ماده ۲۴: تعهدات توزیعکنندگان
۱. پیش از عرضه یک سامانه هوش مصنوعی پرخطر در بازار، توزیعکنندگان باید احراز کنند که سامانه مزبور دارای نشان CE لازم است، همراه با نسخهای از «اعلامیه انطباق اتحادیه» موضوع ماده ۴۷ و دستورالعملهای استفاده ارائه شده است، و نیز اینکه عرضهکننده (Provider) و واردکننده آن سامانه، حسب مورد، تعهدات مربوط به خود را مطابق ماده ۱۶ بندهای (ب) و (ج) و ماده ۲۳(۳) رعایت کردهاند.۲. چنانچه توزیعکننده بنا بر اطلاعات در اختیار خود تشخیص دهد یا دلیلی بر این تشخیص داشته باشد که یک سامانه هوش مصنوعی پرخطر با الزامات مقرر در بخش ۲ منطبق نیست، نباید آن سامانه را در بازار عرضه کند تا زمانی که سامانه مزبور با الزامات یادشده منطبق گردد. علاوه بر این، هرگاه سامانه هوش مصنوعی پرخطر، مخاطرهای را در معنای مقرر در ماده ۷۹(۱) ایجاد کند، توزیعکننده باید عرضهکننده یا واردکننده سامانه را ـ حسب مورد ـ از این موضوع مطلع سازد.
۳. توزیعکنندگان باید اطمینان حاصل کنند که در زمانی که یک سامانه هوش مصنوعی پرخطر تحت مسئولیت آنها قرار دارد، شرایط نگهداری یا حملونقل ـ در صورت کاربرد ـ انطباق سامانه با الزامات مقرر در بخش ۲ را به مخاطره نیندازد.
۴. توزیعکنندهای که بنا بر اطلاعات در اختیار خود تشخیص دهد یا دلیل بر این تشخیص داشته باشد که سامانه هوش مصنوعی پرخطری که آن را در بازار عرضه کرده است با الزامات مقرر در بخش ۲ منطبق نیست، باید اقدامات اصلاحی لازم را برای انطباق آن سامانه با الزامات یادشده اتخاذ کند، یا آن را از بازار خارج کرده یا فراخوان نماید، یا اطمینان یابد که عرضهکننده، واردکننده یا هر بهرهبردار ذیربط دیگر ـ حسب مورد ـ این اقدامات اصلاحی را انجام میدهد. هرگاه سامانه هوش مصنوعی پرخطر مخاطرهای را در معنای ماده ۷۹(۱) ایجاد کند، توزیعکننده باید بیدرنگ عرضهکننده یا واردکننده سامانه و نیز مقامات صلاحیتدار مربوط به آن سامانه را مطلع کند و جزئیاتی بهویژه در خصوص عدم انطباق و اقدامات اصلاحی انجامشده ارائه دهد.
۵. توزیعکنندگان سامانههای هوش مصنوعی پرخطر باید بنا بر درخواست مستدل مقام صلاحیتدار ذیربط، تمامی اطلاعات و مستندات مربوط به اقدامات خود طبق بندهای ۱ تا ۴ را که برای اثبات انطباق سامانه با الزامات مقرر در بخش ۲ لازم است، در اختیار آن مقام قرار دهند.
۶. توزیعکنندگان باید در هر اقدامی که مقامات صلاحیتدار در ارتباط با سامانه هوش مصنوعی پرخطری که توسط آنها در بازار عرضه شده اتخاذ میکنند، همکاری کنند، بهویژه برای کاهش یا تخفیف مخاطرهای که توسط آن سامانه ایجاد میشود.
تحلیل و بررسی ماده 24 قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا
🔹 بند ۱اهمیت: پیششرط عرضه قانونی
توزیعکننده موظف است پیش از عرضه یک سامانه هوش مصنوعی پرخطر، بررسی کند که:
سامانه دارای نشان CE است،
اعلامیه انطباق اتحادیه (EU Declaration of Conformity) ضمیمه باشد،
دستورالعمل استفاده (Instructions for Use) همراه باشد،
عرضهکننده (Provider) و واردکننده مطابق تعهدات قانونی (ماده ۱۶ بندهای ب و ج و ماده ۲۳ بند ۳) عمل کرده باشند.
تحلیل: این بند ضمانت میدهد که هر سامانه پرخطر پیش از ورود به بازار، مجوزها و مدارک فنی و حقوقی لازم را داشته باشد. بدین ترتیب، ریسک ناشی از یک سامانه بیضابطه کاهش مییابد. مسئولیت اولیه بر دوش توزیعکننده است — یعنی کسی که محصول را «وارد بازار» میکند.
🔹 بند ۲
وقتی تردید وجود دارد: منع عرضه تا رفع ایراد
اگر توزیعکننده — بر اساس اطلاعات موجود — «مشکوک» شود که سامانه با الزامات بخش ۲ (یعنی الزامات اساسی ایمنی و انطباق) مطابقت ندارد، نباید آن را در بازار عرضه کند.
همچنین اگر سامانه “ریسک” داشته باشد طبق تعریف ماده ۷۹(۱) — یعنی احتمال خطر قابل توجه — توزیعکننده باید عرضهکننده یا واردکننده را مطلع سازد.
تحلیل: این بند نقش «کنترل کیفیت نهایی» برای توزیعکننده را تقویت میکند. حتی اگر مدارک اولیه وجود داشته باشند، اما بر اساس تجربه، گزارشات یا مدارک جدید، شائبه عدم انطباق پیش بیاید، عرضه باید متوقف شود. این اصل پیشگیرانه است و از ورود محصولات ناایمن یا نامطابق جلوگیری میکند.
🔹 بند ۳
حفظ انطباق در طول نگهداری و حملونقل
توزیعکننده باید تضمین کند که در مدت زمانی که سامانه تحت مسئولیت اوست — یعنی در هنگام انبارش، حمل یا انتقال — شرایط طوری نباشد که موجب نقض الزامات بخش ۲ شود.
تحلیل: حتی اگر سامانه در بدو عرضه مطابق باشد، شرایط نامناسب انبارش یا نقل و انتقال (رطوبت، شوک، دما، بستهبندی نامناسب و غیره) میتواند کیفیت یا ایمنی آن را زیر سؤال ببرد. این بند، تأکیدی بر مسئولیت مداوم توزیعکننده تا زمانی که سیستم به دست کاربر نهایی برسد است.
🔹 بند ۴
در صورت تشخیص عدم انطباق پس از عرضه: اقدام اصلاحی، فرخوان یا خروج
اگر توزیعکننده به این نتیجه برسد (یا دلیلی داشته باشد) که سامانه عرضهشده با الزامات بخش ۲ منطبق نیست، باید یکی از اقدامات زیر را انجام دهد:
اصلاح (bring into conformity) سامانه،
خارج کردن آن از بازار (withdraw)،
یا فراخوان (recall) آن.
اگر سامانه خطر قابلتوجهی ایجاد کند (ماده ۷۹(۱))، باید بلافاصله عرضهکننده یا واردکننده و مقامات ذیصلاح را مطلع کند — با گزارش دقیق از عدم انطباق و اقدامات انجامشده.
تحلیل: این بند تضمینی برای ضمانت پس از عرضه است: اگر معلوم شد که سامانه وقتی در بازار است مشکل دارد، مسئولیت فعال بر عهده توزیعکننده است. فراخوان یا خروج از بازار و اطلاعرسانی فوری به مقامات، از ابزارهای کلیدی برای کاهش خطر برای مصرفکننده یا جامعه است.
🔹 بند ۵
ارائه اطلاعات و مستندات به مقام صلاحیتدار در صورت درخواست
توزیعکننده باید، در صورت درخواست موجه از مقام ذیصلاح، تمام اسناد و مدارک مرتبط با اقداماتش بر مبنای بندهای ۱ تا ۴ را ارائه دهد؛ تا انطباق سامانه با الزامات بخش ۲ به اثبات برسد.
تحلیل: این بند ضمانت شفافیت و نظارت است. با این الزام، مقامات میتوانند بررسی کنند که آیا توزیعکننده مسئولانه عمل کرده یا خیر. همچنین این روند بازدارنده است: توزیعکننده میداند که ممکن است مجبور شود مدارک خود را به مقام نظارتی نشان دهد.
🔹 بند ۶
همکاری با مقامات در اقدامات اصلاحی یا کاهش خطر
توزیعکنندگان باید با مقامات ذیصلاح همکاری کنند، به خصوص در اقدامات مربوط به کاهش یا تخفیف ریسک ناشی از سامانه هوش مصنوعی پرخطر که توسط آنها عرضه شده است.
تحلیل: این بند تأکید میکند که نقش توزیعکننده بعد از عرضه پایان نمییابد — بلکه در صورت بروز مشکل، باید فعالانه در فرآیند ایمنسازی، اطلاعرسانی و رفع خطر همکاری کند. این همکاری ممکن است شامل بازگرداندن سیستم، بهروزرسانی، ارائه هشدار، یا حتی پشتیبانی فنی باشد.
نتیجه کلی تحلیل
ماده ۲۴ بر مسئولیت قانونی و دائمی توزیعکنندگان نسبت به ایمنی و انطباق سامانههای AI پرخطر تأکید دارد — نه فقط در لحظه عرضه، بلکه در کل زنجیره تا زمان تحویل به کاربر نهایی.
توزیعکننده نقش «آخرین بازرس پیش از بازار» دارد: موظف است هم مدارک را بررسی کند، هم شرایط نگهداری/حمل را تضمین کند، و هم در صورت نیاز نسبت به اصلاح یا فراخوان اقدام نماید.
این ماده ابزاری مهم برای تضمین امنیت، شفافیت و مسئولیتپذیری در بازار سامانههای هوش مصنوعی پرخطر فراهم میآورد.
منبع: تهیه شده در واحد فناوری های نوین راسخون
