آرامگاه شیخ صفیالدین؛ تجلیگاه معماری آذری و اسلامی
وقتی آفتاب بر حجرههای این آرامگاه میتابد، میتوان ساعتها به کاشیکاریهای فیروزهای و آبی با نقش گلهای طلایی آن خیره شد. راهروهای سنگی آرامگاه، شما را به عمق ساختمان میکشانند تا گوشههایی دیگر از این مجموعه را ببینید. برای تجربهای خلوت و معنوی، میتوانید به «صحن جنتسرا» پناه ببرید؛ حیاطی سرسبز با درختان و گلهای فراوان.این آرامگاه از بخشهای متعدد و باشکوهی تشکیل شده است که از جمله آنها میتوان به این موارد اشاره کرد:
- گورستان شهدا
- دارالحدیث
- دارالحفاظ
- چلهخانه
- حرمخانه
- عمارت چینیخانه
- مقبره شاهاسماعیل اول
- جنتسرا
- و گنبد اللهالله که آرامگاه خود شیخصفیالدین در آن قرار دارد.
مسجد آقابزرگ کاشان؛ عبادتگاهی دو طبقه و شکوهمند
در طبقه همکف این مسجد میتوانید در سایهسار درختان آرام بگیرید و نوای آرامشبخش آب حوض را بشنوید. در طبقه دوم، ردیف حجرههایی که پیرامون صحن قرار گرفتهاند، شما را به تماشای تزیینات خیرهکنندهای از گچبری، نقاشی، مقرنسکاری و کاشیکاری دعوت میکنند.درِ ورودی مسجد، اثر هنری چشمگیری است که با کندهکاریهای نفیس روی چوب، از مهمانان استقبال میکند. پس از ورود، میتوانید به یکی از سه شبستان مسجد قدم بگذارید. گنبد عظیم مسجد که بر هشت پایه بزرگ استوار شده، با ابهت خود هر بازدیدکنندهای را مبهوت میسازد.
مسجد کبود تبریز؛ یادگاری گم شده در گذر حوادث تاریخی
به باور محققان، مسجد کبود تبریز در گذشته بخشی از یک مجموعه فرهنگی-رفاهی بزرگ شامل بازار، مدرسه و دیگر امکانات بوده است. اما امروز تنها همین مسجد برجای مانده که آن هم بر اثر زلزلهای مهیب به شدت آسیب دید و در سال ۱۳۱۸ هجری شمسی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.یکی از شگفتیهای این مسجد، معماری هوشمندانه و سازگار با اقلیم سرد تبریز است. معمار چیرهدست آن، بنایی آفریده که در روزهای سرد سال، نور خورشید را به درون جذب کرده و گرمای مطبوعی را در فضای داخلی ایجاد میکند.
مسجد شافعی کرمانشاه؛ یادآور شکوه معماری عثمانی
مسجد شافعی کرمانشاه با الهام از معماری کلاسیک عثمانی ساخته شده است. گنبد و نیمگنبدهای عظیم و رفیع، منارههای قلمی و نوکتیز، تزیینات ظریف، نقاشیهای داخلی، کتیبههایی به خط طغرا، ستونهای قطور و فضای مرکزی مرتفع زیر گنبد، همگی بهوضوح ویژگیهای بارز این سبک معماری را به نمایش میگذارند و بیننده را به یاد معماری باشکوه مساجد ترکیه میاندازند.
مسجد تاریخانه؛ نمادی از معماری نخستین مساجد اسلامی
مسجد تاریخانه یکی از کهنترین مساجد باقیمانده از قرون اولیه اسلامی در ایران به شمار میرود. این بنا پیش از ورود اسلام، آتشکدهای زرتشتی بود که پس از آن به مسجد تبدیل شد. معماری مسجد به سبک سازههای دوره ساسانی اجرا شده و ستونهای ضخیم کاهگلی، آجرهای ساده و نمای خاکیرنگ فاقد کاشیهای فیروزهای، از ویژگیهای شاخص معماری متقدم اسلامی محسوب میشوند. زمان احداث این مسجد به اواخر دوره اموی و اوایل عصر عباسی بازمیگردد.
مسجد رنگونیها؛ تلفیق هنر معماری هندی و اسلامی
مسجد رنگونیهای آبادان در سال ۱۲۹۹ هجری شمسی بنا شده است. این مسجد به دست معماران هندی ساخته شده و به همین دلیل، رنگآمیزی تزیینات و نمای بیرونی آن با دیگر مساجد ایران تفاوت محسوسی دارد. در فضای داخلی، دیوارها به رنگ سبز روشن آراسته شده و محراب با رنگهای آبی، بنفش و سبز تزیین یافته است. گچکاریهای ظریف در کنار ستونهای ساده، تلفیق هنرمندانهای از معماری هندی و اسلامی را به نمایش گذاشتهاند.
مسجد جامع یزد؛ شکوه معماری با بلندترین منارههای جهان
بیایید به ۹۰۰ سال قبل سفر کنیم، به دورانی که در محل کنونی این مسجد، آتشکدهای زرتشتی قرار داشت. با گسترش اسلام در این منطقه، مسجد کنونی بر پایههای همان آتشکده بنا شد. معماری مسجد به سبک آذری و با تأثیراتی از معماری دوران مغول طراحی شده است.منارههای ۵۲ متری این مسجد که در زمره بلندترین منارههای جهان قرار دارند، از شگفتیهای معماری به شمار میروند. آیات سوره فتح که در میان کاشیهای لاجوردی و نقشهای اسلیمی نگاشته شدهاند، چشم هر بینندهای را مینوازند.
این مسجد همچنین دارای کتابخانهای ارزشمند با ۱۶۰۰ نسخه کتاب خطی و چاپی نفیس است که آن را به عنوان پنجمین کتابخانه قدیمی خاورمیانه معرفی میکند.
مسجد شیخ لطف الله؛ روایتی از نور و طاووس
داستان مسجد شیخ لطف الله با بازیهای نور آغاز میشود. کاشیکاری های ظریف این بنا با تغییر شدت تابش آفتاب، از رنگ کرم به صورتی دگرگون میشوند. شگفتی دیگر، هنگامی رخ میدهد که نور خورشید بر گنبد مسجد میتابد و در ساعت اذان ظهر، طرح یک طاووس با دمی باشکون در زیر گنبد پدیدار میشود.
مسجد جامع اصفهان؛ غرق در نقوش و هنر اسلامی
طاقهای مسجد با گلهای طلایی ریزنقش پوشیده شدهاند و کاشیهای یشمی، گلهای سفید را در آغوش کشیدهاند. آیات سفیدرنگ قرآن که در میان کاشیهای آبی کاربنی و فیروزهای جای گرفتهاند، چشمها را مینوازند و بیننده را به تماشایی خیرهکننده دعوت میکنند.برای بهرهمند شدن از کاملترین تجربه بازدید از این اثر بینظیر، پیشنهاد میشود تور اصفهان را در فصول بهار یا تابستان رزرو نمایید.
شاه چراغ شیراز؛ هنرنمایی نور و آینه
پس از گذر از صحن حرم و تماشای گنبد و منارههای فیروزهای، در زیر نور طلایی آفتاب، صحنهای از بازی نور و سایه پیش چشمانتان گشوده میشود. هنر آینهکاری داخلی حرم، شما را مسحور خود میکند و با ورود به فضای اصلی، چلچراغهای درخشان و خیرهکننده، توجه هر بینندهای را به خود جلب مینمایند.
مسجد نصیرالملک؛ آرامگاه رنگها
نخستین ویژگی که مسجد نصیرالملک را از دیگر مساجد متمایز میسازد، کاربرد گسترده کاشیهای صورتی در معماری آن است. هنگامی که نور خورشید از پشت پنجرههای مشبک رنگی - در سبز، زرد، قرمز و آبی - میتابد، نقشهایی از رنگینکمان بر فرشهای قرمزگون مسجد پدید میآید.اما هنرنمایی رنگها تنها به نورپردازی محدود نمیشود. در کاشیکاریهای مسجد نیز هماهنگی کمنظیری از رنگها به چشم میخورد؛ این بنا علاوه بر کاشیهای فیروزهای و آبی کاربنی، از کاشیهای صورتی، سبز و زرد فسفری نیز بهره برده و همه این رنگها در ترکیبی چشمنواز و متعادل کنار هم قرار گرفتهاند.
مسجد جامع دزک سراوان؛ از کهن ترین مساجد ایران
مسجد جامع دزک در شهرستان سراوان، پس از مساجد فهرج و تاریخانه، به عنوان یکی از کهنترین مساجد ایران شناخته میشود. این بنا تا پیش از سال ۱۳۰۷ هجری شمسی تنها مسجد سراوان محسوب میشده و تاریخچه ساخت آن به صدر اسلام بازمیگردد. بنا بر اسناد تاریخی، این مسجد توسط فردی به نام "شرویس" احداث شده است.نقشه معماری مسجد جامع دزک، مشابه مساجد فهرج و تاریخانه است و رواقهای سرپوشیده، ساختمان اصلی را احاطه کردهاند. این مسجد که امروزه از جاذبههای ارزشمند استان سیستان و بلوچستان به شمار میرود، در زمره سه مسجد قدیمی ایران قرار دارد. این اثر تاریخی در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد کبیر قزوین؛ از نخستین و باشکوه ترین مساجد جامع ایران
مسجد جامع کبیر قزوین، از بزرگترین و کهنترین مساجد جامع ایران، در شهر قزوین واقع شده است. این بنا که با نامهای مسجد جامع عتیق و مسجد جامع کبیر نیز شناخته میشود، سبک معماری آن مشابه سازههای دوران سلجوقی و صفوی است و در زمره نخستین مساجد چهارایوانی ایران قرار دارد.مسجد جامع عتیق قزوین با چهار در ورودی و صحن اصلی، برای هر یک ایوانی بزرگ طراحی شده و از نمونههای برجسته معماری اسلامی و سنتی ایران به شمار میرود. این اثر ارزشمند در دیماه ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع فهرج؛ کهنترین مسجد دستنخوردهٔ ایران
مسجد جامع فهرج یزد با پیشینهای ۱۴۰۰ ساله، نه تنها کهنترین مسجد ایران، بلکه تنها مسجد بازمانده از قرن اول هجری است. بررسی نقشه معماری، تزیینات ویژه و قرارگیری محراب در محور عرضی، تاریخ ساخت این بنا را به صدر اسلام و دوران پس از فتح یزد به دست سپاهیان اسلامی نسبت میدهد.این مسجد با قدمت طولانی، در جهان اسلام جایگاه ویژهای دارد چرا که تنها مسجدی است که ساختمان اصلی آن بدون هیچگونه تغییر عمدهای تاکنون پابرجا مانده است. مسجد در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد و از جاذبههای اصلی روستای فهرج محسوب میشود.
ساختمان مسجد کاملاً از خشت و گل ساخته شده و فاقد هرگونه کاشیکاری، گنبد و کتیبه است که بر اصالت معماری نخستین مساجد اسلامی تأکید دارد. این اثر ارزشمند در ۳۰ آذر ۱۳۴۹ با شماره ثبت ۹۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه به عنوان کهنترین مسجد دستنخورده ایران شناخته میشود.
مسجد جامع نایین؛ گوهری از معماری نخستین اسلامی
مسجد جامع نایین که از کهنترین مساجد ایران محسوب میشود، در حدود سال ۳۵۰ هجری قمری بنا شده و به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد معماری و تزیینات گچبری نفیس، از اهمیت ویژهای برخوردار است.شهرت این مسجد بیش از هر چیز مرهون تزیینات استثنایی آن است. ستونها، طاقها و محراب مسجد با نقشهای درخت مو و خوشههای انگور آراسته شدهاند که نمادی از درختان بهشتی و نعمتهای الهی وعدهدادهشده به مؤمنان هستند. سبک این تزیینات اگرچه همخوانی زیادی با هنر دوره ساسانی دارد، اما نقوش انسانی و حیوانی - که در صدر اسلام یادآور بتپرستی تلقی میشد - از آن حذف شده است.
در هیچیک از مساجد پیشین و همچنین بناهای مذهبی پس از آن، این میزان از طبیعتگرایی دیده نشده است. تزیینات مسجد جامع نایین، خاستگاه طبیعی نقوش اسلیمی را به نمایش میگذارد که بعدها به یکی از ارکان مهم هنر اسلامی تبدیل شد.
