حال شیوع است. اما زمانی‌که باردار می‌شوید، شیوه زندگی شما نیز تغییر می‌کند. تحرک شما کمتر می‌شود، بدن‌تان انرژی بیشتری لازم دارد و برای رفع این نیازها (و گرسنگی‌تان)، عادات غذایی نا‌سالم گسترش می‌یابد. استروژن نیز تمایل بیشتری برای خوردن ایجاد می‌کند.
میزان افزایش وزن در بارداری در هر خانمی متفاوت است، اما میانگین بین 12 و 14 کیلوگرم می‌باشد، اگر بارداری خود را با وزن بالایی آغاز کرده‌اید و سپس 20 کیلوگرم افزایش وزن داشته‌اید، احتمال ابتلا به دیابت بارداری افزایش پیدا می‌کند.
به یاد داشته باشید که افزایش وزن، فقط یکی از عوامل خطر است و احتمال دارد مادران لاغر نیز به دیابت های بارداری مبتلا شود. به همین علت است که طی بارداری باید تحت نظر مداوم قرار بگیرید و هر بار که ویزیت می شوید با انجام آزمایش ادرار برای ارزیابی میزان قند خون و نظارت بر میزان رشد فرزندتان، از سلامت خود و فرزندتان مطمئن شوید. اگر علائم خطر وجود داشته باشد، مثل نشانه‌های رشد بیش از حد جنین یا مقدار زیاد مایع آمنیوتیک، بنابراین آزمایش تحمل پذیری قند، جهت بررسی اختصاصی دیابت بارداری انجام می‌شود.
عوامل خطر عمومی عبارتند از
چاقی، وزن فرزند قبلی چهار و نیم کیلوگرم یا بیشتر باشد، سابقه دیابت در بارداری های قبلی، خویشاوندان درجه یک مبتلا به دیابت.
درمان دیابت بارداری
رژیم غذایی سالم
یک رژیم غذایی سالم می تواند به درمان و پیشگیری از دیابت بارداری کمک کند. رژیم غذایی سرشار از سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی داشته باشید و مصرف میوه و کربوهیدرات های تصفیه شده مانند شیرینی ها را تا حد امکان محدود کنید. شاید بهتر باشد با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
فعالیت بدنی
سعی کنید بیشتر روزهای هفته ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید. پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا گزینه های خوبی هستند.مشخص شده است که ورزش باعث کاهش سطح قند خون و بهبود مقاومت به انسولین می شود. همچنین می تواند به تسکین ناراحتی های جزئی بارداری مانند کمردرد، مشکلات خواب و یبوست کمک کند.
پایش روزانه قند خون
افراد مبتلا به دیابت بارداری معمولاً باید حداقل چهار بار در روز سطح قند خون خود را بررسی کنند. این بررسی شامل قند خون ناشتا و دو ساعت بعد از هر وعده غذایی می باشد.برای سنجش میزان قند خون تنها یک یک قطره کوچک کافی است. میزان گلوکز خون هدف روزانه توصیه شده عبارتند از:
قبل از غذا، قبل از خواب و یک شب (ناشتا): ۹۵ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) یا کمتر
یک ساعت پس از غذا: ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر
دو ساعت بعد از غذا: ۱۲۰ میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر
دارو
هنگامی که رژیم غذایی و ورزش برای مدیریت سطح گلوکز خون شما کافی نباشد، قدم بعدی این است که داروهای تجویزی پزشک استفاده کنید. تحقیقات نشان می دهد که حدود ۷۰ تا ۸۵ درصد از موارد دیابت بارداری را می توان با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی مدیریت کرد.معمولاً اگر در عرض یک تا دو هفته پس از شروع تغییرات سبک زندگی در کنترل قند خون بهبودی حاصل نشد، وقت آن است که داروهای تجویزی را در نظر بگیرید. هم انسولین و هم داروهای خوراکی برای درمان دیابت بارداری موثر و بی خطر هستند.
انسولین
انسولین اغلب در ردیف اول درمان تجویزی برای دیابت بارداری است. این به این دلیل است که انسولین یک داروی دسته B است که برای استفاده در دوران بارداری تایید شده است. تحقیقات نشان می دهد که از نظر بالینی مقدار ناچیز انسولین از جفت عبور می کند و همچنین استفاده از انسولین خطر پره اکلامپسی را کاهش می دهد.دوز انسولین منحصر به شما است و در طول بارداری تغییر خواهد کرد. مقاومت به انسولین در طول بارداری افزایش می یابد، بنابراین دوز نیز باید افزایش یابد. دوز متوسط انسولین معمولاً ۰.۸ تا ۰.۹ واحد انسولین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است.
داروهای خوراکی
داروهای خوراکی مورد استفاده برای درمان دیابت بارداری شامل گلوکوفاژ ( متفورمین ) و گلیناز (گلیبورید) است. از آنجایی که متفورمین ممکن است نتایج بالینی بهتری داشته باشد، اغلب به جای گلیبوراید انتخاب می شود. افراد باردار مبتلا به دیابت حاملگی که متفورمین مصرف می کنند، احتمال کمتری برای داشتن نوزادی بزرگ برای سن حاملگی (LGA) دارند. نوزادانی که از والدینی که متفورمین مصرف کرده‌اند به دنیا می‌آیند، پس از تولد کمتر دچار قند خون پایین ( هیپوگلیسمی ) می‌شوند.متفورمین و گلیبورید هر دو از داروهایی هستند که در دسترس می باشند و ممکن است قیمت کمتری نسبت به انسولین داشته باشند و دو بار در روز مصرف می شوند.
