در بحث از موضوع موانع استجابت دعا و قبل از شمردن موانع اجابت دعا مناسب است سخنی ارزشمند از کتاب شریف المیزان را نقل کنیم که فرموده است:
«در خواست حقیقی - با زبان فطرت - همیشه با اجابت همراه بوده و از آن تخطی و تخلف نمی کند; و دعاهایی که به اجابت نمی رسد فاقد یکی از این دو امر است:
1- یا در خواست حقیقی در آن ها نیست، بلکه به واسطه روشن نبودن مطلب برای دعا کننده - به اشتباه - امری را خواستار می شود و یا چیزی را می خواهد که اگر بر حقیقت امر مطلع می شد نمی خواست;
برای مثال، دعا کننده کسی را مریض پنداشته و شفای او را از خدا می خواهد، در صورتی که عمرش تمام شده و شفای مرض در آنجا مورد ندارد، بلکه باید زنده کردن او را از خدا خواست; و او چون از زنده شدن مرده به واسطه دعا مایوس است.
به طور حقیقی آن را خواستار نمی شود; و البته اگر کسی مانند پیامبران چنین امیدی داشته باشد و دعا کند، مستجاب خواهد شد .
2- و یا اینکه سؤال و درخواست هست، ولی - به طور واقعی - سؤال و درخواست از خدا نیست; مثل اینکه کسی حاجتی را از خدا بخواهد ولی به سبب های عادی - یا امور وهمی که گمان دارد کفایت امرش را می کند - دل بسته باشد .
در این صورت خواستن به حسب حقیقت از خدا نیست; زیرا خدایی که دعاها را مستجاب می کند، کاری را با شرکت اسباب و اوهام انجام نمی دهد . پس، این دو دسته از دعا کنندگان، گرچه با زبان، دعای خالص می کنند ولی در دلشان چنین نیست . (1)
هیچ دعایی بی اثر نیست.
از روایات استفاده می‌شود که هیچ دعایی بی‌اثر نیست و هر دعایی در دنیا و آخرت تأثیر مناسب خود را دارد. پس درواقع هر دعایی به اجابت می‌رسد، اما گونه‌های اجابت آن مختلف است.
امام سجاد (ع) می‌فرماید: «دعای مؤمن، یکی از سه فایده را دارد:
یا برای او ذخیره می‌گردد تا در آخرت بهتر ازآنچه در دنیاطلب کرده بود، به او داده شود، یا در دنیا برآورده می‌شود و یا بلایی را که می‌خواست در دنیا به او برسد، از وی دور می‌کند». (2)
بسیاری از دعاها که به استجابت نمی‌رسد به خاطر این است که از راه مناسب و درست برای رسیدن به آن دعا وارد نشده‌ایم، یعنی برای رسیدن به هر خواسته‌ای، علاوه بر دعا باید تلاشی متناسب داشت، که ما در بسیاری از موارد اصلاً تلاشی نمی‌کنیم و به دعا بسنده می‌کنیم.
و در مواردی نیز تلاش می‌کنیم، ولی تلاش مان متناسب با حاجت نیست، یعنی راه رسیدن به حاجت را اشتباهی می‌رویم، که این‌یکی از مهم‌ترین علت‌های عدم استجابت دعا است.
اصرار در دعا و حسن ظن به خداوند برای رسیدن به هر کاری از راه درست و شرعی آن تنها مسیری است که تا اگر خدا صلاح بداند به اجابت می رساند.
موانع استجابت دعا در کلام معصومین علیهم السلام.
1. گناه مانع استجابت دعا
اساساً گناه به‌طور کلی سبب می‌شود که پرده‌های عصمت انسان دریده شود؛ گناه می‌تواند موجب نزول بلا، عدم استجابت دعا، گرفتن رزق و روزى و از بین رفتن خیر و برکت در زندگی انسان و... شود. اصولاً این خاصیت و اثر طبیعی گناه است. این چیزی است که در منابع دینی ما به آن اشاره شده است.
در حدیثی آمده است خداوند می‌فرماید: «گاهى بنده از من حاجتى می‌طلبد و من آن‌را اجابت می‌کنم، ولى او گناه می‌کند، من هم به فرشتگان می‌گویم:
این بنده به وسیله گناه، خود را در معرض خشم من قرار داد، و خود را مستحقّ محرومیت از نعمت من کرد، پس از این به خواسته خود نزد من نایل نخواهد شد، مگر به بندگیم گردن نهد». (3)
امام علی(ع): «گناه مانع اجابت می‌شود. راه دعا را با گناهان بسته‌ای. بنابراین، دیر اجابت شدن دعایت را بعید ندان». (4)
«تعجب است از کسی که دعا می‌کند و اجابت آن‌را کُند می‌شمارد، در حالی‌که اجابت را با گناهان، بسته است» (5)
امام سجاد(ع): «گناهانى که مانع استجابت دعا می‌شوند، عبارت‌اند از:
1. نیّت بد داشتن،
2. پلیدى باطن،
3. دوروئى با برادران دینى،
4. اطمینان نداشتن به [خدا در] اجابت دعا،
5. تأخیر نمازهاى واجب تا وقت بگذرد،
6. ترک تقرّب جستن به خدا به وسیله نیکى و خیرات،
7. بد دهنى و گفتن سخن زشت». (6)
2- انجام ندادن فرامین الهی مانع استجابت دعا
احادیث و روایاتی در این زمینه وارد شده است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم:
«اربعة لا یستجاب لهم دعاء: رجل جالس فی بیته یقول: یا رب ارزقنی فیقول له: الم آمرک بالطلب ؟ ! ورجل کانت له امراة فدعا علیها; فیقول: الم اجعل امرها بیدک ؟ ! ورجل کان له مال فافسده فیقول یا رب ارزقنی، فیقول له: الم آمرک بالاقتصاد ؟ ! ورجل کان له مال فادانه بغیر بینة; . . . فیقول: الم آمرک بالشهادة ؟.
چهار گروهند که دعایی از آن ها مستجاب نمی شود:کسی که در خانه خود نشسته و می گوید: خداوندا ! مرا روزی ده، [خداوند] به او می فرماید: آیا به تو دستور تلاش و کوشش ندادم ؟
و کسی که زنی دارد و آن زن نفرین می کند; [خداوند ] می فرماید: مگر امر او را به دست تو قرار ندادم؟
و کسی که مالی داشته و آن را بیهوده تلف کرده و می گوید: خداوندا ! به من روزی مرحمت کن [ . خدا] به او می فرماید: مگر دستور میانه روی به تو ندادم ؟ !
و کسی که مالی داشته و بدون شاهد و گواه به دیگری وام داده [اما وام گیرنده منکر شده است، خدا به او] می فرماید: مگر به تو دستور ندادم که [به هنگام وام دادن] شاهد و گواه بگیری ؟»(7)
3. استفاده از مال حرام مانع استجابت دعا
رسول خدا(ص) فرمود: «هر کس لقمه‌ای از حرام بخورد، تا چهل شب نمازش قبول نمی‌شود و تا چهل صبح دعایش مستجاب نمی‌گردد».(8).
ابن عبّاس می‌گوید: این آیه نزد رسول خدا(ص) تلاوت شد: «اى مردم! از آنچه در زمین، حلال و پاکیزه است، بخورید».(9)
سعد بن ابی‌وقّاص برخاست و گفت: اى پیامبر خدا! دعا کن تا خدا دعایم را مستجاب گردانَد. رسول خدا(ص) فرمود: «ای سعد! خوراکت را پاک گردان تا دعایت مستجاب شود».(10)
3. ستم کردن به مردم و کمک کردن به ستم‌کاران
یکی دیگر از موانع اجابت دعا ظلم و ستم به مردم و راضی بودن به ظلم ستم‌کار در حق مظلوم است. اگر کسی در حق برادر دینی‌اش و یا دیگر افراد مسلمان ستمی روا دارد و حقوق آنها را پایمال نماید.
هرگاه به درگاه خدا تضرّع و زاری نماید و به درگاه الهی دست به دعا بلند کند، خدای متعال جواب او را نخواهد داد، و بر او غضب خواهد نمود.
ظلم و ستم، رشته محبّت الهی را پاره می‌کند، همان‌طور که خدای متعال می‌فرماید: «همانا خداوند ستم‌کاران را دوست نمی‌دارد».(11)
رسول خدا(ص) می‌فرماید: «قطعاً خداوند دعای ستم‌دیده‌ای را که به دیگری چنان ستمی را روا داشته است، نمی‌پذیرد».(12)
«ستم نکنید که در این صورت، دعا می‌کنید و دعایتان مستجاب نمی‌شود، و باران می‌طلبید و باران نمی‌آید، و [از خدا] یاری می‌جویید و یاری نمی‌شوید».(13)
امام علی(ع): «خداوند عزّ و جلّ به عیسی بن مریم(ع) وحی فرمود که به اشراف بنی اسرائیل بگو: جز با دل‌های پاک و دیدگان فروهشته و دستانی پاکیزه و به ستم نیالوده به خانه‌ای از خانه‌های من وارد نشوند. و به آنان بگو: بدانید که من دعای کسی از شما را که حقّ یکی از آفریدگان من بر گردن او است، مستجاب نمی‌کنم».(14)
امام صادق(ع): «هر کس ستم‌کاری را در ستمش، معذور بدارد(ستم او را توجیه کند) خداوند کسی را بر او مسلّط می‌گرداند که به وی ستم کند. پس چنانچه [برای رفع ستم او از خود] دعا کند، خداوند دعایش را مستجاب نمی‌کند و در برابر ستمی هم که به او می‌شود، به وی اجری نمی‌دهد»(15)
نقل شده است؛ بنی اسرائیل به مدت هفت سال دچار قحطی شدند و خداوند متعال به پیامبرانشان وحی فرمود که؛ «اگر پیاده به سوی من آیید، چندان که زانوانتان بساید.
و چندان دست به آسمان برکشید که دست‌هایتان به کرانه‌های آسمان رسد، و آن اندازه دعا کنند که زبان‌هایتان از دعا کردن خسته شود دعای هیچ‌یک از شما را نمی‌پذیرم .
و به هیچ گریه کننده‌ای از شما رحم نخواهم کرد تا آن‌گاه که حقوق مردم را به صاحبان آنها باز گردانید». آنان چنین کردند و همان روز، باران آمد. (16)
4. نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنها مانع استجابت دعا
یکی دیگر از موانع اجابت دعا نافرمانی از پدر و مادر است، به‌طوری که قلب آنان آزرده گردد و آنها ناراضی و ناخرسند شوند.رسول خدا(ص): «حجاب در برابر دعا، سرپیچى از پدر و مادر است».(17)
امام صادق(ع): «گناهانی که دعا را رد می‌کنند و فضا را تاریک می‌گردانند، نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنها است».(18)
5. بریدن از خویشاوندان مانع استجابت دعا
یکی دیگر از موانع استجابت دعا، بریدن از خویشاوندان و ارحام است. پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «بریدن پیوند خویشاوندی، مانع اجابت دعا می‌شود».[(19)
6. ترک امر به معروف و نهی از منکر مانع استجابت دعا
رسول خدا(ص): «ای مردم! خداوند به شما می‌فرماید: امر به معروف و نهی از منکر کنید پیش از آن‌که دعا کنید و دعایتان را مستجاب نکنم و از من بخواهید و به شما ندهم و از من یاری طلبید و یاریتان نرسانم».(20)
رسول خدا(ص): «هر گاه مردم امر به معروف و نهی از منکر نکنند، و از نیکان خاندان من پیروی ننمایند، خداوند بَدان آنها را برایشان مسلّط گرداند، و در این هنگام نیکانشان دعا کنند و دعایشان مستجاب نشود»(21)
امام کاظم(ع): «باید امر به معروف و نهی از منکر کنید و گرنه نابکاران شما، زمام کارهایتان را به دست می‌گیرند و در این صورت دعاهای نیکانتان مستجاب نخواهد شد».(22)
7.امید به غیر خدا مانع استجابت دعا
بزرگترین مانع پذیرش دعا این است که به کسی یا چیزی غیر از خدا امید بسته و یا او را به صورت مستقل مورد نیایش قرار دهیم .از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:
«اذا اراد احدکم ان لا یسال ربه شیئا الا اعطاه فلییاس من الناس کلهم، ولا یکون له رجاء الا عند الله، فاذا علم الله عزوجل ذلک من قلبه لم یسال الله شیئا الا اعطاه (23) ;
هرگاه یکی از شما بخواهد که هر چه از خداوند درخواست کند به او بدهد; باید از همه مردم چشم امید قطع کرده و جز به امید خدا امید نبندد . پس، چون خدای عزوجل دانست که او به راستی چنین است، هر چه از خدا بخواهد به او عطا کند .»
8- ستم و تجاوز به حقوق دیگران مانع استجابت دعا
یکی دیگر از موانع پذیرش دعا، تجاوز به حقوق دیگران است که در روایات فراوانی بر این مطلب تاکید شده است .علی علیه السلام فرمودند:
«ان الله عزوجل اوحی الی عیسی بن مریم علیه السلام: قل للملاء من بنی اسرائیل . . . انی غیر مستجیب لاحد منکم دعوة - ولاحد من خلقی - قبله مظلمة (24)
خداوند به عیسی بن مریم وحی فرمود: به اشراف [و بزرگان ] بنی اسرائیل بگو: من هرگز دعای کسی از شما یا دیگر آفریدگانم را که بر گردنش حقی از دیگران است، اجابت نخواهم کرد.
9. سبک شمردن نماز مانع استجابت دعا
رسول خدا(ص) درباره آنچه به سَبُک شمارنده نماز می‌رسد، می‌فرماید: «امّا پیامدهاى دنیوى سَبُک شمردن نماز:
1. خداوند، برکت را از عمر او برمی‌دارد؛
2. خداوند، برکت را از روزى او برمی‌دارد؛
3. خداوند، سیماى (نشان) صالحان را از چهره او می‌زداید؛
4. هر عملى را که انجام می‌دهد، پاداش نمی‌یابد؛
5. دعایش به آسمان، بالا نمی‌رود.
6. در دعاى صالحان، بهره‌اى نخواهد داشت».(25)
10- ترک امر به معروف و نهی از منکر
کسانی که این دو فریضه الهی را ترک می کنند دعایشان مستجاب نخواهد شد . چنانکه پیامبر گرامی اسلام در این باره فرموده است: «لتامرن بالمعروف ولتنهن عن المنکر او لیسلطن الله شرارکم علی خیارکم ویدعوا خیارکم فلا یستجاب لهم (26)
[یا] امر به معروف و نهی از منکر کنید، و یا [این نتیجه پش می آید که ] خداوند، بدترین شما را بر بهترین شما مسلط می کند، و خوبترین شما دعا می کنند، ولی مستجاب نمی شود .»
11- کسب حرام مانع استجابت دعا
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:«ان العبد لیرفع یده الی الله ومطعمه حرام، فکیف یستجاب له وهذا حاله (27).همانا بنده دستش را [برای دعا] به درگاه خدا بالا می برد در حالی که خوراکش حرام است . با چنین حالی، چگونه دعایش مستجاب می شود؟»
همچنین در حدیث قدسی خداوند فرمود:«فمنک الدعاء وعلی الاجابة فلا تحجب عنی دعوة الا دعوة آکل الحرام (28) .از تو دعا کردن و از من اجابت نمودن، پس هیچ دعایی از من محجوب نماند مگر دعای حرامخوار .»
12- غفلت و بی خبری مانع استجابت دعا
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:«اعلموا ان الله لا یستجیب دعاء من قلب غافل لاه (29) ;بدانید که خداوند دعایی را که از دلی غافل و بی خبر باشد اجابت نمی کند .»
13- مخالفت با حکمت الهی مانع استجابت دعا
در برخی از موارد، انسان به خاطر نداشتن آگاهی، چیزی را از خدا می خواهد که با حکمت الهی سازگاری ندارد و به مصلحت او نیست، از این رو دعایش مستجاب نمی شود .
امام علی علیه السلام در این باره می فرماید:«ان کرم الله لا ینقض حکمته; فلذلک لا تقع الاجابة فی کل دعوة (30). به راستی که کرم [و بزرگواری ] خدای سبحان، حکمت او را نقض نکند; و از این رو هر دعایی اجابت نشود .»
خداوند متعال این مصلحت اندیشی و حکمت خود را این گونه یادآوری می فرماید: «عسی ان تکرهوا شیئا وهو خیر لکم وعسی ان تحبوا شیئا وهو شر لکم والله یعلم وانتم لا تعلمون » (31) .
«بسا چیزی را خوش نمی دارید در حالی آن برای شما خوب است; و بسا چیزی را دوست می دارید در حالی که آن برای شما بد است; و خدا می داند و شما نمی دانید .»
14 - عدم اجابت دعای صالحان
گاهی دعای انسان های خوب نیز به اجابت نمی رسد در حالی که هیچ یک از موانع مذکور نیز وجود ندارد . این دعاها به عنوان اندوخته ای گرانقدر در قیامت به آن ها می رسد .
از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمود:
«یدخل الجنة رجلان کانا یعملان عملا واحدا فیری احدهما صاحبه فوقه فیقول: یا رب ! بما اعطیته - وکان عملنا واحدا - فیقول الله تبارک وتعالی: سالنی ولم تسالنی ! (32).
دو نفر در بهشت وارد می شوند که هر دوی آن ها یکسان عمل کرده اند، ولی یکی از آن دو، دیگری رامی بیند که جایگاهش از او بالاتر است; پس می گوید:
پروردگارا ! به خاطر چه این جایگاه را به او دادی، با اینکه عمل ما یکسان بود؟ خدای متعال پاسخ می دهد: [به این سبب که] او از من درخواست کرد و تو درخواست نکردی .»
در روایت دیگری، از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: «ان المؤمن لیدعوا الله عزوجل فی حاجته فیقول الله عزوجل اخروا اجابته، شوقا الی صوته ودعائه (33).
مؤمن، خدای عزوجل را در مورد حاجت خود می خواند، پس خداوند عزوجل [به ملائکه] می گوید: اجابتش را به تاخیر اندازید; به خاطر اشتیاق به [شنیدن ] صدا و دعای او .»
نتیجه:
در پایان بحث از موانع استجابت دعا به حدیثی از مولایمان علی (ع) اکتفا می کنیم.
حضرت امیرالمومنین علیه السلام مشغول ایراد خطبه و سخنرانی بودند که مردی برخاست و عرض کرد:من سؤال می کنم از قول خدای عزوجل که فرموده بخواهید از من تا دعای شما را مستجاب کنم،
پس چه طور است حال ما که دعا می کنیم ولی مستجاب نمی شود؟ امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: در قلوب شما هشت مورد خیانت است.
فردی از امام علی علیه السلام سؤال کرد: با اینکه خداوند فرموده است: «ادعونی استجب لکم » چرا دعای ما مستجاب نمی شود؟
آن حضرت فرمود: «به خاطر این که دل های شما در هشت مورد خیانت کرد:
اول: شما خدا را شناختید ولی حق او را به جا نیاوردید، پس این شناخت سودی به حال شما نداشت .
دوم: شما ایمان به پیامبر او آوردید، سپس با سنت او به مخالفت برخاستید و شریعت او را نادیده گرفتید، پس چه شد ثمره ایمان شما؟ !
سوم: شما کتابی را که نازل شد خواندید، ولی به آن عمل نکردید . گفتید: «سمعنا واطعنا» ، سپس مخالفت ورزیدید .
چهارم: شما گفتید که از آتش می ترسید، در حالی که همواره با گناهان خود به آن نزدیک می شوید، پس چه شد ترس شما؟ !
پنجم: شما گفتید که علاقمند به بهشت هستید، در حالی که همواره با کارهایتان از آن دور می شوید، این چه علاقه ای است که دارید؟ !
ششم: شما نعمت های پروردگار را استفاده کردید ولی سپاسگزاری نکردید .
هفتم: خداوند شما را به دشمنی با شیطان فرا خواند و فرمود: «ان الشیطان لکم عدو فاتخذوه عدوا» (34) در حالی که شما در حرف با او مخالفت و دشمنی کردید ولی در عمل با او طرح دوستی ریختید .
هشتم: شما همواره عیب های دیگران را در نظر آوردید و عیب های خود را پشت سر انداخته و فراموش کردید، آن ها را ملامت کردید، در حالی که خود به ملامت سزاوارتر بودید .
پس با این وضع کدام دعا از شما مستجاب شود، در حالی که با این کارها درهای اجابت پروردگار را بر روی خود بسته اید . (35)
پی نوشت ها:
1- المیزان، ج 2، ص 43، با تصرف .
2. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسه الوفاء بیروت - لبنان، 1404 ه.ق، ج 70، ص 376.
3. دیلمی، حسن، إرشاد القلوب إلى الصواب، ج 1، ص 149، قم، شریف رضی، چاپ اول، 1412ق.
4. لیثی واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، ص 524، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1376ش.
5. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 75، ص 72، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
6. صدوق، محمد بن على، معانی الاخبار، ص 271، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
7. اصول کافی، ج 2، ص 511 .
8.. بحار الانوار، ج 63، ص 314؛ أبو شجاع دیلمی، شیرویه بن شهردار، الفردوس بمأثور الخطاب، ج 3، ص 591، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1406ق.
9.. بقره، 168.
10.. أبو القاسم طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الأوسط، ج 6، ص 310، قاهره، دار الحرمین، بی‌تا.
11. بقره، 190.
12. قادری هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج 3، ص 503، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم، 1401ق.
13. هیثمی، نور الدین علی بن أبی‌بکر، مجمع الزوائد، ج 5، ص 423، بیروت، دار الفکر، 1411ق.
14. صدوق، محمد بن على، خصال، ج 1، ص 337، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
15. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 334، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
16. غزالی طوسی، أبو حامد محمد، احیاء علوم الدین، ج 1، ص 307، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
17. حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 37، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق.
18. الکافی، ج 2، ص 448.
19. نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 37.
20. منذری، عبد العظیم بن عبد القوی، الترغیب و الترهیب من الحدیث الشریف، ج 3، ص 164، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1417ق.
21. صدوق، محمد بن على، الامالی، ص 308، تهران، کتابچی، چاپ ششم، 1376ش.
22. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص 50، نجف اشرف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، 1385ق.
23. کافی، ج 2، ص 148 .
24. الخصال، ص 337، ح 40 .
25. ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 22، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1406ق.
26 بحار الانوار، ج 75، ص 311 .
27. ارشاد القلوب، ص 149 .
28 بحار الانوار، ج 93، ص 373، ح 16 .
29. همان، ص 321، ح 31 .
30 غررالحکم، ح 3478 .
31. بقره/216 .
32. بحار الانوار، ج 93، ص 302 .
33. اصول کافی، ج 3، ص 479 .
34. فاطر/35 .
35.سفینة البحار، فصل دعا ، ذخیرةالعباد ج3
منابع:
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6435/6866/82491
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/2689/4286/27613
https://www.islamquest.net/fa/archive/fa64494
https://www.pasokhgoo.ir/content
