در فرهنگ عربی کنیه به نامی گفته می شد غیر از نام اصلی شخص که در اکثر مواقع برای احترام گذاشتن به شخصی و یا دلایل دیگر او را به آن نام خطاب میکردند . در ابتدا کنیه لفظ اب یا ام و بعد از آن معمولا اسم بزرگترین فرزند می آید.
بعضی از دلایلی که افراد را با کنیه شان خطاب می کردند این بوده است که جهت تعظیم و تکریم یا بخت و اقبال خوب تا در هنگاه تولد فرد کنیه ای نیکو برای او انتخاب می کردند تا در آینده آن شخص دارای زندگی خوبی باشد .
البته گاهی کنیه برای تمسخر و تحقیر بکار می رفت به عنوان مثال پیامبر (ص) عمرو بن هشام را ابوجهل می نامیدند .
همچنین استفاده از کنیه برای حفظ جان بوده است در بازه هایی از تاریخ که جان امامان در خطر بود و حتی آوردن نام آن ها جرم محسوب می شد ایشان را با کنیه هایشان خطاب می کردند به عنوان مثال امیرالمومنین را با کنیه ابازینب خطاب میکردند.
در این مطلب اشاره به فرق کنیه و لقب می کنیم و در ادامه به علت گذاشتن کنیه «اباعبدالله» برای امام حسین(علیه السلام) می پردازیم.
کنیه چیست؟
کنیه نامی است که به جهت اسم نبردن شخص به اسم کوچکش برای شخص انتخاب می شود و نام بردن فرد به کنیه اش نوعی احترام محسوب می شود در ابتدای کنیه معمولاً اب , ام و یا ابن وجود دارد.
ودر اکثر اوقات کنیه بر اساس نام فرزند بزرگتر انتخاب می شود مانند ابوالحسن که کنیه امیر المؤمنین علیه السلام است .
هرچند در روایات دستور به انتخاب کنیه برای کودک شده است والزاما کنیه نباید بر اساس نام فرزند باشد به همین جهت کنیه حضرت رضا ابا الحسن بوده در حالی که آن حضرت تنها فرزندشان امام جواد بوده است ,
لقب چیست؟
لقب بر اساس اوصاف بارز شخص انتخاب و گذارده می شود , مانند امین وصادق , وتفاوت ان با کنیه در پیشوند اب وام ویا ابن است که در ابتدای کنیه وجود دارد.
کنیه ها معمولااز سوی خود ائمه برای فرزندانشان انتخاب میشده ودر روایتی آمده است ما فرزندانمان را در کوکی برایشان کنیه انتخاب می کنیم لکن القاب انها بیشتر اوقات از سوی دیگران براساس اوصاف انان گذارده میشده همچون امین برای پیامبر ویا سجاد ویا زین العابدین برای امام چهارم .
چرا امام حسین(ع) را ابا عبدالله می گویند،
کنیه عبدالله در لغت:
«عبدالله» در لغت به معنی عبد و بنده خداوند است، و «ابا عبدالله» پدر عبد خدا یا پدر بندگی برای خداوند معنا می‌شود که فقط در نهضت شیعه، به حضرت سالار شهیدان (ع) می‌گویند؛
اما در بین ائمه معصوم (ع) این لقب به یکی دیگر از امامان، تعلق دارد.کنیه معمولا از دو بخش تشکیل شده، ابتدا نقش واژگانی مانند «ابا»، «اُم»، «اُخ» و «اُخت» است و دیگری نامی است که فرزندان بزرگان و افراد داشتند.
انتخاب کنیه از منظر امام باقر و امام رضا علییهما السلام.
در روایتی از امام باقر(ع) آمده: ما برای اولادمان در کودکی کنیه می‌گذاریم تا مبادا در آینده با القاب بد خطاب شوند.[1]
از امام رضا(ع) روایت شده است: اگر کسی را در حضورش نام می‌بری او را به کنیه بخوان، و اگر غایب بود، نامش را بگو.[2]
القاب و کنیه های امام حسین علیه السلام.
از سنت‌های اجتماعی و خانوادگی عرب، گذاشتن کنیه و لقب برای مولود تازه به دنیا آمده است که اساساً برای تعظیم و تکریم به کار میرود.
ائمهی معصومین(ع) هر کدام دارای کنیه‌ها و القاب زیادی هستند که بازگو کنندهی شخصیت معنوی و الهی آنان است. اباعبدالله کنیه حضرت امام حسین(ع) میباشد که بر خلاف معمول، به اعتبار اسامی فرزندان آن امام نیست، بلکه به جهت اوج و شکوه، و عبودیت عاشقانه او است که با خون خویش ترسیم کرد.
اباعبدالله و اباالائمه و اباالمساکین از کنیه‌های دیگر امام حسین(ع) و رشید، طیّب، وفیّ، زکیّ، سیّد، سعید، مبارک، التابع لمرضاة الله و الدلیل علی ذاتالله، الشهید بکربلا، السبط الثانی، الامامالثالث و سیدالشهدا لقبهای آن حضرت است و لقبی که جدّش او را بدان خطاب می‌کرد «سید شباب اهل الجنة» است.[3]
کنیه ابا عبدالله ،امام حسین (ع) از جانب خدا و پپیامبر(ص)
کنیه «ابا عبدالله» مانند اسم آن حضرت، از سوی خدا و رسول گرامی انتخاب شده است.[4] معمولاً کنیه را به اعتبار اسم فرزند صاحب کنیه میگذارند، مانند ابالحسن، ابامحمد، ابومسلم و...؛ اما کنیه امام حسین(ع) یک کنیه استثنایی است که به اعتبار اسامی فرزندان آن حضرت نیست.
کنیه ابا عبدالله ،امام حسین (ع) از نام پیامبر (ص) گرفته شده است.
یغمبر(ص) که در قرآن آمده “عبدالله” است. و از این جهت است که مسلمانان در هر نمازی می گویند «وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدَهُ وَ رَسُولُه»; «و گواهى مى دهم که محمّد بنده و رسول اوست».
خداوند نیز به همین جهت پیامبر خود را با نام “عبدالله” می خواند «وَأَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللَّهِ یَدْعُوهُ کَادُوا یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَدًا»; و چون بنده خاصّ خدا (محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم) قیام کرد و خدا را می خواند طایفه جنّیان (برای استماع قرآن) چنان گرد او ازدحام کردند که نزدیک بود بر سرهم فرو ریزند. [5]
بکار بردن لقب “اباعبد الله” برای مولای بی کفن ما امام حسین علیه السلام از این جهت است که او پدر تمام بندگان خالص خداوند است، اگر امام حسین علیه السلام قیام نمی نمود و خون پاک خود و فرزندان و یارانش را نثار نمی کرد دیگر نشانی از توحید و عبودیت باقی نمی ماند که مردم عبد آن خدا و عامل به آن توحید باشند.
او با خون پاک خود آنچنان تحولی در عالم عبودیت ایجاد نمود که هر عبد الهی که در عالم وجود خدا را عبادت کند مدیون خون پاک اوست و عبودیت واقعی خداوند اثر وجود امام حسین است و از همین جهت او “ابا عبدالله” نامیده شده است. یعنی پدر عبودیت و ایجاد کننده عبد خالص خدا.
و از طرفی همانطور که ذکر شد “عبدالله” یکی از نام های حضرت محمد(ص) است و “اباعبدالله” یعنی «پدر حضرت محمد» و منظور احیا کننده شریعت ایشان و اسلام است.
کنیه ابا عبدالله ،امام حسین (ع) به دلیل عبودیت و بندگی خالص
انتخاب کنیه اباعبئالله به اعتبار جوهرهی شخصیت معنوی و الهی آن امام که روح عبودیت و بندگی خالص و وقفهناپذیر او میباشد، انتخاب شده است.
در کتاب «ویژگیهای امام حسین(ع)» آمده است: «حسین سمبل عبادت است همه پیامآوران خدا و امامان نور، خدای خویش را خالصانه و عاشقانه میپرستیدند؛ اما حسین، عبادت و پرستش ویژهای داشت.
از هنگامی که نور وجودش در جان مادرش فاطمه(س) پدید آمد تا آن لحظاتی که سر نورانیاش بر فراز نیزهها قرار گرفت، همیشه و همه جا به ستایش و سپاس و تسبیح و تنزیه خدا مشغول بود و تلاوت کتاب خدا از او شنیده میشد.»[6]
در شب عاشورا که لشکریان دشمن میخواستند به خیمههای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) هجوم بیاورند و کار را یکسره کنند، امام آن شب را برای عبادت و بندگی خدا مهلت خواست و با راز و نیاز، شب را به صبح، و آخرین مرحله حیات خویش را با نیایش خاصه الهی آزین بست.
بار مصایب و مشکلات هر چه بر امام سنگینی می‌کرد و سوز و گداز غمها، هر چه دلخراشتر میشد، صبر امام و رضایتمندی حضرت در برابر اراده الهی زیادتر میگشت و عرضه میداشت: خدایا راضی به رضای توام.[7]
نقل شده است که امام حسین(ع) 25 بار پیاده به حج مشرف شد و مناسک حج ابراهیمی را انجام داد و در هر شبانه روز، هزار رکعت نماز به جا میآورد. روزی از امام سؤال شد که چه قدر از خدا ترسانی؟ امام فرمود: از عذاب آخرت ایمن نیست مگر کسی که در دنیا از خدا بترسد.[8]
کنیه ابا عبدالله ،امام حسین (ع) به دلیل نام فرزندش عبدالله
در مورد اینکه آیا امام حسین فرزندی به نام عبدالله داشته اند ,برخی نام حضرت علی اصغر فرزندشیر خوار امام حسین علیه السلام را عبدالله ذکر کرده اند واز این فرزند امام با نام عبدالله رضیع یعنی شیر خوار یاد کرده اند.
ودریکی از زیارتها نیز از این فرزند امام با همن نام وبا وصف رضیع یاد شده است , لکن همان گونه که گفته شد الزاما نباید امام فرزندی به نام عبدالله داشته باشند تا به ابو عبد الله نامیده شوند.
لذا در برخی منابع نقل شده است که کنیه مبارک ابا عبد الله برای سید الشهداء، از عبد الله رضیع نام دیگر حضرت علی اصغر فرزند شیر خوار امام حسین (ع) است که در روز عاشورا در کربلا به شهادت رسید، گرفته شده است. لذا ابا عبد الله به این اعتبار کنیه مبارک امام حسین (ع) است.[9]
کنیه ابا عبدالله ،امام حسین (ع) به دلیل رسم و رسوم عرب
نظر دیگر این است که این گونه کنیه ها در میان عرب مرسوم است و لازم نیست تا فرزندی داشته باشند و از نام او کنیه درست کنند؛ مانند ابا صالح که کنیه مبارک امام زمان (عج) است، یا ابو تراب و …
از رسول خدا(ص) نقل شده است: از جمله سنت‌های نیک آن است که انسان کنیه خود را به نام پسرش انتخاب کند.[10]
کنیه ابا عبدالله ،امام حسین (ع) به دلیل ادب و احترام.
در روایتی آمده: «پیامبر(ص) اصحاب خود را از روی احترام برای به دست آوردن دل هایشان به کنیه صدا می‌زد و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه‌ای برایشان انتخاب می‌نمود و سپس آنها را بدان می‌خواند.
مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می‌خواندند. حتی آنان که فرزندی نداشتند تا کنیه‌ای داشته باشند، برای آنان کنیه‌ای انتخاب می‌کرد.
پیامبر اکرم(ص) رسم داشت حتی برای کودکان نیز کنیه انتخاب می‌نمود و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می‌زد تا دل کودکان را نیز به دست آورد».[11]
کنیه ابا عبدالله ،امام حسین (ع) با کدام امام معصوم مشترک است؟
امامان گاه در احادیث به کنیه و لقب خوانده شده‌اند. این امر در بسیاری موارد، از باب تقیه بود. دانستن کنیه ائمه در تشخیص اینکه حدیث از کدام امام صادر شده است .
و نیز گاهی در تشخیص هویت راویانی که در سلسله سند حدیث حضور دارند اهمیت دارد. برخی بر آن‌اند که امامان شیعه دو کنیه داشتند.
ابوعبدالله: مشترک بین امام حسین(ع) و امام صادق(ع) است؛ ولی اگر به صورت مطلق در کتب اخبار وارد شود، مراد امام صادق(ع) است.
توجه به مشترک بودن برخی از کنیه‌ها بین ائمه(ع) و نیز اینکه راویان نیز گاهی کنیه‌های مشترکی داشته‌اند، در علم رجال جهت تشخیص و تمایز بین این مشترکات راه‌کارهایی تدوین شده است.
امامان گاه در احادیث به کنیه و لقب خوانده شده‌اند. این امر در بسیاری موارد، از باب تقیه بود. دانستن کنیه ائمه در تشخیص اینکه حدیث از کدام امام صادر شده است .
و نیز گاهی در تشخیص هویت راویانی که در سلسله سند حدیث حضور دارند اهمیت دارد. برخی بر آن‌اند که امامان شیعه دو کنیه داشتند.
نتیجه:
در پاسخ به این سوال که: چرا امام حسین(ع) را ابا عبدالله می گویند می گوییم ابا عبدالله” به دو معناست است.
1.یعنی پدر عبودیت و ایجاد کننده عبد خالص خدا و به عبارتی یعنی پدر تمام بندگان خالص خداوند است.
2عبدالله” یکی از نام های حضرت محمد(ص) می باشد. و وقتی می گوییم “ابا عبدالله” یعنی پدر حضرت محمد(ص) و احیا کننده ی شریعت ایشان و اسلام می باشد.
و به طور خلاصه اگر قیام امام حسین و نهضت علمی امام جعفر صادق علیهم السلام نبود دیگر اثری از اسلام تا این زمان برای ما باقی نمی ماند و از این جهت به این دو امام “ابا عبدالله” می گویند.
نکته قابل توجه دیگری که هست این می باشد که همانطور حضرت فاطمه – سلام الله علیها- از سوی حضرت محمد(ص) ملقب به “ام ابیها” یعنی «مادر پدرش» هستند، این دو امام بزرگوار نیز به “ابا عبدالله” یعنی «پدر عبدالله که حضرت محمد(ص) می باشد» هستند.
عبدالله به معنای بنده خدا و از آنجا که هر کسی بعد از واقعه عاشورا خداوند را عبودیت می‌کند مدیون خود سیدالشهدا(ع) است،
بنابراین امام حسین(ع) پدر تمام بندگان خدا است، یعنی هر کس که خداوند را عبودیت می‌کند مدیون خون سیدالشهدا(ع) است، پس می‌توان گفت که امام حسین(ع) پدر تمام بندگان خدا است،
چرا که اسلام توسط پیامبر(ص) ابلاغ شد و توسط قیام امام حسین(ع) جاویدان و باقی ماند، اگر قیام امام حسین(ع) نبود، الان هیچ مؤمن واقعی وجود نداشت،
به همین جهت گفته‌اند: «الاسلام نبوی الحدوث وحسینی البقاء» چرا که اسلام فقط و فقط آن است که سیدالشهدا(ع) بیان می‌کند و هر آنچه یزید ترویج می‌کند، کفر مطلق است.
پی نوشتها:
1.هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة علیهم السلام، ج۷، ص۳۱۶
2.طبرسی، ص۳۲۴
3. الارشاد، ج 2، ص 27.
4. همان.
5. سوره جن، آیه 19.
6. ویژگیهای امام حسین(ع)، شیخ جعفر شوشتری، ص 95، ترجمه و نگارش از علی رضا کرمی، تحقیق و ویرایش از سید محمد حسینی، نشر حاذق، چاپ دوم، مطبعه امیر.
7. مقتل الحسین، سید عبدالرزاق مقرم، ص 283، دارالکتاب بیروت.
8. شهید کربلا، سید تقی طباطیایی، ص 63، با تصحیح شیخ عباس حاجیان دشتی، ج 1، حسینیة عماد زاده اصفهانی، منتهی الآمال، ج 1، ص 210.
9. ابن نمای حلی، مثیر الاحزان، ص ۷، مدرسه امام مهدی، قم، ۱۴۰۶ق؛ مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۴۷.
10.وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۳۹۷؛ هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة علیهم السلام، ج۷، ص۳۱۷
11.معارف و معاریف، ج ۸، ص۵۹۵.
منابع:
https://www.parsine.com/fa/news/259610
http://poorghasem90.blogfa.com/post/21
https://asemooni.com/kenya-45604
https://www.porseman.com/article
https://www.afkarnews.com
https://fa.wikishia.net/view
https://2noor.com
-compressed.jpg)
