.jpg "پوستر وفات حضرت ام البنین")
موضوعات: فرازی از زیارت نامه حضرت ام البنین(سلام الله علیها)
تکنیک اجرا: دیجیتال و دستی
شاخه هنری: نقاشی، خوشنویسی و گرافیک
خالق اثر: ابوالفضل رنجبران
زمان خلق اثر: 1404/04/14
نوع خط: ام الخطوط ثلث
الگو اثر: ریشه در هنر اسلامی (بدون تصویر مستقیم چهره)، با حس سوگواری.
تقدیم به: قطب عالم امکان، حضرت امام زمان (عج)
شرح موضوع:
فاطمه بنت حِزام مشهور به اُمّالْبَنین (درگذشته ۶۴ق) از همسران امام علی(ع) و مادر عباس(ع)، عبدالله، جعفر و عثمان بود که هر چهار تن در روز عاشورا به شهادت رسیدند. پس از واقعه کربلا، امالبنین روزها به قبرستان بقیع میرفت و برای امام حسین(ع) و فرزندانش سوگواری میکرد.
عالمان شیعه شجاعت، فصاحت و علاقه امالبنین به اهلبیت(ع) بهویژه امام حسین(ع) را ستوده و از او به نیکی یاد کردهاند. بهگفته شهید ثانی و عبدالرزاق مُقَرَّم، امالبنین به خاندان پیامبر(ص) محبت شدیدی داشت و خود را وقف خدمت به آنان کرده بود؛ بههمین دلیل اهلبیت نیز برای او احترام ویژه قائل بودند و در روزهای عید، نزد او میرفتند.
امالبنین در قبرستان بقیع دفن شده است.
تحلیل پوستر هنری، اثر ابوالفضل رنجبران
پوستر هنری درباره حضرت امالبنین (س) مادر گرامی حضرت ابوالفضل العباس (ع) است. حضرت امالبنین همسر امام علی (ع) و مادر چهار پسر شهید کربلا است. این پوستر برای یادبود وفات شهادت گونه ایشان طراحی و اجرا شده است. و متن آن با خط ثلث در کنار فرازی از زیارت آن حضرت خوشنویسی شده.
۱. توصیف کلی اثر
موضوع اصلی، پوستر نشاندهنده یک زن مقدس و روحانی و پوشیده در چادر یا عبای سیاه عربی است که یک کره سفید درخشان (شبیه به ماه کامل که اشاره به حضرت عباس (ع) دارد) را در آغوش گرفته، با چهرهای نیمهپنهان و نورانی.
این فیگور نمادی از حضرت امالبنین(س) هست، که به عنوان مادری فداکار و عزادار فرزندان شهیدش (به ویژه حضرت عباس (ع)) شناخته میشود. پسزمینه ابری و آسمانی، حس سوگواری و روحانی را تقویت میکند. متن پایین، با خط ثلث و قسمتی از فرار زیارتی حضرت ام البنین میباشد، این فرم آثار غالبا در زمینه هنری برای تأکید بر نقش زنان مقدس در اسلام استفاده شده و به عنوان استعارهای برای حضرت امالبنین، که پس از شهادت فرزندانش در کربلا، عزادارانه زندگی کرد.
ابعاد و فرمت:
فرمت عمودی (پرتره) برای تمرکز روی فیگور مرکزی، شاخه پوسترهای مذهبی و یادبود است.
اندازه: برای چاپ بزرگ (مانند بنرهای هیئتها) طراحی شده، با حاشیههای تیره برای ایجاد حس عمق و تمرکز.
زمینه فرهنگی و تاریخی:
این اثربرای مناسبت وفات شهادت گونه حضرت امالبنین در ۱۳ جمادی الثانی است که در فرهنگ شیعه، حضرت امالبنین نماد مادری فداکار است که چهار پسرش (عباس، عبدالله، جعفر، عثمان) در کربلا شهید شدند، و او پس از عاشورا در بقیع عزاداری میکرد. ممکن است به روایات مسمومیت او توسط دشمنان مانند بنیامیه هم اشاره کرد.
۲. عناصر بصری و ترکیببندی
فیگور مرکزی:
زن با پوشش سیاه (چادر یا عبای عربی)، که چهرهاش محو و نورانی است، این فرم میتواند نماد ی از فروتنی حضرت امالبنین باشد، که پس از ازدواج با امام علی (ع) خود را وقف فرزندان فاطمه زهرا (س) کرد و حتی پس از شهادت فرزندانش، امام حسین (ع) را "سید و مولا" خطاب میکرد نه فرزندان خود را. دستها با جزئیات دقیق، کره سفید را نگه داشته، که حس حفاظت مادرانه را القا میکند، شبیه به نقش حضرت امالبنین در تربیت حضرت عباس (ع) به عنوان وفادار به امام حسین (ع).
کره سفید (ماه):
عنصر کانونی، سفید خالص و درخشان با هاله نورانی. در این اثر، ماه میتواند نماد "قمر بنیهاشم" (لقب حضرت عباس (ع)، یعنی ماه بنیهاشم) باشد، پس آغوش گرفتن ماه توسط مادر، استعارهای از حفاظت و عزاداری برای فرزند شهید است. سطح صاف ماه نماد پاکی و وفاداری فرزندان ام البنین است، که با شخصیت حضرت امالبنین (که نام اصلیاش فاطمه کلابیه بود) همخوانی دارد.
پسزمینه:
آسمان تیره آبی با ابرهای مهآلود و پراکنده در رنگهای خاکستری و قهوهای ملایم. این عناصر حس تلاطم روحی (مانند غم پس از کربلا) و آسمانی بودن (حضور الهی) ایجاد میکنند. عدم وجود عناصر زمینی، تصویر را به سمت انتزاعی میبرد، مناسب برای یادبود شهادت است.
ترکیببندی:
متقارن با فیگور در مرکز؛ ماه در تقاطع قانون یکسوم قرار دارد. خطوط منحنی (ابرها، دستها) جریان نرم و احساسی ایجاد میکنند، در حالی که متن پایین تعادل میدهد. این ترکیب حس آرامش در میان سوگ را منتقل میکند.
۳. رنگها، نورپردازی و جو
پالت رنگی:
تیره و سرد (آبی تیره، سیاه، خاکستری) با کنتراست سفید درخشان ماه و نور طلایی روی دستها و صورت. سیاه پوشش نماد عزا و حجاب است، سفیدی ماه خلوص و نور الهی را نشان میدهد، مرتبط با نقش حضرت امالبنین در افشاگری ظلم پس از عاشورا. این پالت جو اندوه و معنوی و روحانی ایجاد میکند.
نورپردازی:
نور از ماه تابیده، سایههای دراماتیک ایجاد میکند، برای تأکید احساسی. این تکنیک حس فراتر رفتن از مادیات را القا میکند، مانند صبر و ایمان و استقامت حضرت امالبنین پس از از دست دادن فرزندان.
بافت اثر:
سبک نقاشی دیجیتال یا ضربات قلم مو نرم است. ابرها مبهم، این بافتها حس نرمی و عمق میدهند.
۴. نمادشناسی و معنای پنهان
نماد ماه:
ماه به عنوان نماد حضرت عباس (ع) (قمر بنیهاشم)، در آغوش مادر، نشاندهنده عشق مادرانه و فداکاری امالبنین است که فرزندانش را برای دفاع از امام حسین (ع) فرستاد. اگر برای شهادت باشد، ماه میتواند استعارهای از نور ایمان در تاریکی ظلم و نمادی از قمر بنیهاشم باشد.
پوشش و چهره محو:
نماد از خود گذشتگی و تقوا در عزا حضرت امالبنین پس از کربلا، در بقیع عزاداری میکرد و مردم را به گریه میانداخت، حتی دشمنانی مانند مروان.
ابرها و آسمان:
نماد روحانی پس از شهادت فرزندان. این میتواند به زندگی امالبنین پس از عاشورا اشاره کند، جایی که او شعرهای سوزناک میسرود.
زمینه مذهبی:
پوستر برای یادبود شهادت گونه حضرت امالبنین، که در فرهنگ شیعه با تکریم مادران شهدا همراه است (۱۳ جمادی الثانی به عنوان روز مادران شهدا نامگذاری شده). امالبنین خود را "کنیز فرزندان فاطمه" میدانست.
۵. کالیگرافی
سبک کالیگرافی:
خط ثلث، که مناسب متون مذهبی. حروف منحنی، با رنگ سفید روی تیره، بخشی از هنر اثر است. ثلث اغلب در پوسترهای شیعی برای تأکید بر تقدس استفاده میشود.
معرفی خط ثلث:
خط ثلث (به عربی: خط الثلث) یکی از شش خط اصلی خوشنویسی اسلامی (أقلام ستّه) و بدون شک زیباترین، باشکوهترین و دشوارترین آنهاست. به همین دلیل از قدیمالایام به آن «أم الخطوط» (مادر خطوط) میگفتند.
ویژگیهای اصلی خط ثلث:
یکسوم حروف آن یکسوم بدنه قلم و دوسوم آن دندانه و کشیدههاست (به همین دلیل به آن «ثلث» میگویند).
دارای قوانین پیچیده و دقیق ترکیب، ترکیب حروف، کشیدهها، گردشها و تقارن است.
بسیار انعطافپذیر است و میتوان با آن هم نوشتههای ریز و دقیق (ثلث جلی کوچک) و هم کتیبههای عظیم معماری (ثلث جلی بزرگ) نوشت.
حروف آن گرد و مدور هستند و حرکت قلم در آن بسیار روان و پیوسته است.
امکان همپوشانی (تداخل) حروف، سواد و بیاضی زیبا و ترکیبهای خلاقانه در آن بسیار زیاد است.
تاریخچه مختصر:
قرن سوم و چهارم هجری: توسط ابن مقله بیضاوی (متوفی ۳۲۸ ق) تکمیل و قانونمند شد.
قرن چهارم: ابن البواب (متوفی ۴۱۳ ق) آن را به اوج زیبایی و لطافت رساند.
دوره تیموری و صفوی: میرعلی هروی، سلطانعلی مشهدی، احمد نیریزی و دیگران ثلث را به نهایت شکوه رساندند.
قرن چهاردهم و پانزدهم: استادان بزرگی چون هاشم محمد بغدادی، حامد الآمدی و در ایران استادانی چون عمادالکتاب سیفی قزوینی، سید حسین میرخانی، سید حسن میرخانی، غلامحسین امیرخانی، یدالله کابلی و امروزه استاد مجتبی ملکزاده و استاد احمد عبدالرضایی آن را زنده نگه داشتهاند.
کاربردهای خط ثلث:
کتیبههای مساجد، آرامگاهها، کاخها و بناهای تاریخی (مانند کتیبههای مسجد شیخ لطفالله، مسجد جامع عباسی، حرم امام رضا علیهالسلام و تاجمحل)
سرلوح قرآنهای نفیس
تابلوها و نشانهای رسمی در دورههای اسلامی
تذهیب و تابلوهای خوشنویسی نفیس
امروزه در لوگو، طراحی گرافیک و آثار هنری معاصر هم بسیار استفاده میشود.
انواع خط ثلث:
ثلث معمولی (برای نوشتن متنهای طولانی)
ثلث جلی (بزرگ و باشکوه، مخصوص کتیبه)
ثلث محقق (ترکیبی از ثلث و محقق)
ثلث ریحان (کوچکتر و ظریفتر)
چرا ثلث سختترین خط است؟
چون کوچکترین تغییر در زاویه قلم، فشار دست، گردش مچ یا فاصله حروف، کل ترکیب را بههم میریزد. به قول قدما: «هر که ثلث را نیکو نویسد، همه خطوط را نوشته است.»
۶. سبک هنری و تکنیکها
سبک کلی:
ترکیبی از واقع گرایی در جزئیات دستها و سوررئالیسم و فرا واقع گرایی در قمری بزرگ و معنوی رخ داده است. الهامگرفته از هنر مذهبی ایرانی مدرن، شبیه به پوسترهای فاطمیه یا عاشورایی.
تأثیرات:
ریشه در هنر اسلامی (بدون تصویر مستقیم چهره)، با حس سوگواری.
۷. تأثیر کلی و تفسیر
این پوستر تأثیر احساسی عمیقی ایجاد میکند: احترام برای مادری فداکار و الهام بخش برای صبر در مصیبت، وفاداری، شهادت فرزندان، و نقش زنان در حفظ ایمان.
در پایان:
جا دارد که از دلسوزی، همراهی و توجه اساتید معظم، متعهد، متدین و مجاهدِ خود در کسوت شاگردی، از زحمات ارزشمند استاد مسعود نجابتی و عبدالرسول یاقوتی، سید حسن موسی زاده، ناصر طاووسی و ابوالفضل خزائی تقدیر و تشکر نمایم.
شاگرد شما، ابوالفضل رنجبران
© کلیه حقوق متعلق به صاحب اثر و پرتال فرهنگی راسخون است. استفاده از مطالب و آثار فقط با ذکر منبع بلامانع است.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_656882.jpg "برای نیت روزه چه بگوییم")
.jpg "شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها در قرآن")
