یکی از مسائل مهم درباره امام زمان (عج) و حوادث ظهور، مسئله 313 نفر از یاران آن حضرت است.فلسفه‌ی عدد 313 چیست؟
چرا تعداد رسولان برجسته الهی و تعداد یاران پیامبر(ص) در جنگ بدر و تعداد یاران خاص امام زمان(ع) سیصد و سیزده نفرند؟ آیا این اتفاقی و تصادفی است،یا سرّی از اسرار الهی است؟
در گزارش‌ها و دستور العمل‌های مرتبط با دین، برخی از اعداد به مناسبت‌هایی تکرار شده است که از جمله آنها عدد 313 است.
برای بسیاری از افراد این سوال وجود دارد که این عدد چه خصوصیتی دارد و چرا امام زمان (عج) باید 313 نفر یار داشته باشد. و مگر با این تعداد می توان در قیام جهانی پیروز شود؟
چرا تعداد یاران خاص امام زمان(عج) 313 نفر است؟
تعداد پیامبران مرسل و عدد313
ابوذر از رسول خدا(ص) پرسید: تعداد پیامبران الهی چند نفر بودند؟ آن‌حضرت(ص) فرمود: 124000 نفر، سپس اباذر پرسید: از این عده چند نفرشان پیامبر مرسل بودند؟ فرمود: 313 نفر از آنان پیامبر مرسل بودند.[1]
در همین راستا، از رسول خدا(ص) در روایت دیگری نقل است: «هر کسی ختم قرآن را انجام دهد، خداوند ثواب (عمل) 313 پیامبری که رسالت خود را انجام داده‌اند را به وی می‌دهد».[2]
تعداد یاران طالوت در جنگ با جالوت و عدد 313
امام باقر(ع) فرمود: «طالوت در جنگ با جالوت به یارانش گفت: «خداوند شما را به جوی آبی امتحان میکند و هر کس از آن بنوشد از من نیست و هر کسی از آن – جز به اندازه کف دستی - نخورد از من است. اما تمام همراهانش از آن آب آشامیدند، مگر 313 نفر که برخی از آنها به اندازه‌ی کف دستی آشامیده و برخی اصلا نیاشامیدند...».[3]
تعداد یاران پیامبری از بنی‌اسرائیل و عدد313
امام باقر(ع) به ابو عبدالله جعفی فرمود: «حکایت ما و شما، حکایت پیامبری از بنی اسرائیل است که خداوند به او وحی فرمود تا قوم خویش را برای نبرد دعوت کند و وعده یاری نیز به آنها داد. آن پیامبر نیز تعدادی را گرد آورده و به سوی دشمن فرستاد، اما قبل از آغاز نبرد همگی گریختند!
خداوند برای بار دوم از آن پیامبر خواست که افرادی را به سوی دشمن بفرستد. آن پیامبر دوباره گروهی را فرستاد و این‌بار نیز آنان از برابر دشمن گریختند. خداوند(برای سومین بار) از آن پیامبر خواست که پیروان خود را برای نبرد آماده کند.
و وعده یاری به آنان داد. پیامبر به گردآوری مجدد آنان پرداخت و خدا به او وحی کرد که پیروانت یا باید با دشمنان به نبرد برخیزند و یا آتش دوزخ را برای خویش انتخاب کنند!
آن پیامبر گفت: جنگ با دشمن برایم بهتر از رفتن به دوزخ است. 313 نفر از پیروانش به تعداد جنگجویان بدر نیز دعوت او را پذیرفتند و همراه آن پیامبر به سمت دشمن حمله‌ور شدند، اما هنوز از شمشیر و نیزه‌ای استفاده نکرده بودند که خداوند پیروزی را نصیب آنان کرد.[4]
جنگ بدر و تعداد 313 نفر
بر اساس گزارش‌های تاریخی در جنگ بدر که اولین نبرد گسترده‌ی پیامبر(ص) با دشمنان بود، تعداد مسلمانان 313 نفر، اما تعداد کفار بین 900، تا 1000 نفر بود، اما با این وجود، سرانجام این نبرد به نفع مسلمانان رقم خورد.
یاران امام زمان(عج) و عدد 313
روایات زیادی وجود دارد که یاران ویژه‌ی امام مهدی(عج) 313 نفر هستند. امام صادق(ع) می‌فرماید:«گویا به مهدی می‌نگرم که بر منبر کوفه نشسته و 313 یاورش که به شمار حاضران جنگ بدر هستند، در گرد او حلقه زده‌اند».[5]
آنچه در روایات آماده است و اشاره شده است این است که یاران حضرت مهدی 313 نفر هستند و این مطلب صحیحی است ولی منظور یاران خاص وفرماندهان لشگرهای حضرت می باشد.
زیرا شکی نیست که همه مؤمنین و مؤمنات در آن زمان از یاران و یاوران آن حضرت می باشند وحتی گروهی از مؤمنین زمان های گذشته زنده می شوند و در رکاب حضرت بر علیه کفر مبارزه می نمایند .
به همین جهت در دعای عهد می خواهیم که خداوند ما را از کسانی قرار دهد که در رکاب حضرت وجود داشته باشیم. افزون بر آنبیان واقعیت نباید موجب یأس و دلسردی بشود.
بلکه منطقا هر کس باید تلاش کند که خود را به حد اعلای کمالات برساند تا در ردیف یاران ویژه آن حضرت قرار گیرد.ظاهراً این 313نفر که در روایات آمده است .
از طلایه داران و پیشگامان نهضت حضرت مهدی عج هستند; زیرا در دیگر روایات یاران آن حضرت ده هزار دوازده هزار, پانزده هزار و حتی به عنوان توده های انبوه یاد شده است .
پس احتمال دارد این گروه اندک , یعنی 313نفر, فرماندهان و وزیران امام باشند که در آغاز, هسته های اصلی نیروها را بر عهده دارند و پس از پیروزی برای ارشاد و دادرسی و کارگزاری به سرزمین های دور و نزدیک فرستاده می شوند.
امام صادق ع می فرماید از این گروه به نقبا, خواص و ذُخْراللّه تعبیر شده است . اگر خوب دقت کنیم این افراد باید مؤمن کامل باشند تا بتوانند جهانی را اداره کنند.
حال آیا در میان این همه افراد، تعداد 313 نفر یار وجود ندارد؟ باید گفت: همان‌گونه که یک رشته علل و عوامل باعث غیبت شد و مردم از نعمت وجود امام ظاهر محروم شدند، همچنین ظهور امام نیز مشروط به تحقق زمینه‌ها و شرایط آن است و تا این شرایط فراهم نشود، ظهوری نخواهد بود.
یکی از شرایط عمده، وجود یاورانی است که به همراه امام بار قیام را بر دوش بکشند و تا آخر از همراهی و یاری رهبر خود دست برندارند و او را تنها نگذارند. سدیر صیرفی در گفت و گویی با امام صادق(ع) درباره عدم قیام می‌گوید:
حضرت مرا به خارج مدینه برد تا آن که وقت نماز، در محلی پیاده شدم. امام صادق(ع) به جوانی که در آن نزدیکی بز می‌چراند نگاهی کرد و فرمود:
ای سدیر! به خدا قسم! اگر پیروان من به تعداد این بزها بودند، بر جای نمی‌نشستم(و قیام می‌کردم). سدیر گوید: بعد از تمام شدن نماز، حیوانات آن گله را شمردم و یافتم که عدد آنها از هفده تجاوز نمی‌کند.(کافی، ج2، ص190، ح4).
فرشتگان بدر در رکاب امام زمان(عج) 313
خداوند متعال 313 فرشته از فرشتگانی که در جنگ بدر حضور داشتند را برای یاری امام زمان(عج) خواهد فرستاد. امام صادق(ع) فرمود:هنگامی که جبرئیل پرچم پیامبر(ص) را برای امام زمان(عج) میآورد، همراه با او 9000 فرشته و 313 فرشته دیگر نیز فرود می‌آیند.
آنان همان فرشتگانی هستند که با حضرت نوح(ع) در کشتی بودند، و همان فرشتگانی هستند که وقتی حضرت ابراهیم(ع) به آتش افکنده شد، همراه او بودند،
و همان فرشتگانی هستند که وقتی دریا برای حضرت موسی(ع) شکافته شد، همراه او بودند، و همان فرشتگانی هستند که وقتی خداوند حضرت عیسی(ع) را به سوی خویش به آسمان برد، همراه او بودند.
و 4000 فرشته‌ای که با رسول خدا(ص) همراه بودند، و 313 فرشته‌ای که در روز بدر با آن‌حضرت(ع) بودند، همراه امام زمان(عج) هستند.[6]
نوشیدن 313 وصی از چشمه‌ای بهشتی
پس از آن‌که امام علی(ع) چشمه «راحوما» را به راهبی مسیحی به نام شمعون نشان داد، به وی فرمود: «این چشمه از بهشت است و 313 وصی از آن نوشیدهاند و من آخرین وصی هستم که از آن می‌نوشم».[7]
313 و مشهور بودن این عدد
و چون در تاریخ نقل شده که تعداد اصحاب پیامبر در جنگ بدر 313 نفر بوده است، این قضیه مشهور شده که تعداد یاران امام زمان (عج) هم 313 نفر است. امام صادق (ع) فرمود: «گویا می نگرم قائم را بر منبر کوفه و سیصد و سیزده نفر یارانش را که پیرامونش گرد آمده و به شمار اهل بدر هستند». (8)
آیا با 313 نفر می توان در جنگ پیروز شد؟
البته قیام امام زمان (عج) یک قیام ویژه است که نمی توان درباره جزییات آن به راحتی قضاوت کرد. در عین حال بنا نیست همه یاران حضرت تنها همین 313 نفر باشند. در روایات درباره یاران حضرت، چند عدد بیان شده است.
در برخی روایات به 313 نفر و در برخی روایات دیگر، به ده هزار نفر اشاره شده است. ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می کند که حضرت فرمود: «تا حلقه کامل نگردد، قائم خروج نمی کند. گفتم کامل شدن حلقه به چند نفر است: فرمود: ده هزار نفر». (9)
در برخی روایات دیگر نیز به دوازده تا پانزده هزار نفر اشاره شده است. امام علی (ع) فرمود: «مهدی میان دوازده تا پانزده هزار یاور قیام خواهد کرد». (10) در برخی روایات دیگر به توده های انبوهی اشاره شده که از نقاط گوناگون جهان، به ویژه مشرق زمین به یاری امام می شتابند. (11)
از مجموع این روایات می توان به این جمع بندی رسید که فرماندهان اصلی و مهم ترین یاران حضرت مهدی (عج) همان 313 نفر هستند،.
ولی در رده های بعدی، ده تا پانزده هزار نفر جزو یاران خاص حضرت هستند و در نگاهی کلی، هزاران، بلکه میلیون ها سرباز در این قیام حضور دارند. در برخی روایات هم به تکمیل یاران حضرت اشاره شده است.
امام صادق (عج) فرمود: «سیصد و سیزده نفر با او بیعت می کنند. او تا هنگام کامل شدن ده هزار نفر در مکه اقامت کرده، سپس رهسپار مدینه می شود». (12)
این 313 نفر اهل کجا هستند؟
در این باره نمی توان به طور قطع و یقین سخن گفت، ولی از روایات به دست می آید که این افراد از مناطق گوناگون عالم هستند و از نظر معنوی، برترین و کامل ترین افراد زمان خود به شمار می آیند که به محض شنیدن ندای امام زمان (عج) در مکه، به سرعت خود را به آن حضرت می رسانند.
از آنجا که این افراد، فرماندهی قیام حضرت در مناطق گوناگون را بر عهده خواهند داشت، به طور طبیعی، از مناطق مختلف عالم و شهرهای متفاوت خواهند بود.
در روایات آمده که در آغاز 45 تن از نُه قبیله و شهرهای مختلف نزد حضرت گرد می آیند، سپس به این عده افزوده می شود و از شهرهای مختلف و دوردست یاران حضرت با سرعت ویژه ای به سوی حضرت رهسپار می شوند و دور حضرت حلقه می زنند، در حالی که برخی از آن ها حتی هم دیگر را نمی شناسند.
در منابع دینی از بیش از هشتاد شهر و دیار نام برده شده که این عده (313 نفر) از آن شهرها هستند؛ شهرهایی مانند قم، کوفه، طالقان، گرگان، طبرتان، طرابلس، بیروت، دمشق، ری، فلسطین، قزوین، شیراز، دیلمان، بصره، اهواز و کرمان. (13) این 313 نفر از نظر سن و جنسیت و نژاد چگونه اند؟
ویزگی های یاران امام زمان
آن چه در حلقه یاران حضرت مهدی (عج) مهم است، ایمان و تقوا و قابلیت همراهی در قیام جهانی حضرت است، نه چیزی دیگر و به همین خاطر در این جمع ویژه، نه سن و سالم و مقام، موضوعیت دارد، نه جنسیت افرا و نه نژاد و رنگ و ملیت.
در بعضی روایات آمده که زنان تعدادی از یاران امام زمان (عج) را تشکیل می دهند. امام باقر (ع) فرمود: «سوگند به خدا، سیصد و چند نفر بدون وعده پیش گرد می آیند که در میان آنان پنجاه زن است». (14)
وجود زنان در میان یاران خاص و وزیران حضرت مهدی (عج) نشانه جایگاه والای زنان در انقلاب جهانی حضرت است. هم چنین یاران حضرت از صنف و نژاد ویژه ای نیستند، بلکه از گروه ها و نژادهای گوناگون و از سراسر جهان هستند.
چنان که از روایات به دست می آید، اکثریت قریب به اتفاق یاران امام زمان (عج) را جوانان تشکیل می دهند. امام علی (ع) فرمود: «یاران مهدی (عج) جزو جوانان اند و پیر و کهن سال در میان آنان وجود ندارد، جز تعداد اندکی». (15)
البته در این که مقصود از جوان بودن در این روایت چیست، دقیقاً نمی توان اظهار نظر کرد. شاید مقصود از جوان بودن آن است که یاران حضرت از نظر روحیه و قدرت و توان جوان هستند، ولی احتمال این که منظور از یاران جوان، سن کم آنان باشد، بسیار زیاد است.
در مجموع می توان گفت بیشتر یاران حضرت مهدی (عج)، جوان و نیرومندند.
عدد مقدس و مرموز 313
بدون شک یکی از مقدس‌ترین و مرموزترین اعداد در دین مبین اسلام عدد ۳۱۳ است. یکی از شاخصه‌های اصلی و مهم این عدد کمال واقعی آن در شرایط و زمان‌های مختلف بوده است.
در بیان قداست و کمال این عدد همین بس که شرط ظهور حضرت ولی عصر (عج) وجود ۳۱۳ تن یار مخلص و آماده ذکر شده است. یارانی که با وجود ایشان شرایط برای قیام آخرین منجی بشر فراهم خواهد آمد
عدد 313 در تاریخ اسلام
در تاریخ پرفراز و نشیب اسلامی و در جریان جنگ بدر، آن زمانی که اصحاب حضرت رسول اکرم (ص) تعدادشان ۳۱۳ نفر و نسبت به سپاه دشمن بسیار کمتر بود.
طبق آیات قرآن و احادیث اسلامی، خداوند متعال با ملائکه آسمانی خود به یاری پیامبر و رسول خود می‌شتابد و شکست سنگینی را برای مشرکان و کافران رقم می‌زند.
این عدد که در طول تاریخ با انسان‌های آسمانی و پیامبران و اولیای الهی قرین بوده است همیشه سوژه بسیاری از هنرمندان و شاعران مسلمان قرار گرفته است که از این دست میتوان به اشعار زیبا و عرفانی مرحوم محمد رضا آقاسی در زمینه سازی برای ظهور حضرت ولی عصر (عج) اشاره کرد.
عدد 313 و ابعاد مختلف آن
همیشه مشتاقان حضرت مهدی(عج) سعی داشته اند تا با استفاده از این عدد مقدس در طول زندگی، ارادت قلبی خود را به ایشان ابراز کنند. سؤال مهمی که در این خصوص میتوان طرح کرد.
این است که چه زمانی و تحت چه شرایطی است که استفاده و کاربرد این عدد می‌تواند علاوه بر جنبه های احساسی و عاطفی، دارای ابعاد مختلف و گسترده تر دیگری قرار گیرد.
در آیین آسمانی و الهی اسلام امر ازدواج زن و مرد مسلمان به عنوان یکی از مهمترین سفارشات اخلاقی و علمی سرلوحه زندگی تمام مسلمانان قرار گرفته است.
تا جایی که ائمه معصومین(ع) در احادیث و روایات خود ازدواج را معادل نصف دین عنوان کرده‌اند و عمل به این امر مقدس را باعث آرامش روحانی و جسمانی زن و مرد مومن عنوان میکنند.
ضمن اینکه خداوند متعال در آیات الهی به صراحت عنوان کرده است که هر چیزی را به صورت جفت آفریده است.در آیات الهی در قرآن مجید این مساله تا بدان جا مورد تأکید قرار گرفته است که زن و مرد لباس همدیگر ذکر می‌شوند.
و در بسیاری از آیات زن و مردی که با هم ازدواج کرده‌اند در کنار یکدیگر یاد می‌شوند چه در مورد همسرانی که با زندگی پاک و عاشقانه خود زمینه زندگی ابدی در بهشت الهی را برای خود فراهم میکنند و چه زن و شوهری که خطاب به آنها سوره «تبت یدی ابی لهب و تب» نازل میشود.
معانی عمیق عدد 313
مسلما عدد ۳۱۳ که می توان آن را مرموزترین عدد در دین مبین اسلام دانست علاوه بر ظاهر خود شامل معانی ژرف و عمیقی است
به طور قطع و با اشاره به آیات الهی قرآن کریم در مورد خلق هرچیزی به صورت جفت، باید گفت عدد ۳۱۳ ترکیب و جمع دو عدد مختلف است که این دو عدد خودشان را در یک عدد با نام ۳۱۳ به کمال رسانده‌اند.
اینجا لازم است تا این مساله عنوان شود که یکی از علوم مورد تایید در اسلام و تشیع علم جفر بوده است که دانشمند اسلامی در این علم به بررسی حروف و اعداد و رابطه موجود میان آنها می‌پردازد.
که از معروف‌ترین این دانشمندان میتوان به شیخ بهایی اشاره کرد که کتاب‌های فراوانی در زمینه جفر به رشته تحریر درآورده و برای ما به یادگار گذاشته است.
حروف ابجد یکی از مهمترین ابزار ارتباطی نه تنها در دین مبین اسلام بلکه در بسیاری از آئین‌ها بوده است . در ابجد به هر یک از حروف یک عدد اختصاص داده میشود و میتوان برای هر اسمی با جمع این اعداد یک عدد نسبت داد.
مسلما همه ما به حدیثی که از ناحیه ائمه معصومین در بیان حق فرزند برای انتخاب نام مناسب از طرف پدر و مادراشاره میکند واقف هستیم و باید گفت انتخاب اسم هر انسان مسیر زندگی او و رشد و شخصیت و خلقیات او را مشخص خواهد کرد که به همین دلیل هم یکی از سه حق اصلی فرزند، انتخاب نام مناسب ذکر شده است.
در طول مسیر زندگی هر فرد مسلمان و در انتخاب‌های او، یکی از مواقعی که اسم فرد می‌تواند از اهمیت بسزایی برخوردار باشد انتخاب یک همسر با یک اسم خواهد بود که با وجود او به آرامش و کمال برسد.
ضمن اینکه باید توجه داشت علاوه بر انتخاب اسم مناسب، انتخاب همسر مناسب نیز یکی از حقوق اصلی فرزندان برگردن پدر و مادر اوست و اینجاست که باید احادیث ائمه معصومین(ع) و آیات الهی قرآن کریم مورد نظر هر انسان مسلمان و متعهدی قرار بگیرد.
حضرت رسول اکرم (ص) به عنوان آخرین پیامبر الهی وصیت خود را در بیان حدیث شریف ثقلین خلاصه میکنند و چنگ زدن به ریسمان قرآن و عترت را باعث نجات همه انسانها می‌دانند.
چند نشانه ی دیگر از این 313 نفر
امام صادق علیه السّلام به یکی از یاران مخصوص به نام مفضّل رحمت الله علیه فرمود: « هنگامی که امام قائم علیه السّلام از سوی خداوند اجازه ی خروج و ظهور بگیرد.
خدا را به اسم اکبر در لغت عبرانی بخواند و 313 نفر از اصحابش که از افراد نخستین در مورد قبول ولایت امام هستند، مانند پاره های ابر پاییزی به سوی او می شتابند.
جمعی شبانگاه از بستر خود ناپدید شوند، و صبح گاه در مکه باشند و جمعی در روز دیده شوند که بر روی ابر حرکت می کنند. پس فرمود: این آیه « هر کجا باشید خداوند همه را حاضر می- کند»(16)
درباره ی آن ها نازل شده است»(17) . یکی از اصحاب می گوید: در مسجدالحرام در مکه در حضور امام باقر علیه السّلام بودم، آن حضرت دستم را گرفت و فرمود:« به زودی خداوند متعال 313 نفر را در همین مسجد حاضر کند، مردم مکه می دانند که هنوز پدران و اجداد آن ها خلق نشده اند، همراه آن ها شمشیرهایی است .
که بر هر شمشیری نام شخص و نام پدر و واصاف و نصبش نوشته شده، سپس به دستور امام علیه السّلام شخصی اعلام می کند: این مهدی علیه السّلام هم چون داود و سلیمان علیهم السّلام قضاوت می کند و گواه نمی خواهد»(18) .
و در ضمن روایتی از امام صادق علیه السّلام می فرماید: « بر شمشیرهای آن ها هزار کلمه نوشته شده که هر کلمه ی آن، کلید هزار کلمه ی دیگر است.
و آن حضرت باد را در هر درّه ای بفرستد که ندا کند: این مهدی علیه السّلام است که قضاوت و حکومتش هم چون قضاوت و حکومت داوود علیه السّلام است و گواهی از متخلّفین نمی خواهد»(19) .
و بالاخره امام باقر علیه السّلام فرمود: « امام قائم علیه السّلام دارای 313 نفر یاور است که این افراد از نژاد عجم هستند. بعضی از آن ها در روز بر روی ابر سوار شده و راه می روند، و به نام و پدر و اوصاف و نسب معروفند(20).
و بعضی از آن ها در بستر خود خوابیده اند و بدون وعده ی قبلی در مکّه به حضور امام قائم علیه السّلام شرفیاب می گردند»(21) . این روایات حاکی است که 313 نفر در همه ی ابعاد انسانی، افراد شایسته و شخصیت های ممتاز و قاطع و دلیر و دارای امکانات وسیع بوده و شایستگی آن را دارند.
که نخستین دسته ی گروندگان به آن حضرت باشند و هسته ی مرکزی حکومت حضرت قائم علیه السّلام و سران ارتش انقلاب جهانی ایشان را تشکیل می دهند.
نتیجه:
البته ما از جزییات و خصوصیات این مسئله آگاه نیستیم، ولی به نظر می رسد این عدد ویژگی خاصی نداشته باشد. دلیل مشهور شدن این عدد وجود برخی روایات است که تاکید کرده اند شمار یاران امام زمان (عج) به تعداد یاران رسول خدا (ص) در جنگ بدر است.
گفتنی است؛ تمام گزارش‌هایی گفته شده که عدد 313 در آنها نقش دارد، اما در روایات ویژگی خاصی برای این عدد بیان نشده و حتی اعلام نشده است که رمز و رازی در آن نهفته است که بعدها مشخص خواهد شد.
در عین حال و با توجه به تکرار این عدد، در مواردی فراوان که همگی نیز در ارتباط با خیر و خوبی هستند، احتمال وجود رازی در آن را نمی‌توان منتفی دانست.
اما اگر چیزی به صورت عمومی و به عنوان راز این عدد عنوان شود، نمی‌توان به سادگی آن‌را پذیرفت؛ چون با فرض پذیرش آن، راز از حالت راز بودن خود خارج خواهد شد! البته ممکن است برخی از اولیای خدا از چنین رازی خبر داشته باشند، اما باید دانست:
«هر که را اسرار حق آموختند قفل کردند و دهانش دوختند».
در روایتی جناب عبدالعظیم حسنی از امام جواد (ع) نقل می‌فرمایند: «313 نفر از اصحاب امام مهدی(عج) به تعداد اهل بدر، از طرف زمین به سوی حضرت می‌آیند و اطرافش جمع می‌شوند... وقتی این عده از اهل اخلاص جمع شوند، خداوند امرش را آشکار میکند».
برخی براساس این روایت معتقدند: اگر امام زمان(عج) فقط 313 یار مخلص داشته باشد، ظهور میکند، اما حقیقت آن است که تکمیل شدن این تعداد یار برای امام مهدی(عج) تنها شرط و علت تامه برای ظهور نیست، بلکه یکی از شرایط ظهور، وجود یاران است.
ظهور امام مهدی(عج) شرایط دیگری مانند آمادگی و استقبال جهانی نیز دارد بنابراین زمینه ظهور و حکومت جهانی فقط وجود یاران نیست.
پی نوشت:
1. شیخ صدوق، خصال، ، ج 2، ص 524
2. شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 39،
3. کافی، ج 8، ص 3164.
5. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 672 - 673
6. غفاری، علی اکبر، ص 309 – 310،
7. شیخ صدوق، امالی، ص 185،
9. کتاب الغیبه، ص 307.
10. اعلام والفتن، ص 65.
11. بحار الانوار، ج 51، ص 316.
12. ارشاد مفید، ج 2، ص 383.
13. اعیان الشیعه، ج 2، ص 84.
14. بحار الانوار، ج 52، ص 223.
15. همان، ج 53، ص 334
16- سوره ی بقره، آیه 148.
17- اثبات الهداة ، ج7، ص94.
18- همان، ص90.
19- همان ، ص91.
20- اثبات الهداة ، ج7 ص92؛ بحارالانوار، ج52 ص370؛ المجالس السنیه ، ج5 ص24.
21- اثبات الهداة ، ج7، ص92.
منابع:
https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=604&lang=fa
https://www.islamquest.net/fa/archive/fa104989
https://iqna.ir/fa/news/1838043
https://www.fardanews.com/
