محل اقامت امام عصر (عج)کجاست ؟

موضوع محل اقامت و سكونت امام مهدي(عج) در زمان غيبت نيز از موضوع‌هايي است كه ذهن بسياري از مردم را به خود مشغول داشته است و معمولاً در مجالس مهدوي، در اين باره پرسش مي‌شود. پيش از پاسخ‌گويي به اين پرسش، يادآوري اين نكته ضروري است كه براي غيبت امام مهدي(عج) دو معنا قابل تصور است:(1)
نخست ـ ناپيدا بودن امام؛ يعني اينكه در دوران غيبت، جسم حضرت از ديدگان مردم پنهان است. آن حضرت، مردم را مي‌بيند و از حال آنها باخبر مي‌شود، ولي كسي توان ديدن ايشان را ندارد.
دوم ـ ناشناس بودن امام؛ در اين فرض، آن حضرت در طول زمان غيبت در ميان مسلمانان حضور دارد و با آنها روبه‌رو مي‌شود، ولي كسي او را نمي‌شناسد و به هويت واقعي‌اش پي نمي‌برد.
بحث از محل اقامت و سكونت امام مهدي(عج) در زمان غيبت، در هر دو فرض مطرح مي‌شود، ولي به نظر مي‌رسد در فرض دوم اين موضوع كمتر جاي بحث دارد و آن حضرت با مخفي داشتن هويت خود، در هركجا كه بخواهد مي‌تواند زندگي كند.
درباره محل اقامت امام مهدي(عج) روايت‌هاي گوناگوني وجود دارد كه با توجه به آنها محل‌هاي اقامت آن حضرت را مي‌توان به سه دسته تقسيم كرد:

الف) محل‌هاي دوردست و ناآشنا
 

در برخي روايت‌ها، محلي خاص براي اقامت امام مهدي(عج) تعيين نشده و جايگاه ايشان، بيابان‌ها و كوه‌ها و مكان‌هاي دوردست و محل‌هايي است كه هيچ‌كس از آن آگاهي ندارد.(2)
براي مثال امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد: «و هيچ‌كس از دوست و بيگانه، از جايگاهش آگاهي نمي‌يابد مگر همان خدمتگزاري كه به كارهاي او مي‌رسد».(3)

ب) محل‌هاي خاص و شناخته‌شده
 

در برخي روايت‌ها، از مكان‌هاي خاص به‌عنوان اقامتگاه امام عصر(عج) ياد شده است كه مي‌توان به اين موارد اشاره كرد:

يك ـ مدينه
 

در روايتي از امام حسن عسكري عليه السلام نقل شده است كه آن حضرت در پاسخ پرسش راوي كه پرسيده بود: «اگر حادثه‌اي براي شما روي دهد، سراغ فرزندتان را از كجا بگيرم؟» مي‌فرمايد: «مدينه».(4)

دو ـ كوه رضوي
 

برخي روايات، كوه رضوي در نزديكي مدينه را پناهگاه و اقامتگاه امام عصر عليه السلام معرفي كرده‌اند. عبدالله مولي آل‌سام مي‌گويد: به همراه ابي عبدالله [امام صادق عليه السلام] از مدينه خارج شديم. زماني كه به روحاء [اطراف مدينه] رسيديم، آن حضرت دقايقي نگاهش را به كوهي كه در آن منطقه بود، دوخت و آنگاه فرمود: اين كوه را مي‌بيني؟ اين كوه، رضوي نام دارد و از كوه‌هاي فارس است؛ چون ما را دوست داشت خداوند، آن را به‌سوي ما منتقل كرد. در آن، همه درخت‌هاي ميوه‌دار وجود دارد و در دو مرحله، پناهگاهي خوب براي خائف [امام زمان] است. آگاه باش كه براي صاحب اين امر دو غيبت است كه يكي از آنها كوتاه و ديگري بلند است.(5)
در دعاي ندبه نيز از اين مكان نام برده شده است.(6)

سه ـ ذي‌طوي
 

ذي‌طوي نام كوهي در اطراف مكه است. در روايتي كه ازامام محمدباقر عليه السلام نقل شده، چنين آمده: «صاحب اين امر صاحب الزمان را در يكي از دره‌ها غيبتي است. [در اين حال، آن حضرت] با دست به ناحيه ذي‌طوي اشاره كرد».(7)
در دعاي ندبه نيز به نام اين مكان و همچنين كوه رضوي اشاره شده است.(8)

ج) در ميان مردم
 

دسته سوم از روايات، مانند دسته اول، از مكان خاصي نام نمي‌برند و از آنها استفاده مي‌شود كه امام مهدي عليه السلام به‌صورت ناشناس در ميان مردم زندگي مي‌كند. در روايتي كه از امام صادق عليه السلام نقل شده است. دراين زمينه چنين مي‌خوانيم:
چگونه اين مردم اين موضوع را انكار مي‌كنند كه خداوند با حجتش همان‌گونه رفتار مي‌كند كه با يوسف رفتار كرد؟ همچنين چگونه انكار مي‌كنند كه صاحب مظلوم شما ـ همان كه از حقش محروم شده و صاحب اين امر [حكومت] است ـ در ميان ايشان رفت و آمد مي‌كند، در بازارهايشان راه مي‌رود و بر فرش‌هاي آنها قدم مي‌نهد،ولي او را نمي‌شناسند، تا زماني كه خداوند به او اجازه دهد كه خودش را معرفي كند؛ چنان‌كه به يوسف اجازه داد. آن زمان كه برادرانش از او پرسيدند: آيا تو يوسف هستي؟ پاسخ دهد كه آري من يوسف هستم.(9)
به نظر مي‌رسد ميان اين سه دسته روايت، تعارض وجود ندارد و آن حضرت بسته به شرايط و موقعيت‌هاي مختلفي كه پيش مي‌آيد، زندگي به‌صورت ناشناس در ميان مردم، يا اقامت در مكان‌هايي چون مدينه منوره، يا دوري گزيدن از مردم و اقامت در مناطق دوردست را انتخاب مي‌كند. به بيان ديگر، براساس دومين معنايي كه براي غيبت قابل تصوراست، يعني ناشناس بودن امام مهدي(عج)، آن حضرت الزامي براي اقامت در محلي خاص يا دوردست ندارد و مي‌تواند به‌صورت طبيعي در ميان مردم زندگي كند. البته ممكن است رعايت مصالحي ديگر، آن حضرت را وادار كند كه براساس سفارش پدر بزرگوارش، كوه‌ها و بيابان‌ها را براي اقامتگاه خود برگزيند.
بديهي است كه اگر قرار باشد آن حضرت به‌صورت ناشناس در ميان مردم زندگي كند، مكان‌هايي چون مدينه منوره در كنار قبر جد بزرگوارش، بهترين مكان خواهد بود.

پی نوشت ها :
 

1ـ معرفت امام زمان ، ج 1 ، صص 119 ـ 126 .
2 ـ شيخ طوسي ، کتاب الغيبه ، ص 161.
3ـ نعماني ، کتاب الغيبه ، ص 172 ، ح 5.
4. الکافي، ج 1، ص 328، ح 2.
5. شيخ طوسي، کتاب الغيبة، ص 103.
6. بحار الانوار، ج 99، ص 108.
7. نعماني، کتاب الغيبة، ص 182.
8. همان، ص 135.
9.همان،ص164.
 

منبع:نشريه گلبرگ،شماره121.