بارنامههای الکترونیکی، با ایجاد یک پلتفرم دیجیتالی، امکان ثبت، ذخیره و انتقال اطلاعات مربوط به بار و حمل‌ونقل را فراهم می‌کنند، این اطلاعات شامل جزئیات بار، مبدأ و مقصد، شرایط تحویل و تحویل‌گیرنده و دیگر جزئیات لازم برای مدیریت صحیح و کارآمد حمل‌ونقل است.
بارنامههای الکترونیکی نه‌تنها بهبودی اساسی در ایمنی، دقت و کارایی عملیات حمل‌ونقل ایجاد می‌کنند، بلکه با کاهش استفاده از کاغذ و مواد مصرفی، تأثیرات مثبتی روی محیط‌زیست نیز دارند. ازاین‌رو، این مبحث به‌عنوان یکی از محورهای اصلی پیشرفت صنعت حمل‌ونقل و تجارت الکترونیکی در دنیای امروز شناخته می‌شود.
بارنامه چیست؟
بارنامه، به‌عنوان یک قرارداد رسمی برای حمل‌ونقل بار، اطلاعات مهمی را در اختیار ما قرار می‌دهد. این اسناد، هویت مالک محموله، جزئیات مالی بار، اطلاعات فرستنده و گیرنده و جزئیات مربوط به‌وسیله حمل‌ونقل را به‌دقت مشخص می‌کنند.بارنامه به‌عنوان یک توافق بین صاحب بار و راننده عمل می‌کند. بدون این سند، شرکت حمل‌ونقل هیچ تعهدی در قبال امانت دادن کالا نخواهد داشت و هر فردی ممکن است بار را به ادعای خودش دریافت کند. با صادرکردن بارنامه، صاحب محموله حقوق قانونی برای ادعای مالکیت یا انتقال مالکیت بار به طرف دیگر را به دست می‌آورد.
بارنامه الکترونیکی
بارنامههای الکترونیکی یک فرمت مدرن و الکترونیکی از بارنامه سنتی هستند که توانایی انجام فرایندهای مربوط به آنها را به روشی مدرن و با استفاده از فناوری فراهم می‌کنند. در سیستم بارنامه الکترونیکی، یک کد رهگیری توسط سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به شرکت حمل‌ونقل و وسایل حمل‌ونقل صادر می‌شود که توسط نهادهای نظارتی مانند پلیس قابل‌پیگیری است.مزایا بارنامههای الکترونیکی
با به‌روزرسانی سیستم‌های نرم‌افزاری و بهره‌گیری از بارنامههای الکترونیکی، تجارت جهانی در آینده با کارایی بیشتر و امکانات نوآورانه‌تر روبرو خواهد شد. حذف بارنامههای فیزیکی از مخاطرات جعل و سوءاستفاده جلوگیری می‌کند و می‌تواند به صرفه‌جویی بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تومان در هزینه‌های چاپ و توزیع بارنامه منجر شود. در بارنامههای الکترونیکی، اطلاعات به‌صورت آنلاین و با استفاده از مهر و امضای دیجیتال وارد می‌شوند.از دیگر مزایای این نوع بارنامه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش سرعت تبادل اطلاعات
اصلاح اطلاعات در بارنامه کاغذی نیازمند زمان و دخالت دستی افراد است و ممکن است به مشکلات و تاخیرهایی منجر شود. اما با استفاده از بارنامههای الکترونیکی، این اصلاحات در عرض چند ثانیه انجام می‌شود و از وقوع مشکلات و تاخیرهای احتمالی جلوگیری می‌شود.
دسترسی آسان
استفاده از بارنامههای الکترونیکی به کاربران این امکان را می‌دهد که به‌صورت آنلاین و از طریق مرورگر وب، رایانه شخصی، لپ‌تاپ، تبلت و تلفن همراه به داده‌ها و اطلاعات مربوط به محموله دسترسی پیدا کنند.هر دستگاه هوشمندی که به اینترنت متصل باشد، به کاربران این امکان را می‌دهد که به‌صورت آنلاین و در هر زمان و از هر مکان، به سامانه صدور بارنامه الکترونیکی دسترسی داشته باشند. همچنین، فرستنده کالا قادر است تمام مسیر حمل‌ونقل را رصد کند و از وضعیت سلامت بار خود مطلع شود.
افزایش دقت داده‌ها
ایجاد بارنامه سنتی نیازمند جمع‌آوری اطلاعات از منابع مختلف برای ساختن یک سند بارنامه است. در این روش، با افزودن اطلاعات جدید، احتمال وقوع خطاهای انسانی افزایش می‌یابد. اما اگر داده‌ها در قالب الکترونیکی جمع‌آوری شوند یا در یک سیستم یکپارچه قرار گیرند، این خطاها به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
ذخیره‌سازی الکترونیکی، جستجو و حفظ سوابق
با استفاده از بارنامههای الکترونیکی که به‌صورت دیجیتال ذخیره می‌شوند، نیاز به نگهداری اسناد فیزیکی در طول زمان کاهش می‌یابد. علاوه بر این، با امکان جستجوی آسان براساس شماره‌های مرجع، شماره‌های بارنامه و سایر اطلاعات تماس و محصول، سوابق و اسناد به‌راحتی قابل‌دسترسی و مدیریت هستند.امنیت در حمل‌ونقل
برای اطمینان از امنیت بارنامههای الکترونیکی، لازم است که بیمه، کارت هوشمند، سلامت راننده و معاینه فنی بررسی گردد. در واقع، بارنامههای الکترونیکی به‌عنوان یک اطمینان‌نامه، سلامتی راننده و وسیله نقلیه حمل‌ونقل را تایید می‌کنند.رانندگانی که بدون دریافت بارنامه حمل کالا را آغاز می‌کنند، ممکن است به دلیل عدم داشتن بیمه، عواقب جبران‌ناپذیری را برای خود و صاحب کالا به همراه داشته باشند و یا حتی ممکن است در معرض خطرات قاچاق کالا و مواد مخدر قرار گیرند.
امنیت اطلاعات بارنامه‌ها
در بارنامههای سنتی، امکان کلاهبرداری بسیار زیاد است زیرا اطلاعات قابل‌ویرایش یا دستکاری هستند. اما با بارنامههای الکترونیکی، امنیت بالاتری فراهم می‌شود، به‌ویژه در صورت استفاده از فناوری بلاک‌چین. این فناوری، اطمینان می‌دهد که داده‌ها بدون تأیید قبلی قابل دستکاری یا تغییر نیستند، زیرا بر پایه یک شبکه توزیع شده عمل می‌کنند.
جلوگیری از اختلافات بین طرفین
با استفاده از بارنامههای الکترونیکی به‌عنوان یک قرارداد و توافقات ثبت شده در آنها، می‌توان ادعاها و اختلافات نظری بین فرد حامل، فرد ارسال‌کننده بار و فرد دریافت‌کننده بار را از بین برد. به‌عنوان‌مثال، در صورت عدم وجود بارنامه، راننده ممکن است ادعای مالکیت باری که حمل می‌کند را مطرح کند، اما در بارنامههای الکترونیکی، مالکیت بار در سیستم ثبت می‌شود و هیچ فردی نمی‌تواند ادعایی درباره این محموله داشته باشد.
مشکلات مربوط به بارنامه برای رانندگان
موضوع بیمه بار و راننده از ضروریات است که در صورت عدم درج صحیح و کامل آن در بارنامه، ممکن است سرنوشت یک راننده یا کامیون‌دار را به‌طورکلی تحت‌تأثیر قرار دهد. عموماً در بارنامه‌ها، ارزش واقعی کالا برای تعیین مبلغ بیمه بار محاسبه نمی‌شود و حداقل ارزش کالا را درج می‌کنند. اگر حادثه‌ای برای محموله بارگیری شده رخ دهد و نیاز به تعیین خسارت باشد، بیمه مربوطه بر اساس ارزشی که در بارنامه ذکر شده است، خسارت را تعیین می‌کند.زمانی که مبلغ واقعی کرایه در بارنامه ذکر نشود، راننده نمی‌تواند مطمئن باشد که مقدار واقعی کرایه برای مسیری که طی کرده است چقدر بوده است. او فقط به مبلغی که با شرکت توافق کرده است اکتفا می‌کند.
در اینجا، شرکت اغلب از مبالغی از حقوق راننده را به بهانه‌های مختلف مانند انبارداری یا بارگیری و غیره کم می‌کند. اما اگر بارنامه به شکل قانونی محاسبه شود، روابط مالی بین شرکت حمل‌ونقل، راننده و صاحب کالا به طور کاملاً شفاف خواهد بود و اگر هر گونه تخلفی رخ دهد، قابل‌شناسایی و پیگیری خواهد بود.
اگر بخواهید مزایا و معایب شغل رانندگی را بررسی کنید متوجه می‌شوید که یکی دیگر از مشکلات بارنامه‌ها، عدم پرداخت کرایه توافقی از سوی برخی از صاحبان کالا است. این افراد پس از تخلیه محموله، بهانه‌های مختلفی را برای عدم پرداخت بازپرداخت کرایه توافقی ارائه می‌دهند.
از طرف دیگر، زیرا راننده معمولاً مدرکی به‌عنوان اثبات توافق ندارد، بسیار ساده‌تر است که این افراد از پرداخت مابقی کرایه توافقی بگذرند. این موضوع باعث می‌شود که راننده به حق خود نرسد و قادر به ادعای حق خود نباشد، زیرا ملاک اصلی پرداخت کرایه، مبلغ درج شده در بارنامه است.
یکی از نقاط ضعف دیگر این نوع بارنامه‌ها، افزایش دلالان و واسطه‌ها است که بدون هیچ نوع زحمت یا سرمایه‌گذاری، سهمی از حقوق راننده را می‌گیرند.
جمع‌بندی
بارنامه‌ها به‌عنوان قراردادهای رسمی حمل‌ونقل، اطلاعات ضروری را فراهم می‌کنند. بارنامههای الکترونیکی نیز با امکانات مدرنی که دارند، به مدیریت بهتر حمل‌ونقل کمک می‌کنند و از مزایایی همچون کاهش خطاها، دسترسی آسان‌تر و افزایش امنیت برخوردار هستند.اما مشکلاتی مانند عدم پرداخت کرایه توافقی توسط برخی صاحبان کالا و رشد دلالان و واسطه‌ها همچنان چالش‌هایی برای رانندگان محسوب می‌شوند.
آسان‌بار، سامانه‌ای آنلاین حمل‌ونقل کالاست که رانندگان و شرکت‌های حمل‌ونقل را به هم متصل می‌کند. این سامانه اجازه می‌دهد به رانندگان که بارهای دلخواه خود را انتخاب کنند و بدون حضور در پایانه‌های حمل‌ونقل، آنها را حمل کنند. این سیستم به هر دو طرف امکان برنامه‌ریزی بهتری را می‌دهد و همچنین زمان و هزینه را کاهش می‌دهد.
