محل اقامت امام عصر (عج)کجاست ؟
موضوع محل اقامت و سكونت امام مهدي(عج) در زمان غيبت نيز از موضوع‌هايي است كه ذهن بسياري از مردم را به خود مشغول داشته است و معمولاً در مجالس مهدوي، در اين باره پرسش مي‌شود. پيش از پاسخ‌گويي به اين پرسش، يادآوري اين نكته ضروري است كه براي غيبت امام مهدي(عج) دو معنا قابل تصور است:(1)
نخست ـ ناپيدا بودن امام؛ يعني اينكه در دوران غيبت، جسم حضرت از ديدگان مردم پنهان است. آن حضرت، مردم را مي‌بيند و از حال آنها باخبر مي‌شود، ولي كسي توان ديدن ايشان را ندارد.
دوم ـ ناشناس بودن امام؛ در اين فرض، آن حضرت در طول زمان غيبت در ميان مسلمانان حضور دارد و با آنها روبه‌رو مي‌شود، ولي كسي او را نمي‌شناسد و به هويت واقعي‌اش پي نمي‌برد.
بحث از محل اقامت و سكونت امام مهدي(عج) در زمان غيبت، در هر دو فرض مطرح مي‌شود، ولي به نظر مي‌رسد در فرض دوم اين موضوع كمتر جاي بحث دارد و آن حضرت با مخفي داشتن هويت خود، در هركجا كه بخواهد مي‌تواند زندگي كند.
درباره محل اقامت امام مهدي(عج) روايت‌هاي گوناگوني وجود دارد كه با توجه به آنها محل‌هاي اقامت آن حضرت را مي‌توان به سه دسته تقسيم كرد:
براي مثال امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد: «و هيچ‌كس از دوست و بيگانه، از جايگاهش آگاهي نمي‌يابد مگر همان خدمتگزاري كه به كارهاي او مي‌رسد».(3)
در دعاي ندبه نيز از اين مكان نام برده شده است.(6)
در دعاي ندبه نيز به نام اين مكان و همچنين كوه رضوي اشاره شده است.(8)
چگونه اين مردم اين موضوع را انكار مي‌كنند كه خداوند با حجتش همان‌گونه رفتار مي‌كند كه با يوسف رفتار كرد؟ همچنين چگونه انكار مي‌كنند كه صاحب مظلوم شما ـ همان كه از حقش محروم شده و صاحب اين امر [حكومت] است ـ در ميان ايشان رفت و آمد مي‌كند، در بازارهايشان راه مي‌رود و بر فرش‌هاي آنها قدم مي‌نهد،ولي او را نمي‌شناسند، تا زماني كه خداوند به او اجازه دهد كه خودش را معرفي كند؛ چنان‌كه به يوسف اجازه داد. آن زمان كه برادرانش از او پرسيدند: آيا تو يوسف هستي؟ پاسخ دهد كه آري من يوسف هستم.(9)
به نظر مي‌رسد ميان اين سه دسته روايت، تعارض وجود ندارد و آن حضرت بسته به شرايط و موقعيت‌هاي مختلفي كه پيش مي‌آيد، زندگي به‌صورت ناشناس در ميان مردم، يا اقامت در مكان‌هايي چون مدينه منوره، يا دوري گزيدن از مردم و اقامت در مناطق دوردست را انتخاب مي‌كند. به بيان ديگر، براساس دومين معنايي كه براي غيبت قابل تصوراست، يعني ناشناس بودن امام مهدي(عج)، آن حضرت الزامي براي اقامت در محلي خاص يا دوردست ندارد و مي‌تواند به‌صورت طبيعي در ميان مردم زندگي كند. البته ممكن است رعايت مصالحي ديگر، آن حضرت را وادار كند كه براساس سفارش پدر بزرگوارش، كوه‌ها و بيابان‌ها را براي اقامتگاه خود برگزيند.
بديهي است كه اگر قرار باشد آن حضرت به‌صورت ناشناس در ميان مردم زندگي كند، مكان‌هايي چون مدينه منوره در كنار قبر جد بزرگوارش، بهترين مكان خواهد بود.
نخست ـ ناپيدا بودن امام؛ يعني اينكه در دوران غيبت، جسم حضرت از ديدگان مردم پنهان است. آن حضرت، مردم را مي‌بيند و از حال آنها باخبر مي‌شود، ولي كسي توان ديدن ايشان را ندارد.
دوم ـ ناشناس بودن امام؛ در اين فرض، آن حضرت در طول زمان غيبت در ميان مسلمانان حضور دارد و با آنها روبه‌رو مي‌شود، ولي كسي او را نمي‌شناسد و به هويت واقعي‌اش پي نمي‌برد.
بحث از محل اقامت و سكونت امام مهدي(عج) در زمان غيبت، در هر دو فرض مطرح مي‌شود، ولي به نظر مي‌رسد در فرض دوم اين موضوع كمتر جاي بحث دارد و آن حضرت با مخفي داشتن هويت خود، در هركجا كه بخواهد مي‌تواند زندگي كند.
درباره محل اقامت امام مهدي(عج) روايت‌هاي گوناگوني وجود دارد كه با توجه به آنها محل‌هاي اقامت آن حضرت را مي‌توان به سه دسته تقسيم كرد:
الف) محل‌هاي دوردست و ناآشنا
براي مثال امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد: «و هيچ‌كس از دوست و بيگانه، از جايگاهش آگاهي نمي‌يابد مگر همان خدمتگزاري كه به كارهاي او مي‌رسد».(3)
ب) محل‌هاي خاص و شناخته‌شده
يك ـ مدينه
دو ـ كوه رضوي
در دعاي ندبه نيز از اين مكان نام برده شده است.(6)
سه ـ ذي‌طوي
در دعاي ندبه نيز به نام اين مكان و همچنين كوه رضوي اشاره شده است.(8)
ج) در ميان مردم
چگونه اين مردم اين موضوع را انكار مي‌كنند كه خداوند با حجتش همان‌گونه رفتار مي‌كند كه با يوسف رفتار كرد؟ همچنين چگونه انكار مي‌كنند كه صاحب مظلوم شما ـ همان كه از حقش محروم شده و صاحب اين امر [حكومت] است ـ در ميان ايشان رفت و آمد مي‌كند، در بازارهايشان راه مي‌رود و بر فرش‌هاي آنها قدم مي‌نهد،ولي او را نمي‌شناسند، تا زماني كه خداوند به او اجازه دهد كه خودش را معرفي كند؛ چنان‌كه به يوسف اجازه داد. آن زمان كه برادرانش از او پرسيدند: آيا تو يوسف هستي؟ پاسخ دهد كه آري من يوسف هستم.(9)
به نظر مي‌رسد ميان اين سه دسته روايت، تعارض وجود ندارد و آن حضرت بسته به شرايط و موقعيت‌هاي مختلفي كه پيش مي‌آيد، زندگي به‌صورت ناشناس در ميان مردم، يا اقامت در مكان‌هايي چون مدينه منوره، يا دوري گزيدن از مردم و اقامت در مناطق دوردست را انتخاب مي‌كند. به بيان ديگر، براساس دومين معنايي كه براي غيبت قابل تصوراست، يعني ناشناس بودن امام مهدي(عج)، آن حضرت الزامي براي اقامت در محلي خاص يا دوردست ندارد و مي‌تواند به‌صورت طبيعي در ميان مردم زندگي كند. البته ممكن است رعايت مصالحي ديگر، آن حضرت را وادار كند كه براساس سفارش پدر بزرگوارش، كوه‌ها و بيابان‌ها را براي اقامتگاه خود برگزيند.
بديهي است كه اگر قرار باشد آن حضرت به‌صورت ناشناس در ميان مردم زندگي كند، مكان‌هايي چون مدينه منوره در كنار قبر جد بزرگوارش، بهترين مكان خواهد بود.
پی نوشت ها :
1ـ معرفت امام زمان ، ج 1 ، صص 119 ـ 126 .
2 ـ شيخ طوسي ، کتاب الغيبه ، ص 161.
3ـ نعماني ، کتاب الغيبه ، ص 172 ، ح 5.
4. الکافي، ج 1، ص 328، ح 2.
5. شيخ طوسي، کتاب الغيبة، ص 103.
6. بحار الانوار، ج 99، ص 108.
7. نعماني، کتاب الغيبة، ص 182.
8. همان، ص 135.
9.همان،ص164.
