بقایای بارداری
اصطلاح بقایای بارداری به بافت های باقی مانده از جفت و یا جنین گفته می شود که بعد از سقط جنین طبیعی یا برنامه ریزی شده، یا زایمان زودرس یا حتی به موقع در حفره رحم می مانند.
سقط جنین
سقط جنین درواقع بیرون راندن جنین از رحم مادر پیش از رسیدن به مرحله حیات است که اغلب در انسان‌ها این موضوع در هفته بیستم بارداری رخ می دهد. به طورکلی از دست رفتن جنین به دو صورت رخ می دهد. در نوع اول اگر جنین خود به خود از دست رود، به آن سقط ساده جنین گفته می شود، اما اگر سقط به صورت هدفمند باشد، به آن سقط القایی می گویند.سقط هدفمند به دلایل زیادی همچون بیماری، نقص ژنتیکی، ضربه و ناسازگاری بیوشیمیایی مادر و جنین رخ می دهد. در برخی از موارد نیز جنین در رحم مادر می میرد، اما دفع نمی شود که در این صورت به آن سقط از دست رفته می‌گویند. امروزه با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته سونوگرافی، سقط و از دست رفتن جنین قابل تشخیص است.
روش‌های سقط جنین در پزشکی
تکنیک‌های مختلفی در پزشکی برای سقط جنین وجود دارد. در طول سه ماهه اول یعنی حدود 12 هفته پس از لقاح برای برداشتن جنین و محتویات درون رحم می توان از آسپیراسیون آندومتر، ساکشن یا کورتاژ استفاده کرد. در ادامه برخی از روش‌های سقط را شرح می دهیم.
سقط جنین به کمک آسپیراسیون آندومتر
در روش آسپیراسیون آندومتر لوله نازک و منعطفی از کانال دهانه رحم یا گردن رحم وارد می‌شود و سپس به کمک پمپ الکتریکی پوشش داخلی رحم (آندومتر) مکیده می‌شود.
سقط به کمک کورتاژ
در روش کورتاژ ساکشن یا کورتاژ خلأ که کمی سخت و دشوار است، کانال دهانه رحم با وارد کردن یک سری گشاد کننده فلزی در حالتی که بیمار بی‌هوش است، بزرگ می‌شود. پس از این مرحله محتویات درون رحم ساکشن سفت و سخت می شود.درواقع هنگامی که به جای مکش از ابزاری فلزی و نازکی به نام کورت برای خراش دادن محتویات رحم استفاده می شود، به آن روش اتساع یا کورتاژ می‌گویند. لازم به ذکر است اگر کورتاژ با دیلاتاسیون ترکیب شود، هم کورتاژ و هم تخلیه در حدود هفته 16 بارداری قابل استفاده هستند.
سقط از طریق تزریق محلول نمکی
از هفته 12 تا 19 بارداری ممکن است سقط جنین از طریق تزریق محلول نمکی و تحریک انقباضات رحمی صورت گیرد. به طور متناوب تجویز پروستاگلاندین‌ها با تزریق، شیاف و روش‌های دیگر امکان دارد برای القای انقباضات استفاده شود، اما این موارد عوارض شدیدی برای مادر در پی دارند.همچنین هیستروتومی یا برداشتن محتویات رحم با جراحی در سه ماهه دوم یا پس از آن به کار می‌رود؛ اما هرچه بارداری در مراحل بالاتر و پیشرفته تری باشد، خطر مرگ و میر و عوارض جدی پس از سقط برای مادر وجود دارد.
سقط جنین از طریق داروی میفپریستون
در اواخر قرن بیستم دارویی برای سقط القایی جنین پیدا شد که در آن از داروی (486RU) میفپریستون استفاده می کردند. این دارو یک استروئید مصنوعی است که ارتباط نزدیکی با هورمون ضد بارداری نورتنیدرون دارد. 486RU با مسدود کردن هورمون پروژسترون عمل می‌کند. زیرا این هورمون برای حمایت از رشد تخمک بارورشده نیاز است.اگر این دارو چند هفته پس از لقاح مصرف شود، چرخه قاعدگی مادر شروع به کار می‌کند. درنتیجه تخمک بارورشده از رحم مادر خارج خواهد شد.
تا اینجا با سقط جنین و روش های مختلف آن که یکی از دلایل بررسی بقایای بارداری است آشنا شدید، از این پس به بقایای بارداری بعد از زایمان و نحوه تشخیص آن می پردازیم.
دلایل باقی ماندن جفت و بقایای حاملگی پس از زایمان طبیعی
گاهی تمام محصولات بعد از سقط دفع نشده و مقداری از آن به عنوان بقایا در رحم باقی می ماند که چند دلیل برای آن ذکر شده است، از جمله:آتونی رحم: آتونی رحم حالتی است که انقباضات رحمی کم و یا متوقف می شود و رحم توانایی جدا کردن جفت و بقایای حاملگی را از رحم ندارد و در این وضعیت مقداری از جفت و یا بقایای حاملگی در رحم باقی می ماند.
در صورتی که چسبندگی جفت ایجاد شود بقایای حاملگی به طور کامل از رحم خارج نمی شود. زمانی که جفت به جای اینکه در لایه های اولیه بچسبد در لایه های عمیق تر رحم بچسبد، چسبندگی جفت ایجاد می شود. یکی از علت هایی که باعث می شود جفت به رحم بچسبد تشکیل جفت در قسمت جلویی رحم و پشت برش سزارین قبلی می باشد. حتما پزشک باید بارداری را از نظر چسبندگی بررسی کند.
جفت ممکن است در رحم گیر بیافتد یعنی جفت از دیواره رحم جدا شود اما در پشت گردنه رحم که نیمه بسته است گیر کند. ممکن است ماما بند ناف را به آرامی بکشد و جفت به راحتی خارج شود اما در بعضی مواقع ممکن است بند ناف نازک باشد و بند ناف پاره شود و جفت دورن رحم باقی بماند و ممکن است با یک انقباض رحمی جفت به راحتی از رحم جدا و از طریق واژن خارج شود.
علائم باقی ماندن بقایای جفت
اگر تکه خیلی کوچک از جفت در داخل رحم باقی مانده باشد، اغلب خود به خود از مجرای واژن دفع می شود و ممکن است قبل از عبور لختۀ بافت باقی مانده از جفت، دردهای شکمی را احساس کنید. اگر در حین این اتفاق در خانه بودید، لازم است با اورژانس یا پزشک خود تماس بگیرید و موضوع را با آن ها در میان بگذارید. پزشک ممکن است بخواهد شما را معاینه کند تا از نبود مشکلی مطمئن شود. همچنین اگر تکه های باقی ماندۀ جفت، از مجرای واژن خارج نشود، ممکن است بعد از رفتن به خانه علائمی را در خود مشاهده کنید. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- خونریزی شدید
- دردهای شکمی
- ترشحات بدبو از واژن
- کاهش شیر مادر
اگر هر کدام از این علائم را داشتید و به ویژه اگر در چند روز یا چند هفتۀ اول پس از تولد نوزاد، خونریزی شدید و ادامه دار داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک ممکن است شما را برای سونوگرافی ارجاع دهد تا وجود تکه های باقی مانده از جفت را در رحم شما بررسی کند.
سونوگرافی بقایای بارداری چگونه انجام می شود؟
دو نوع اصلی سونوگرافی از جنین و بقایای آن وجود دارد که شامل موارد زیر می باشد:
سونوگرافی ترانس واژینال
در این نوع سونوگرافی مبدل درون واژن قرار می گیرد تا امواج صوتی را ارسال نموده و بازتاب ها را جمع آوری کند. سونوگرافی های واژن اغلب در اوایل بارداری استفاده می شوند. همچنین درصورتی که سونوگرافی شکمی اطلاعات کافی را ارائه ندهد ممکن است از این نوع سونوگرافی نیز استفاده شود.
سونوگرافی ترانس شکمی
این نوع تصویربرداری با حرکت دادن مبدل بر روی شکم انجام می شود. سونوگرافیست کمی ژل التراسونیک را روی پوست شکم ریخته و مبدل کوچک سونوگرافی که دارای فرکانس کمتر اما عمق نفوذ بیشتری است را بر روی شکم حرکت می دهد تا تصاویر بر روی مانیتور رایانه ظاهر شود.پس از انجام این اسکن می توانید ژل را از روی شکم پاک نموده و در همان روز جواب سونوگرافی خود را دریافت کنید.
چگونه برای سونوگرافی بقایای بارداری آماده شوید؟
قبل از انجام سونوگرافی مثانه شما باید پر باشد. در نتیجه قبل از انجام سونوگرافی به میزان زیادی آب بنوشید و چند ساعت قبل از آزمایش ادرار نکنید. خالی بودن مثانه باعث می شود تصاویر دقیقی از سونوگرافی حاصل نشود.
عوارض سونوگرافی
- تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر خطرناک بودن سونوگرافی داخل رحم ارائه نشده است. با توجه به اینکه در سونوگرافی از امواج فراصوت برای تصویربرداری استفاده می شود، هیچ ضرری برای شخص در برندارد.
- عموماً سونوگرافی واژینال باعث خونریزی نمی شود. ممکن است بیمار بعد از انجام سونوگرافی واژینال مقداری لکه بینی ببیند. این لکه بینی معمولاً به دلیل پارگی جزئی چند عروق خونی کوچک در رحم است که خطرناک نیست.
روش های درمان بقایای بارداری
استراحت و انتظار
ابتدا پزشک به مدت یک تا دو هفته منتظر می ماند تا جنین سقط شده به صورت طبیعی از واژن خارج شودپزشکان معتقدند که بهترین راه برای خروج جنین مرده به صورت طبیعی می باشد و کمترین آسیب را به مادر می رساند. در صورتی که خونریزی بیشتر از 14 روز طول بکشد پزشک روش های دیگری را تجویز و پیگیری می کند.
راه حل دارویی
پزشک برای خارج شدن محتویات حاملگی قرص های واژینال پروستاگلاندین را تجویز می کند که موجب خارج شدن بقایای حاملگی می شود.
کورتاژ و ساکشن
خارج کردن محتویات باقی مانده در رحم به وسیله کورتاژ معمولا با بی حسی موضعی انجام می شود و در این روش دهانه رحم به آرامی باز می شود و بافت های باقی مانده با روش ساکشن خارج می شوند. در روش قدیمی کورتاژ، پزشک با استفاده از وسیله‌ای شبیه قاشق، به آرامی بافت‌های جنین را از دیوارۀ رحم جدا و از رحم خارج می‌کند.در روش ساکشن پزشک یک لوله ی پلاستیکی توخالی را در دهانه ی رحم قرار می دهد و بافت های باقی مانده را با استفاده از مکش خارج می کند.
خارج کردن بقایای حاملگی معمول کمتر از ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و کل عمل در حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان می برد.
در برخی موارد، اگر سقط جنین در سه ماهۀ دوم اتفاق افتاده باشد، ممکن است نیاز به عملی به نام اتساع و تخلیه باشد که در این حالت علاوه بر ساکشن، لازم است پزشک با استفاده از فورسپس و ابزارهای بیشتر، نسبت به جدا کردن و خارج کردن بافت اقدام کند .
