پدر بزرگوار امامزاده حمزه علیه السلام، حضرت امام موسی کاظم علیهالسلام، هفتمین امام شیعیان بودند. ایشان در روز یکشنبه، هفتم ماه صفر سال ۱۲۸ هجری قمری، در منطقه «ابواء» میان مکه و مدینه، از مادری به نام حمیده بربریه یا اندلسیه که بنا به فرموده پدرشان امام جعفر صادق علیه السلام، بانویی پاکدامن و منزه از هر آلودگی بود، دیده به جهان گشودند.
امام موسی کاظم علیه السلام در بیستم شوال سال ۱۷۹ هجری قمری، به دستور هارونالرشید، پنجمین خلیفه عباسی، هنگام نماز در مسجد النبی صلی الله علیه و آله دستگیر و زندانی شدند. سرانجام، در روز جمعه، بیست و چهارم یا بیست و پنجم ماه رجب سال ۱۸۳ هجری قمری، به دست «سندی بن شاهک» یهودی به شهادت رسیدند. پیکر مطهر ایشان در سن ۵۵ سالگی در قبرستان قریش در غرب بغداد، که بعدها به نام شهر «کاظمین» شناخته شد، به خاک سپرده شد.
مادر امامزاده حمزه علیهالسلام بنا به روایت مؤلف «منتخبالتواریخ»، بانویی به نام «امّ احمد» بود. بر این اساس، امامزاده حمزه علیه السلام برادر حضرت احمد بن موسی علیه السلام مشهور به شاه چراغ و محمد عابد علیه السلام به شمار می آید.
ام احمد از زنان شریف و پرهیزکار روزگار خود بود و حضرت امام موسی کاظم علیه السلام توجه و اعتمادی ویژه به او داشتند، تا آنجا که وی را در شمار وصیّان خود قرار دادند. زمانی که امام موسی بن جعفر علیه السلام عازم بغداد شدند، «ودایع امامت» را به ام احمد سپرده و فرمودند:
«آن ها را برای هیچ کس آشکار مکن. هرگاه کسی برای گرفتن آن ها نزد تو آمد، بدان که من به شهادت رسیده ام و او وصی و جانشین من است و اطاعتش بر همه واجب می باشد.
متن کامل زیارتنامه امامزاده حمزه شهر ری + صوت و ترجمه
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ خاتَمِ الاَنْبِیاءِسلام بر تو ای خاتم پیامبران
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ وَلِیِّ الاَوْلِیاء
سلام بر تو ای پسر ولی اولیاء
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ بَتُولِ الْعَذراء
سلام بر تو ای پسر بتول عذرا !
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ شافِعِ یوْمِ الحِسابِ یابْنَ الاَئِمَّةِ الاَطْیابِ
سلام بر تو ای پسر شفاعت کننده در روز حسابرسی سلام بر تو ای پسر امامان پاک
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ الطّاهِرینَ الاَنْجابِ
سلام بر تو، ای پسر پاکان نجیب!
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ بابِ الحَوائِجِ یابْنَ صاحِبِ الْمَقاماتِ وَ الْمَعارِجِ
سلام بر تو ای پسر باب الحوائج ای پسر دارنده مقام ها و درجه ها
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ النَّبَاءِ الْعَظیمِ یابْنَ الْکاظِمِ الْکَظیمِ
سلام بر تو ای پسر نبأ عظیم خبر بزرگ، ای پسر امام کاظم فرو خورنده خشم
یا مَنْ زارَهُ سَیدُنا عَبْدُ العَظیمِ
ای که آقای ما عبد العظیم او را زیارت کرده است
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اَخَا الرِّضَا الْغَریبِ یا حَبیبَ بْنَ الْحَبیبِ یا ذَاالنَّسَبِ الْحَسیبِ
سلام بر تو ای برادر امام رضای غریب ای دوست فرزند دوست ای صاحب نسب درخشان
اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیدی وَ مَوْلایَ یا حَمْزَةَ بْنَ موسَی الْکاظِمِ
سلام بر تو ای آقا و مولای من ای حمزه پسر امام موسی کاظم
یابْنَ الاَطْیابِ وَ الْاَعاظِمِ یا سُلالَةَ الْاَفاخِمِ
ای پسر پاکان و بزرگان،ای زاده شکوهمندان
یابْنَ السّاداتِ المُکَرَّمینَ یابْنَ الاَئِمَّةِ الْمُنْتَجَبینَ
ای پسر سروران گرامی، ای پسر امامان برگزیده
یابْنَ آلِ طه وَ یس یابْنَ وَلِیِّ اللهِ وَ یا اَخَ ولِیِّ اللهِ
ای پسر طاها و یاسین ای پسر ولی خدا و ای برادر ولی خدا
وَ یا عَمَّ وَلِیِّ اللهِ اَیهَا الشّافِعُ وَ ابْنَ الشّافِعِ
و ای عموی ولی خدا ای شفاعت کننده و پسر شفاعت کننده
اَشهَدُ اَنَّکَ ابْنُ الْاِمامِ وَاَخُ الْاِمامِ وَ مِنْ ذُرِّیةِ اَئِمَّةِ الْکِرامِ
گواهی می دهم که تو پسر امام و برادر امام و از نسل امامان گرامی هستی
وَ اَلسَّلامُ عَلَیکَ وَ عَلی آبائِکَ الطّاهِرینَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ
سلام و رحمت و برکت های خدا بر تو و بر پدران پاکت باد
کیفیت زیارت حضرت امامزاده حمزه بن موسی علیه السلام
محدّث قمی رحمه الله دربارۀ زیارت این بزرگوار می نویسد:«زیارت نامه ای که برای حضرت عبد العظیم حسنی علیه السلام خوانده می شود، برای امامزاده حمزه علیه السلام نیز قابل قرائت است؛ با این تفاوت که در ابتدای آن، به جای عبارت «السلام علیک یا ابا القاسم» که نام حضرت عبد العظیم علیه السلام برده می شود، باید نام شریف امامزاده حمزه علیه السلام ذکر گردد. سپس، با نیت زیارت آن حضرت، ادامه زیارت نامه خوانده شود.»
در زیارت امامزادگان بزرگوار که قبورشان جایگاه فیوضات و برکات و محل نزول رحمت و عنایات الهی است علمای بزرگوار تصریح کرده اند که زیارت این مشاهد شریفه مستحب است. بحمدالله، در بیشتر شهرهای شیعه نشین و حتی در روستاها، بیابان ها، کوه ها و دره ها، مزار این بزرگواران برپاست. این قبور مطهر همواره پناهگاه درماندگان، مأوای واماندگان، پناه ستمدیدگان و مایه آرامش دل های غم زده بوده اند و تا روز قیامت چنین خواهند بود. از بسیاری از این امامزادگان کرامات و امور خارق العاده مشاهده شده است.
نمونه ای از کرامات حضرت امامزاده حمزه بن موسی علیه السلام
فرزندان حضرت موسی بن جعفر علیه السلام هر یک دارای فضایل فراوانی اند، اما حضرت حمزه علیه السلام به فضایل برجسته و جایگاهی والا شهرت دارند. هزاران مشتاق و دوستدار خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام، با دلی سرشار از محبت، حاجات مشروع خود را به محضر آن بزرگوار عرضه کرده و از برکات و کراماتش بهره مند شده اند. ذکر معجزات و کرامات این امامزاده بزرگوار، نقل محافل دینی و مجالس مذهبی بوده و بر ارادت مردم به خاندان جود و کرم افزوده است.در تاریخ ایران، از میان پادشاهانی که در برابر دین و مظاهر اسلام قد علم کردند، نام رضاخان قلدر میرپنج همواره در یادها مانده است؛ به ویژه به سبب دشمنی آشکارش با حجاب و روحانیت که با ایجاد فضای خفقان، ضربه های سنگینی بر پیکره دین وارد کرد.
ماجرا از اینجا آغاز می شود که صندوقی منبت کاری شده برای نصب بر مرقد مطهر حضرت حمزه بن موسی علیه السلام آماده شده بود. یکی از خادمان تصمیم گرفت نامه ای بنویسد و در آن، ضمن معرفی خود و ذکر تاریخ و نام حاکم وقت، ظلم ها و بی حرمتی های رضاخان نسبت به دین و اعتقادات مردم را ثبت کند. او نامه را در فرصت مناسب، میان صندوق و سنگ مزار قرار داد تا شاید قرن ها بعد، در صورت تعویض یا تعمیر صندوق، آیندگان با دیدن آن، به سندی زنده از آن دوران دست یابند.
اما عمر این صندوق به قرن نکشید؛ در سال ۱۳۵۰ بانی خیری تصمیم گرفت صندوق خاتم جدیدی را جایگزین کند. خبر که به گوش همان خادم رسید، وحشت وجودش را فرا گرفت؛ چرا که هنوز سایه حکومت محمدرضا، پسر رضاخان، سنگین بود. چاره ای جز توسل به حضرت حمزه علیه السلام نیافت.
در شب تعویض صندوق، او به بهانه تبرک جستن کفن خود با غبار سنگ مزار، اجازه یافت تا هنگام برداشتن صندوق حاضر باشد. وقتی صندوق را برداشتند، کفن را بر روی سنگ انداخت و غبارها را جمع کرد؛ با این امید که نامه نیز میان آنها باشد. اما پس از خروج از حرم، در گوشه ای امن، کفن را تکاند و تنها مشتی غبار بر زمین ریخت؛ از نامه خبری نبود. اضطراب دوباره جانش را گرفت و تنها احتمال باقیمانده را چنین دانست که نامه در حرم افتاده است.
ناامید و پریشان کنار حوض نشست تا آبی به صورت بزند که ناگهان جوانی خوش سیما و بلند قد با لبخند پرسید: «نامه را پیدا نکردی؟» خادم با تعجب گفت: «آقا، کدام نامه؟» جوان آرام گفت: «نگران نباش، آن نامه هیچ گاه پیدا نخواهد شد.»
این سخنان که راز دلش را آشکار می کرد، او را به لرزه انداخت. با شتاب از صحن بیرون آمد، اما کمی بعد به خود آمد که این جوان نه در حرم بود و نه پیش تر او را دیده بود؛ پس چگونه از ماجرا باخبر بود؟ با این اندیشه بازگشت، اما اثری از جوان ندید.
در حالی که اشک بر گونه هایش جاری بود، چشم بر گنبد فیروزه ای دوخت و با صدایی بغض آلود گفت:
السلام علیک یابن رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم.
در سال های گذشته، ماجرایی در شهر ری تا مدت ها نقل محافل بود و امروز نیز اگر بپرسید: «چه کسی کاشی کاری مناره های حرم سید الکریم علیه السلام را انجام داده است؟» پاسخ می دهند:
«همان که از ایوان امامزاده علیه السلام افتاد و دنبه گوسفندش ترکید!»
حال ببینیم ماجرا چه بوده است:
در آن زمان، ایام محرم که می رسید، هر روز در صحن حضرت حمزه بن موسی علیه السلام مراسم تعزیه برگزار می شد. یکی از روزها، موضوع تعزیه مربوط به قربانی شدن حضرت اسماعیل علیه السلام توسط حضرت ابراهیم علیه السلام بود. در این تعزیه، وقتی تعزیه خوان به لحظه تلاش حضرت ابراهیم برای قربانی کردن حضرت اسماعیل می رسید و به اراده خداوند موفق نمی شد، جعبه ای از بالای ایوان پایین می آمد که درون آن، فردی نقش جبرئیل را ایفا می کرد و همراه او یک گوسفند قرار داشت.
گوسفند که به زمین می رسید، کسی که نقش حضرت ابراهیم علیه السلام را داشت، آن را می گرفت و قربانی می کرد. این جعبه توسط طنابی از بالای ایوان هدایت می شد.
آن روز، جمعیتی انبوه برای تماشای تعزیه حاضر بود و نوبت به پایین آمدن جعبه رسید. طبق معمول، استاد محمود کاشی کار که نقش جبرئیل را داشت، به همراه یک راس گوسفند درون جعبه قرار گرفت. جعبه هنوز فاصله چندانی از ایوان نگرفته بود که صدای جمعیت، شیپور و طبل موجب رم کردن گوسفند شد و در اثر تکان های شدید، جعبه واژگون شد.
در این لحظه حساس، معین البکاء (مسئول تعزیه) که مراقب اوضاع بود، با ذکر «یا پسر موسی بن جعفر علیه السلام» متوسل به حضرت حمزه بن موسی علیه السلام شد. همان جا، جمعیت با ناباوری دیدند که گوسفند به صورت چهار دست و پا در میان مردم افتاد و استاد محمود کاشی کار دقیقاً روی دنبه گوسفند قرار گرفت، به حدی که دنبه گوسفند ترکید.
با وجود جمعیت فشرده و ارتفاع زیاد، هیچ یک از تماشاگران و حتی استاد محمود کاشی کار کوچک ترین آسیبی ندیدند. استاد محمود کاشی کار همان کسی است که کاشی کاری مناره های حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام یادگار اوست.
فضایل ارزشمند زیارت حضرت حمزه بن موسی علیه السلام
با خواندن زیارت حضرت حمزه بن موسی علیه السلام، با علم، شأن، منزلت، تقوا و بزرگی این امامزاده گران قدر آشنا می شوید. همچنین، زیارت ایشان در جوار بارگاه ملکوتی، موجب بهره مندی از ثواب و برکات فراوان می گردد، از جمله:برخورداری از شفاعت حضرت حمزه بن موسی علیه السلام
گره گشایی مشکلات دنیوی
برآورده شدن حاجات مادی و معنوی
دستیابی به آرامش قلبی
رهایی از غم و اندوه
بقعه و بارگاه امامزاده حمزه علیه السلام
دقیقاً مشخص نیست که از چه زمانی گنبد، حرم و ضریح برای مرقد مطهر امامزاده حمزه علیه السلام بنا شده است؛ اما مسلم است که حضرت عبدالعظیم علیه السلام در زمان اقامت خود در شهر ری، روزها به زیارت قبری که امروزه در مقابل قبر ایشان قرار دارد می آمد و می فرمود:«هذا قبر رجل من ولد موسی بن جعفر علیه السلام»
این قبر مردی از فرزندان امام موسی بن جعفر علیه السلام است.
اولین کسی که مکان این قبر منور را زیارت و معرفی نمود، جناب سید الکریم حضرت عبدالعظیم علیه السلام بود و بعدها اهالی متدین و مشتاق به خاندان اهل بیت علیه السلام نیز به زیارت آن مشرف شدند. سپس، اولین بار سلاطین صفوی که از اولاد ایشان بودند، در دوران سلطنت خود توجه ویژه ای به این قبر نشان دادند.
در همین زمینه، مرحوم دکتر محمدتقی مصطفوی در کتاب «آثار تاریخی طهران» می نویسد:
«بقعه امامزاده حمزه علیه السلام شامل حرمی است به اندازه تقریبی و هئیت حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام و همانند آن، مزین به آیینه کاری و دارای ضریح نقره ای از اواسط دوره قاجاریه و صندوق چوبی تازه ساز می باشد. ایوان بزرگ شرقی و مسجد بالای سر در جانب غربی در جنوب غربی آستانه حضرت عبدالعظیم علیه السلام واقع شده است که به نظر می رسد از ابنیه دوران شاه طهماسب صفوی باشد.
منبع: دین پژوهی راسخون
.jpg "چگونه رسوب آب را از بین ببریم؟")
