وقت گل صلوات
نويسنده:محبوبه شعاعي
مقام دردانه آفرينش نزد خدا آن قدر بالاهست که بخوانيم: «خداوند بر مؤمنان منت نهاد هنگامي که در ميان آنان، پيامبري از خودشان برانگيخت »(آل عمران ،164). شايد هم شنيده باشيد اين دعاي صحيفه سجاديه را که «سپاس خداي را که به محمد -پيامبرش -بر ما منت نهاد؛ منتي که امت هاي گذشته و مردم پيش از ما از آن بي بهره بودند ».همين آفريننده در کلام مقدسش که بر زمينيان نازل کرده ،پيامبر و حبيبش را اکرام و سلام و تحيت خاصش را نثار او کرده؛ حتما زياد شنيده ايد اين آيه مکرم را ؛همان آيه اي را که بهانه مي شود براي هر شنونده تا درود بفرستد بر فرستاده خدا. موضوع اين مقاله «آيه هاي نامدار »همان آيه مشهور صلوات است؛آيه 56سوره احزاب که هر مسلماني بعد از نمازش آن را مي خواند و زيباترين و بالاترين درودها را بر پيامبرش مي فرستد.
در سوره احزاب آيه اي هست که در آن همگان امر به تحيت و تسليم بر پيامبر عظيم الشأن اسلام شده اند . خدا در آيه 56مي فرمايد :«ان الله و ملائکته يصلون علي النبي يا ايها الذين آمنو صلوا عليه و سلموا تسليما ؛خدا و فرشتگان او بر پيامبر اسلام درود مي فرستند ،شما هم اي کساني که ايمان آورده ايد ،بر او صلوات بفرستيد و آن طور که بايد، تسليم شويد ».در مجمع البيان در تفسير اين آيه آمده :«پس از فرود اين آيه ،مردي به نام «کعب »به پيامبر (ص)گفت :سرورم من چگونگي سلام بر شما را مي دانم ولي نمي دانم که «صلوات »بر شما چگونه است ؟پيامبر (ص)فرمودند :در اين مورد دست نياز به بارگاه آن بي نياز بريد و نيايشگرانه بگوييد :اللهم صل علي محمد و آل محمد ،کما صليت علي ابراهيم و آل ابراهيم انک حميد مجيد و بارک علي محمد و آل محمد کما بارکت علي ابراهيم و آل ابراهيم انک حميد مجيد ؛بارخدايا!بر محمد و خاندانش درود فرست، همان گونه که بر ابراهيم و خاندانش درود فرستادي، چرا که تو در خور ستايش و بزرگي هستي ؛و بزرگ دار و خجسته ساز محمد و خاندانش را ؛درست همان گونه که بر ابراهيم و خاندانش برکات خود را فروفرستادي و آنان را خجسته و گرامي داشتي که تو بزرگ و ستوده اي ».در تفسير صافي آمده ،امام علي (ع)مي فرمايد :«براي اين آيه ،ظاهري و باطني است . ظاهر گفتار خداوند، صلوات است و باطن قول حق تعالي ،سلموا تسليما است ؛يعني تسليم فرمان او شويد ،در رابطه با امر کسي که سفارش او را کرد و او را جانشين خود بر شما قرار داد».در تفسير مجمع البيان هم روايتي از امام صادق (ع)نقل شده به اين مضمون که ابوبصير سؤال کرد :«منظور از صلوات بر پيامبر (ص)را فهميده ايم اما معني تسليم بر او چيست ؟»امام فرمود :«منظور ،تسليم بودن در برابر او در هر کار است ».يکي از ياران آن حضرت هم پرسيد :«صلوات فرستادن حق تعالي بر محمد که در اين آيه ذکر کرده، به چه کيفيت است؟» ايشان فرمود :«صلوات حق تعالي بر او، اعلاي مرتبه اوست در آسمان هاي رفيع و برتر نمودن درجه او بر جميع انبيا ». سپس سؤال شد: «تسليم به چه کيفيت است؟»فرمود :«تسليم ،فرمانبرداري از اوست در جمع امور و اطاعت اوامر او کردن و تلاش کردن در اين طاعت».
علامه طباطبايي در تفسير خود درباره کلمه صلوه مي گويد: «کلمه صلوه در اصل به معناي انعطاف بوده و صلاه خدا بر پيغمبر ،به معناي انعطاف او به وي است به وسيله رحمتش ؛البته انعطافي مطلق؛ چون در آيه شريفه، صلات را مقيد به قيدي نکرده و همچنين صلاه ملائکه او بر آن جناب، انعطاف ايشان است بروي به اينکه او را تزکيه کرده و برايش استغفار کنند و صلات مومنين بر او انعطاف ايشان است به وسيله درخواست رحمت براي او».راغب اصفهاني در کتاب المفردات نيز در باب معني صلوه مي نويسد :«صلوات رسول الله و نماز مسلمانان، تزکيه ايشان است. همچنين دعا و استغفار فرشتگان مثل مردم است و صلاه که عبادت مخصوص است، اصلش نوعي دعاست و اين عبادت خاص به اين کلمه ناميده شده است». در تفسير جوان هم در مورد صلوات آمده است:«چنانچه صلوات به خدا نسبت داده شود ،به معني فرستادن رحمت است و هر گاه به فرشتگان و مومنان منسوب شود، به معني طلب رحمت است».
منبع:همشهری جوان-ضمیمه قرانی(آیه)
/ج
در سوره احزاب آيه اي هست که در آن همگان امر به تحيت و تسليم بر پيامبر عظيم الشأن اسلام شده اند . خدا در آيه 56مي فرمايد :«ان الله و ملائکته يصلون علي النبي يا ايها الذين آمنو صلوا عليه و سلموا تسليما ؛خدا و فرشتگان او بر پيامبر اسلام درود مي فرستند ،شما هم اي کساني که ايمان آورده ايد ،بر او صلوات بفرستيد و آن طور که بايد، تسليم شويد ».در مجمع البيان در تفسير اين آيه آمده :«پس از فرود اين آيه ،مردي به نام «کعب »به پيامبر (ص)گفت :سرورم من چگونگي سلام بر شما را مي دانم ولي نمي دانم که «صلوات »بر شما چگونه است ؟پيامبر (ص)فرمودند :در اين مورد دست نياز به بارگاه آن بي نياز بريد و نيايشگرانه بگوييد :اللهم صل علي محمد و آل محمد ،کما صليت علي ابراهيم و آل ابراهيم انک حميد مجيد و بارک علي محمد و آل محمد کما بارکت علي ابراهيم و آل ابراهيم انک حميد مجيد ؛بارخدايا!بر محمد و خاندانش درود فرست، همان گونه که بر ابراهيم و خاندانش درود فرستادي، چرا که تو در خور ستايش و بزرگي هستي ؛و بزرگ دار و خجسته ساز محمد و خاندانش را ؛درست همان گونه که بر ابراهيم و خاندانش برکات خود را فروفرستادي و آنان را خجسته و گرامي داشتي که تو بزرگ و ستوده اي ».در تفسير صافي آمده ،امام علي (ع)مي فرمايد :«براي اين آيه ،ظاهري و باطني است . ظاهر گفتار خداوند، صلوات است و باطن قول حق تعالي ،سلموا تسليما است ؛يعني تسليم فرمان او شويد ،در رابطه با امر کسي که سفارش او را کرد و او را جانشين خود بر شما قرار داد».در تفسير مجمع البيان هم روايتي از امام صادق (ع)نقل شده به اين مضمون که ابوبصير سؤال کرد :«منظور از صلوات بر پيامبر (ص)را فهميده ايم اما معني تسليم بر او چيست ؟»امام فرمود :«منظور ،تسليم بودن در برابر او در هر کار است ».يکي از ياران آن حضرت هم پرسيد :«صلوات فرستادن حق تعالي بر محمد که در اين آيه ذکر کرده، به چه کيفيت است؟» ايشان فرمود :«صلوات حق تعالي بر او، اعلاي مرتبه اوست در آسمان هاي رفيع و برتر نمودن درجه او بر جميع انبيا ». سپس سؤال شد: «تسليم به چه کيفيت است؟»فرمود :«تسليم ،فرمانبرداري از اوست در جمع امور و اطاعت اوامر او کردن و تلاش کردن در اين طاعت».
معنا و مفهوم صلوات
علامه طباطبايي در تفسير خود درباره کلمه صلوه مي گويد: «کلمه صلوه در اصل به معناي انعطاف بوده و صلاه خدا بر پيغمبر ،به معناي انعطاف او به وي است به وسيله رحمتش ؛البته انعطافي مطلق؛ چون در آيه شريفه، صلات را مقيد به قيدي نکرده و همچنين صلاه ملائکه او بر آن جناب، انعطاف ايشان است بروي به اينکه او را تزکيه کرده و برايش استغفار کنند و صلات مومنين بر او انعطاف ايشان است به وسيله درخواست رحمت براي او».راغب اصفهاني در کتاب المفردات نيز در باب معني صلوه مي نويسد :«صلوات رسول الله و نماز مسلمانان، تزکيه ايشان است. همچنين دعا و استغفار فرشتگان مثل مردم است و صلاه که عبادت مخصوص است، اصلش نوعي دعاست و اين عبادت خاص به اين کلمه ناميده شده است». در تفسير جوان هم در مورد صلوات آمده است:«چنانچه صلوات به خدا نسبت داده شود ،به معني فرستادن رحمت است و هر گاه به فرشتگان و مومنان منسوب شود، به معني طلب رحمت است».
صلوات ناقص چيست ؟
اهميت صلوات
منبع:همشهری جوان-ضمیمه قرانی(آیه)
/ج