امام زمان به عنوان یک رهبر معصوم و دارای علم الهی، می تواند انسان ها را در مسیر راست هدایت کند و آنها را از گمراهی و خطاها دور نگه دارد.
علاوه بر این، وجود امام زمان در عصر حاضر، به عنوان مکملی برای دین و معرفت انسان ها عقلانی به نظر می رسد. در طول تاریخ، انسان ها تحت تأثیر ادیان و آموزه های مختلف قرار گرفته اند و به طور طبیعی پرسش هایی درباره معنای وجود و هدف زندگی خود داشته اند.
وجود امام زمان به عنوان یک راهنما و معصوم، می تواند به انسان ها در پاسخ به این پرسش ها کمک کند و به آنها راهنمایی کند که چگونه در این دنیا بهتر و با ارزش زندگی کنند.
در نهایت، وجود امام زمان در عصر حاضر می تواند به انسان ها امید و انگیزه بدهد.
در مواجهه با چالش ها و مشکلات زندگی، امید به ظهور وجود امام زمان می تواند به انسان ها قوت و تسلی بدهد و به آنها اعتقاد به اینکه در نهایت عدالت برقرار خواهد شد و همه چیز به خوبی تمام خواهد شد را القا کند.
از طرفی، در قرآن کریم، در آیه 95 سوره الحجرات آمده است: "إِنَّا کَفَیْنَاکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ" که به معنای "ما تو را از استهزاکنندگان حفظ خواهیم کرد" می باشد.این آیه نشانه ای از وجود امام زمان در عصر حاضر است. زیرا این آیه نشان می دهد که خداوند امام زمان را از تمسخر و سرزنش افراد نگه داشته و حفظ می کند.
همچنین، در روایات اهل بیت نیز به وجود امام زمان در عصر حاضر اشاره شده است. این روایات شامل مواردی مانند نام امام زمان (مهدی)،زمان ظهور او و مهمترین وظایف و نقش او در تحقق عدالت و اصلاح جهان هستند. این روایات، وجود امام زمان در عصر حاضر را تأیید می کنند.
و نهایت اینکه، ماهیت امامت و رهبری در اسلام نیز نشانه ای از وجود امام زمان در عصر حاضر است. امامت در اسلام به عنوان سلسله ای از رهبران معصوم و خدمتگزاران خدا برای هدایت انسان ها و حفظ اسلام و عدالت در جهان تعریف شده است.
با این مقدمه، به بعضی از دلایل وجود امام زمان در عصر حاضر می پردازیم.
«آیه انذار» چگونه بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دلالت دارد؟
در قرآن آیاتی وجود دارد که دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) می کند. در یکی از این آیات که به «آیه نذیر» معروف است خداوند متعال مى فرماید:
«وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلاَّ خَلا فیها نَذیرٌ»(1)؛ (و هر امتى در گذشته انذارکننده اى داشته است). از آیه فوق به خوبى استفاده مى شود که در هر زمانى باید در میان مردم حجت خدا و هادى على الاطلاق وجود داشته باشد.
امام باقر(علیه السلام) در این باره می فرماید: «اى گروه شیعه خداوند تبارک و تعالى مى فرماید: «وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلاَّ خَلا فیها نَذیرٌ»، عرض شد:
اى ابا جعفر مگر نذیر بر این امت محمد نیست؟ حضرت فرمود: «... صَدَقْتَ فَهَلْ کَانَ نَذِیرٌ وَ هُوَ حَیٌّ مِنَ الْبِعْثَةِ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ ...»؛ (... آرى راست مى گویى آیا محمد در زمان حیاتش انذار کننده از زمان بعثت براى همه مناطق نبود؟ ...)».(2)
همچنین در تفسیر على بن ابراهیم در ذیل آیه فوق مى خوانیم: «... لِکُلِّ زَمَانٍ اِمَامٌ ...»(3)؛ (... و براى هر زمانى امامى است...).(4)در قرآن مجید، آیاتی هست که دلالت می کند که امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) وجود دارد. در یکی از این آیات که به «آیه انذار» معروف است،
خداوند متعال خطاب به پیامبرش مى فرماید: «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ»(5)؛ (همانا تو بیم دهنده اى و براى هر قومى هدایت گرى است).از آیه فوق به طور وضوح استفاده مى شود که براى هر قومى در هر عصر و زمان هدایت کننده اى است به حق و حقیقت و این مقتضاى ربوبیت خداوند است .
و نیز استفاده مى شود که زمین هیچ گاه از هادى به حق خالى نمى گردد خواه نبى باشد یا غیر نبى؛ زیرا اطلاق آیه، حصر مصداق هادى در انبیا را نفى مى کند .همان گونه که زمخشرى در ذیل آیه شریفه فوق به آن اشاره کرده است، در غیر این صورت لازم مى آید در عصرهایى که از نبى خالى است حجت و هادى بشر وجود نداشته باشد.
1. طبرى در تفسیر خود در ذیل آیه فوق از ابن عباس به سند صحیح نقل کرده: «لَمَّا نَزَلَتْ: «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» وَضَعَ(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ) یَدَهُ عَلَى صَدْرِهِ، فَقَالَ: أَنَا الْمُنْذِرُ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هَادٍ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَى مَنْکِبِ عَلِیٍّ فَقَالَ: أَنْتَ الْهَادِی یَا عَلِیُّ بِکَ یَهْتَدِی الْمُهْتَدُونَ بَعْدِی»(6)؛
(هنگامى که آیه «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ» نازل شد، پیامبر(صلى الله علیه و آله) دست خود را بر سینه گذاشت و فرمود: من منذرم و براى هر قومى هادى است، آن گاه اشاره به شانه علی(علیه السلام) نمود و فرمود: تنها به واسطه تو است که هدایت شوندگان بعد از من هدایت مى گردند).
2. حاکم نیشابورى به سند صحیح از امام علی(علیه السلام) در ذیل آیه فوق نقل کرده که فرمود: «رَسُولُ اللَّهِ الْمُنْذِرُ وَ أَنَا الْهَادِی»(7)؛ (رسول خدا منذر و من هادى ام).
3. کلینى به سند صحیح از امام باقر(علیه السلام) در تفسیر آیه فوق نقل کرده که فرمود: «رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه وآله) الْمُنْذِرُ وَ لِکُلِّ زَمَانٍ مِنَّا هَادٍ یَهْدِیهِمْ إِلَى مَا جَاءَ بِهِ - نَبِیُّ اللَّهِ ...»(8)؛
(رسول خدا(صلى الله علیه و آله) منذر است و براى هر زمانى امام و هادى اى است که مردم را به آنچه پیامبر خدا(صلى الله علیه و آله) آورده دعوت مى کند ...).
4. و نیز از امام باقر(علیه السلام) نقل کرده که در ذیل آیه فوق فرمود: «رَسُولُ اللَّهِ(صلى الله علیه و آله) الْمُنْذِرُ وَ عَلِیٌّ الْهَادِی، أَمَا وَ اللَّهِ مَا ذَهَبَتْ مِنَّا وَ مَا زَالَتْ فِینَا إِلَى السَّاعَةِ»(9)؛
(رسول خدا(صلى الله علیه و آله) منذر و على هادى است، آگاه باش به خدا سوگند که آیه از ما بیرون نخواهد رفت و دائماً در بین ما است تا روز قیامت).(10)
آیه صادقین» چگونه دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دارد؟
در قرآن مجید، آیاتی هست که دلالت می کند امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) وجود دارد. در یکی از این آیات که به «آیه صادقین» معروف است خداوند متعال مى فرماید:«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ»(11)؛ (اى مؤمنین تقوا پیشه کرده و همراه با صادقین باشید). مقصود از «صادقین» در آیه برخى از مؤمنین است نه جمیع آنان، حال این بعض چه خصوصیاتى باید داشته باشد؟
از خود آیه استفاده مى شود که مقصود از «صادقین» کسانى هستند که صادق على الاطلاق هستند و لذا على الاطلاق امر به اطاعت آنها شده است؛
تا افراد مطیع با اقتدا و هدایت از آنها به حق و حقیقت و سعادت نایل آیند. نتیجه اینکه «صادقین» در آیه همان حاملان وحى و خلفاى رسول و امینان شرع و حامیان دین و ائمه هدی و چراغ هاى هدایت اند.
کسانى که خداوند رجس و پلیدى را از آنان دور کرده و از هر عیب و نقصى پاکشان کرده است. و اینان کسانى غیر از اهل بیت عصمت و طهارت پیامبر(صلى الله علیه و آله) نیستند.
که اول آنها امیر المؤمنین على بن ابى طالب(علیه السلام) و آخر آنها حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) است.
فخر رازى از آیه فوق استفاده عصمت کرده و مى گوید: «از این آیه استفاده مى شود که در هر زمان باید صادقین معصوم موجود باشند ...».(12)
کلینى به سند خود از برید بن معاویه عجلى نقل کرده که از امام باقر(علیه السلام) درباره آیه «اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ» سؤال کردم؟ حضرت فرمود:
«اِیَّانَا عَنِّی»(13)؛ (ما را قصد کرده است) و نیز به سند خود از امام رضا(علیه السلام) در ذیل آیه فوق نقل کرده که فرمود: «اَلصَّادِقُونَ هُمُ الْاَئِمَّةُ»(14)؛ (صادقین همان ائمّه اند ...).
حاکم حسکانى حنفى به سند خود از عبدالله بن عمر در تفسیر آیه فوق نقل کرده که مقصود از آن محمد و اهل بیت اوست.(15)
سبط بن جوزى از قول علما در تفسیر آیه فوق نقل کرده که مقصود از آیه این است که با علی و اهل بیتش باشید.(16)،(17)
حدیث سفینه چگونه دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دارد؟
مطابق روایات فریقین پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) از اهل بیت خود به «کشتى نوح» تعبیر کرده است. ابن حجر مکى از رسول خدا(صلى الله علیه و آله) نقل کرده که فرمود:«مَثَلُ اَهْلِ بَیْتِی کَسَفِینَةِ نُوحٍ مَنْ رَکِبَهَا نَجَى»(18)؛ (همانا مَثَل اهل بیتم همانند کشتى نوح است هر کس سوار بر آن شود نجات یافته است).
این حدیث به طرق مختلف و تعبیرات گوناگون از رسول خدا(صلى الله علیه و آله) رسیده است. با تأمل در معناى آن به خوبى استفاده مى شود که لازم است.
در هر زمانى تا روز قیامت، امام معصومى از اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) وجود داشته باشد تا براى امت اسلامى امکان داشته باشد.
تا با سوار شدن بر کشتى هدایت، از غرق شدن در منجلاب فساد و تباهى نجات یافته و به ساحل نجات و بهشت رضوان رهنمون شوند.(19)
احادیث «وجوب معرفت امام زمان» چگونه دلالت بر وجود حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) دارد؟
مطابق روایات شیعه و سنى پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) فرمود: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ اِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً»(20)؛ (هر کس بمیرد در حالى که امام زمان خود را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است
با کمترین تأمل در این روایت و نظایر آن به مصداق واقعى امام در روایت پى خواهیم برد. این کدامین امام است که اگر به او معرفت پیدا نکنى به مرگ جاهلیت از دنیا رفته اى؟ مگر نه این است که باید بین حکم و موضوع تناسب باشد؟
چه تناسبى بین عدم معرفت امام و مرگ جاهلیت است؟ آیا اگر من طاغوت فاسق و فاجر زمان خود را نشناسم به مرگ جاهلیت از دنیا رفته ام؟ قطعاً چنین نیست بلکه مراد همان امام معصوم در هر زمان است که از آن در روایت به امام تعبیر شده است که اگر او را نشناسم و اطاعت او را ننمایم به مرگ جاهلیت از دنیا رفته ام.(21)
حدیث «ثقلین» چگونه دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دارد؟
پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) در حدیثى فرمود: «إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ خَلِیفَتَیْنِ کِتَابَ اللَّهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ أَوْ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ وَ عِتْرَتِی أَهْلُ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْض»(22)؛(همانا من دو جانشین را در میان شما مى گذارم کتاب خدا ریسمان کشیده شده مابین آسمان و زمین یا مابین آسمان تا زمین، و عترتم اهل بیتم، و همانا این دو از یکدیگر جدا نمى شوند تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند).
در این حدیث پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) مى فرماید: «کتاب و عترت تا قیامت از یکدیگر جدا نمى شوند».
مطابق این گفتار اگر زمانى عدل کتاب که همان عترت است در روى زمین نباشد لازم مى آید که این دو از یکدیگر جدا شده باشند و این با ظاهر حدیث مخالف است.
ابن حجر مکى مى گوید: «در احادیثى که سفارش به اهل بیت شده به این نکته اشاره دارد که تا روز قیامت زمین خالى از اهل بیتى که اهلیت هدایت دارند نخواهد بود،
همان گونه که کتاب عزیز چنین است و لذا اهل بیت، امان براى اهل زمین معرفى شده اند و نیز در روایات آمده است: «در هر قوم و دسته اى عدولى از اهل بیت من است».(23)
حافظ سمهودى مى گوید: «از این حدیث (ثقلین) استفاده مى شود که هر زمان باید فردى از اهل بیت که سزاوار تمسک به اوست تا روز قیامت موجود باشد تا امر به تمسکى که در روایت به آنها شده معنا پیدا کند همان گونه که کتاب عزیز چنین است.
و لذا اهل بیت امان اهل زمین معرفى شده اند که هر گاه از روى زمین بروند زمین نیز نابود خواهد شد».(24) همین معنا از علامه مناوى در شرح جامع الصغیر سیوطى رسیده است.(25)
نتیجه اینکه از حدیث ثقلین که مورد اتفاق بین شیعه و سنى بوده و از احادیث متواتر است به خوبى استفاده مى شود که در هر زمان امام معصومى از عترت پیامبر(صلى الله علیه و آله) و اهل بیت معصوم او باید موجود باشد،
امامى که اهلیت براى اقتدا و تمسک را داشته باشد کسى که خود به هدایت مطلق رسیده و از ضلالت به دور است.
و لذا مى تواند دیگران را نیز به هدایت مطلق رسانده و از مطلق ضلالت و گمراهى دور کند. چنین شخصى در این زمان غیر از حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه) نیست.(26)
آیه اولوا الامر» چگونه دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دارد؟
یکی از آیاتی که دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دارد «آیه اولوا الامر» است. خداوند متعال در این آیه مى فرماید: «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ»(27)؛(اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوا الأمر[اوصیاى پیامبر] را). از آیه فوق به خوبى استفاده مى شود که در هر عصر و زمانى باید امام معصومى در قید حیات باشد که او را اطاعت نماییم، اطاعتى که همانند اطاعت خداوند است.
مقصود از «اولى الامر» در آیه فوق، کسانى اند که امور مردم در اختیار آنان است و آنها کسی غیر از معصومین(علیهم السلام) نیستند؛
زیرا آیه دلالت بر وجوب اطاعت به طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطى دارد. این مستلزم عصمت آنان است و گرنه منجر به تناقض مى شود.
به جهت آنکه اطاعت خدا و رسول بدون هیچ قید و شرطى واجب است، حال اگر اولى الامر معصوم نباشند و در برخى از موارد اشتباه یا سهو و نسیان داشته باشند .
و در عین حال اطاعت آنها به طور مطلق واجب باشد مستلزم تناقض در وجوب اطاعت است. نتیجه اینکه مقصود از «اولى الامر» در آیه، معصومین(علیهم السلام) هستند، .
که در هر زمان باید فردى از آنها باشد تا اطاعت گردد، و در این زمان کسى جز امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) نیست.
از جمله روایات متواترى که انطباق آیه فوق را بر اهل بیت(علیهم السلام) تأیید مى کند حدیث معروف «ثقلین» است؛
زیرا پیامبر(صلى الله علیه و آله) در آن حدیث امر به اطاعت از کتاب و عترت و اهل بیت معصوم خود کرده که همان «اولواالامر» در آیه فوق هستند.
و در آن نیز امر به اطاعت مطلق کرده است و نیز آیه شریفه «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ»(28)؛ و احادیث «دوازده خلیفه» نیز بر این برداشت از آیه فوق دلالت دارد.
به همین جهت است که برخى از علماى اهل سنت نیز قائل به نزول آیه فوق در شأن اهل بیت(علیهم السلام) شده اند از قبیل:
1. ابن حیان اندلسى.(29)
2. نیشابورى.(30)
3.محمد صالح کشفى ترمذى.(31)
4. قندوزى حنفى.(32)
5. حموینى شافعى.(33)
6.حاکم حسکانى.(34) حاکم حسکانى به سندش از مجاهد در تفسیر آیه فوق نقل کرده که این آیه در شأن امیرالمؤمنین(علیه السلام) نازل شد، هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه و آله) او را جانشین خود در مدینه قرار داد.(35)
دلیل عقلی بر وجود امام زمان :
امامت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و وجود حضرت، از مباحث امامت خاصه است. در امامت خاصه، بر خلاف امامت عامه، مستقیماً نمی توان از دلیل عقلی بهره گرفت؛بلکه می توان از دلیل عقلی برای اثبات امامت عامه و ضرورت وجود امام بهره گرفت. سپس با بهره گیری از روایات و نقل های تاریخی، آن را در وجود حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) منحصر کرد.
دانشمند عالی قدر، استاد جعفر سبحانی می گوید:
مبانی کلامی مهدویت گاهی مبانی نقلی و گاهی مبانی عقلی است... امّا مبانی کلامی عقلانی: می دانید که عقل نمی تواند هیچ وقت فرد مشخصی را برساند.
نمی توانیم روی فرد، برهان عقلی اقامه کنیم. یکی از مبانی برهان عقلی این است که نبوت و امامت، یک فیض معنوی است...
مسلمانان هم می گویند که این فیض تا وجود پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) باقی است. اهل سنت می گویند که این فیض معنوی که در لباس نبوت و امامت بود، با فوت پیغمبر قطع شد. پس ارتباط بشر با عالَم بالا قطع شد.
اما ما می پرسیم چرا خدا چنین فیضی را به گذشتگان داده، اما به ما و آیندگان نداده است؟ مگر ما از آنها کمتر هستیم؟ شیعه امامیه این مشکل را حل کرده است.
و آن این که این ارتباط به صورت نبوت نیست که رسالت، تکالیف و دین جدیدی باشد؛ بلکه فیض الهی به واسطه انسان کاملی برقرار است و از طریق این انسان کامل به بشر می رسد.
امروزه آن واسطه، حضرت حجّت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. این برهان را مرحوم علامه طباطبایی برای پروفسور هانری کربُن بیان داشته است (36)
بنا بر این دلیل و ادله فراوان دیگر از روایات، امام و حجت الهی باید همیشه وجود داشته باشد. نمی توان زمانی را تصور کرد که خالی از حجت الهی باشد.
پس نمی توان زمان ما را خالی از وجود حجت الهی دانست. بنابراین، امام زمان در زمان ما وجود دارد و زنده است.
امام صادق - علیه السلام - فرمود: نَحْنُ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِینَ وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى الْعَالَمِینَ وَ سَادَةُ الْمُؤْمِنِینَ وَ قَادَةُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ مَوَالِی الْمُؤْمِنِینَ وَ نَحْنُ أَمَانُ أَهْلِ الْأَرْضِ کَمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ نَحْنُ الَّذِینَ بِنَا یُمْسِکُ اللَّهُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِنَا یُمْسِکُ الْأَرْضَ أَنْ تَمِیدَ بِأَهْلِهَا وَ بِنَا یُنَزِّلُ الْغَیْثَ* وَ بِنَا یَنْشُرُ الرَّحْمَةَ وَ یُخْرِجُ بَرَکَاتِ الْأَرْضِ وَ لَوْ لَا مَا فِی الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا قَالَ ع وَ لَمْ تخلو [تَخْلُ] الْأَرْضُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ مِنْ حُجَّةِ اللَّهِ فِیهَا ظَاهِرٌ مَشْهُورٌ أَوْ غَائِبٌ مَسْتُورٌ وَ لَا تَخْلُو إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ فِیهَا وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یُعْبَدِ اللَّهُ قَالَ سُلَیْمَانُ فَقُلْتُ لِلصَّادِقِ ع فَکَیْفَ یَنْتَفِعُ النَّاسُ بِالْحُجَّةِ الْغَائِبِ الْمَسْتُورِ قَالَ کَمَا یَنْتَفِعُونَ بِالشَّمْسِ إِذَا سَتَرَهَا السَّحَابُ؛
«ما امامان، امان اهل زمین هستیم؛ چنان که ستاره ها امان اهل آسمان اند. ماییم که خدا بوسیله ما آسمان را نگاه داشته تا بر زمین نیفتد.
جز با اجازه او و براى ما آن را نگهداشته تا بر اهلش موج نزند و براى ما باران ببارد و رحمت خویش نشر کند و زمین برکات خود را بیرون دهد.
اگر امام در زمین نباشد، زمین اهل خود را فرو می برد. از روزى که خدا آدم را آفرید، خالى از حجت نیست که یا ظاهر و مشهور بوده است و یا غایب و مستور و تا قیامت هم خالى نمی ماند.
او، حجت خدا است. اگر چنین نباشد، خدا را نمی پرستند. سلیمان، راوى حدیث، می گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: چگونه مردم از امام غائب بهره مند شوند؟
فرمود: چنان که با آفتاب پس ابر بهره مند می شوند». (37)
اثبات وجود امام زمان(عج) از طریق «حساب احتمالات»
آیا می توان از راه «حساب احتمالات» وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) را به اثبات رساند؟مرحوم شهید صدر(رحمة الله علیه) درباره اثبات وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از راه «حساب احتمالات» مى فرماید:«قضیه مهدى(عجل الله تعالی فرجه) حقیقتى است که امت اسلامى در طول قرن ها با آن زندگى نموده است.
و خصوصا در طول هفتاد سال سُفرا و نواب خاص حضرت(عجل الله تعالی فرجه) در خلال معاشرتشان با مردم به آن تذکر داده اند، در حالى که هیچ کس در این مدت حرف خلافى از آنها نشنیده است.
آیا انسان مى تواند باور کند که دروغى بتواند نه تنها در مدت هفتاد سال؛ بلکه قرن ها دوام آورد.
و یا چهار نفر به عنوان نایب آن حضرت(عجل الله تعالی فرجه) بر او اتفاق داشته باشند بدون آنکه هیچ گونه شک و تردیدى براى کسى پدید آید و بدون آنکه بین آن چهار نایب کمترین علاقه خاصى وجود داشته باشد تا مجوز توافق بر کذب شود.
از قدیم الایام گفته شده که ریسمان دروغ کوتاه است و نیز منطق حیات و زندگانى ثابت مى کند که از جهت علمى و به حساب احتمالات محال است که دروغى به این شکل بتواند دوام آورده و اطمینان تمام امت را جلب نماید».(38)،(39)
نتیجه:
در قرآن مجید، آیاتی هست که دلالت می کند که امام زمان(عج) وجود دارد. در یکی از این آیات که به «آیه انذار» معروف است، خداوند متعال خطاب به پیامبرش مى فرماید:«إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ». از این آیه استفاده مى شود که براى هر قومى در هر عصر و زمان هدایت کننده اى است .
و زمین هیچ گاه از هادى به حق خالى نمى گردد خواه نبى باشد یا غیر نبى. و در روایات بیان شده که منذر پیامبر است و هادی امام معصوم می باشد بنابراین در زمان ما نیز هادی وجود دارد که به عقیده شیعه کسی غیر از امام مهدی(عج) نیست.
آیه صادقین» از آیات دلالت کننده بر وجود امام زمان(عج) است که در آن چنین آمده است: «اى مؤمنین تقوا پیشه کرده و همراه با صادقین باشید».
مقصود از صادقین کسانى هستند که صادق على الاطلاق هستند ولذا بطور مطلق، امر به اطاعت آنها شده است.
مصداق صادقین در آیه که از حاملان وحى هستند و از رجس و پلیدى دورند همانا اهل بیت پیامبر(ص) هستند که اول آنها حضرت علی(ع) و آخر آنها حضرت مهدی(عج) می باشند.
یکی از آیاتی که دلالت بر وجود امام زمان(عج) دارد «آیه اولوا الامر» است که مى فرماید: «اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوا الأمر[اوصیاى پیامبر] را».
مقصود از «اولى الامر» ائمه معصومین(ع) هستند؛ زیرا آیه دلالت بر وجوب اطاعت به طور مطلق دارد و این نیازمند عصمت آنان است، حال اگر اولوا الامر معصوم نباشند و در برخى از موارد سهو و نسیان داشته باشند و در عین حال اطاعت آنها به طور مطلق واجب باشد، مستلزم تناقض در وجوب اطاعت است.
پیامبر(ص) می فرماید: «همانا مَثَل اهل بیتم همانند کشتى نوح است هر کس سوار بر آن شود نجات یافته است». از این حدیث استفاده مى شود که لازم است .
در هر زمانى تا روز قیامت امام معصومى از اهل بیت عصمت و طهارت وجود داشته باشد تا براى امت اسلامى امکان داشته باشد تا با سوار شدن بر کشتى اهل بیت(ع) از غرق شدن در منجلاب فساد و تباهى نجات یافته و به ساحل بهشت رضوان رهنمون شوند.
پیامبر(ص) در حدیث ثقلین مى فرماید: «من دو جانشین را در میان شما مى گذارم کتاب خدا ... و عترتم اهل بیتم، و همانا این دو از یکدیگر جدا نمى شوند تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند».
بنابراین تا زمانی که قرآن موجود است باید امام معصومى از عترت پیامبر(ص) موجود باشد و اهلیت برای اقتدا و تمسک را داشته باشد.
چنین شخصی مى تواند دیگران را نیز به هدایت مطلق رسانده و از مطلق گمراهى برهاند و او کسی جز حضرت مهدى(عج) نیست.
شهید صدر(ره) مى فرماید: «قضیه مهدى(عج) حقیقتى است که امت اسلامى در طول قرن ها با آن زندگى نموده و خصوصا در طول هفتاد سال نواب خاص در خلال معاشرتشان با مردم به آن تذکر داده اند.
آیا انسان مى تواند باور کند که دروغى بتواند نه تنها در مدت هفتاد سال، بلکه قرن ها دوام آورد؟ آری از قدیم الایام گفته شده که ریسمان دروغ کوتاه است.
و نیز منطق حیات و زندگانى ثابت مى کند که از جهت علمى و به حساب احتمالات محال است که دروغى به این شکل بتواند دوام آورده و اطمینان تمام امت را جلب نماید».
پی نوشت:
1.سوره فاطر، آیه 24.2.الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 1، ص 249، (باب فی شأن إنا أنزلناه فی لیلة القدر و تفسیرها).
3.تفسیر قمى، قمى، على بن ابراهیم، تحقیق: موسوى جزایری، سید طیب، دار الکتاب، قم، 1367 شمسی، چاپ: چهارم، ج 2، ص 209، (سوره فاطر، آیات 24 الى 43).
4.گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 294.
5. سوره رعد، آیه 7.
6. جامع البیان فى تفسیر القرآن، طبرى، محمد بن جریر، دار المعرفه، بیروت، 1412 قمری، چاپ: اول، ج 13، ص 72، سوره رعد، آیه 7.
7. المستدرک على الصحیحین، الحاکم النیسابوری، تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1411 قمری - 1990 میلادی، الطبعة: الأولى، ج 3، ص 140.
8. الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 1، ص 191، (باب أن الأئمة(علیهم السلام) هم الهداة).
9. الکافی، همان، ص 192.
10. گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 291.
11.سوره توبه، آیه 119.
12.مفاتیح الغیب، فخرالدین رازى، محمد بن عمر، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1420 قمری، چاپ: سوم، ج 16، ص 167، (سوره توبه، آیه 119).
13.الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 1، ص 208، (باب ما فرض الله عز و جل و رسوله(صلی الله علیه و آله) من الکون مع الأئمة).
14.الکافی، همان، ص 208.
15.شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، حسکانى، عبید الله بن احمد، تحقیق: محمودى، محمد باقر، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ: تهران، 1411 قمری، چاپ: اول، ج 1، ص 345، (سوره توبه، آیه 119).
16.تذکرة الخواص، سبط بن جوزى، منشورات الشریف الرضى، قم، 1418 قمری، چاپ: اوّل، ص 25، (الباب الثانی فی ذکر فضائله(علیه السلام)).
17.گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 295
18.الصواعق المحرقة على أهل الرفض و الضلال و الزندقة، إبن حجر الهیتمی، أحمد بن محمد بن محمد بن علی، تحقیق: عبدالرحمن بن عبدالله الترکی و کامل محمد الخراط، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1997 میلادی، الطبعة: الأولى، ج 2، ص 543.
19.گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 310.
20.شرح المقاصد، تفتازانى، سعد الدین، تحقیق و تعلیق: عبد الرحمن عمیره، الشریف الرضی، افست قم، 1409 قمری، چاپ: اول، ج 5، ص 239، (المبحث الأول نصب الامام).
21.گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 308.
22.مسند أحمد بن حنبل، أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد الشیبانی، المحقق: السید أبو المعاطی النوری، عالم الکتب، بیروت، 1419 قمری ـ 1998 میلادی، الطبعة: الأولى، ج 5، ص 181.
23.الصواعق المحرقة على أهل الرفض و الضلال و الزندقة، إبن حجر الهیتمی، أحمد بن محمد بن محمد بن علی، تحقیق: عبدالرحمن بن عبدالله الترکی و کامل محمد الخراط، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1997 میلادی، الطبعة: الأولى، ج 2، ص 442.
24.جواهر العقدین فی فضل الشرفین، السمهودى، على بن عبدالله الحسن، مطبعة العانى، بغداد، 1405 قمری، چاپ: اوّل، ج 2، ص 119، (الخامس ذکر أنهم أمان الأمة و أنهم کسفینة نوح علیه الصلاة و السلام من رکبها نجا و من تخلف عنها غرق).
25.فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، عبد الرؤوف المناوی، المکتبة التجاریة الکبرى، مصر، 1356 قمری، الطبعة الأولى، ج 3، ص 14.
26.گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 307.
27.سوره نساء، آیه 59.
28.سوره رعد، آیه 7.
29.البحر المحیط فى التفسیر، اندلسى، ابو حیان محمد بن یوسف، تحقیق: صدقی، محمد جمیل، دار الفکر، بیروت، 1420 قمری، ج 6، ص 354، (سوره رعد، آیات 1 الى 18).
30. جامع البیان فى تفسیر القرآن، طبرى، محمد بن جریر، دار المعرفه، بیروت، 1412 قمری، چاپ: اول، ج 13، ص 71، (سوره رعد آیه 7).
31.مناقب مرتضوى، محمد صالح الحسینى(کشفى)، روزنه، تهران، 1380 شمسی، چاپ: اول، ص 42.
32.ینابیع المودة لذو القربى، قندوزى، سلیمان بن ابراهیم، اسوه، قم، 1422 قمری، چاپ: دوم، ج 1، ص 296، (الباب السادس و العشرون فی تفسیر هذه الآیات الثلاثة: و هی قوله تعالى: «فإما نذهبن بک فإنا منهم منتقمون أو نرینک الذی وعدناهم فإنا علیهم مقتدرون»).
33.فرائد السمطین فی فضائل المرتضى و البتول و السبطین و الأئمة من ذریتهم(علیهم السلام)، ابراهیم بن سعد الدین شافعى، مؤسسة المحمود، بیروت، 1400 قمری، چاپ: اوّل، ج 1، ص 148، (قوله(صلی الله علیه و آله): «أنا المنذر و علی الهادی و بک یا علی یهتدی المهتدون بعدی»).
34. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، حسکانى، عبید الله بن احمد، تحقیق: محمودى، محمد باقر، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ: تهران، 1411 قمری، چاپ: اول، ج 1، ص 383، (سوره رعد، آیه 7)
35. گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 297.
36.فصلنامه انتظار، ج 1، ص 66 - 70
37.شیخ صدوق، الأمالی، المجلس الرابع و الثلاثون، ص 186، انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362 هجرى شمسى
38. بحث حول المهدی(عج)، الصدر، محمّد باقر، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصّصیّة للشهید الصدر، قم، 1421 قمری، چاپ: الأولى، ص 109 و 110.
39. گردآوری از: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، رضوانی، علی اصغر، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش، ص 279.
منابع:
https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409548https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409567
https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409573
https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409581
https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409612
https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409604
https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409603
https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/409583
https://www.balagh.ir/content/14347
