واژگان عاشوراييان
نویسنده : اکبر رضی زاده
منبع : سایت راسخون
منبع : سایت راسخون
تاکنون واقعه ي جان سوز کربلا و سلسله رويدادهاي دل خراش آن را بارها به روايت تاريخ از نظر گذرانده، يا تصاوير داستاني آن را در سينما و تلويزيون، از نزديک مشاهده کرده ايد؛ ولي شاید تاکنون فاجعه ي جان خراش عاشورا را، از جنبه ي فرهنگ واژگان نام پديدآورندگان اين تراژدي غم انگيز، نخوانده و نديده ايد. و شايد اين نخستين باري است که اين رخداد اسفناک آييني را از طريق نام شخصيت هاي پديدآورنده ي آن تجربه مي نماييد و همراه با آدم هاي شکل دهنده ي حوادث به صحنه هاي دهم محرم سال 61 هجري قمري کربلا وارد مي شويد.
بديهي است براي تهيه اين فرهنگ مکتوب از مآخذ گوناگون استفاده شده است. مآخذي که هر يک از علائم اختصاري مخصوص به خود استفاده کرده و داراي رسم الخط هاي متفاوت بوده است.
اساس کار هر واژه نامه اي حروف الفبا مي باشد. يعني بر مبناي حرف اول نام شناسه ها تنظيم شده است. مثلاً براي يافتن زندگي نامه ي حضرت امام زين العابدين (ع) بايد حروف «الف» تا «ر» را پشت سر بگذاريم تا به حرف «ز» که حرف اول نام امام زين العابدين است، برسيم.
نکته ي ديگر خلاصه بودن شرح حال شخصيت هاست. که به اقتضاي حجم محدود مقاله، مجبور به خلاصه نويسي و ايجاز بوده ايم و حتي گاهي در حد يک اشاره مي باشد. اميد که اوضاع چاپ و نشر کتاب ، سروسامان يافته و « واژگان عاشوراييان » را به طور مفصل و مبسوط در کتاب بياوريم.
اما آخرين نکته در باب اين فهرست :
همان گونه که مشاهده خواهيد کرد، نحوه ي ارائه ي اين فرهنگ موجز- با توجه به اشاره ي قبلي- بر اساس الفباي نام شخصيت هاي حاضر در صحنه ي کربلا در روز عاشورا ( اعم از شخصيت هاي مثبت يا منفي ) تنظيم شده است. بديهي است شخصيت هاي مثبت تا قيام قيامت در قلب و جان انسان هاي مؤمن و متعهد جاي دارند. هم چنين شخصيت هاي منفي تا ابدالدهر مورد لعن و نفرين همگان- در سراسر طول تاريخ- قرارگرفته و خواهد گرفت.
حسين ابن علي ابن ابي طالب علیهم السلام :
حضرت امام حسين (ع) سومين امام شيعيان (ولادت 4ه.ق/265م.- شهيد کربلا 61ه.ق/680م.) وي در برابر حکومت فاسد يزيدبن معاويه قد مردانگي علم نمود و در راه دفاع از اسلام و حقيقت، خون خود و گروهي از خاندان خويش را نثار کرد. فاجعه ي کربلا از لحاظ ابراز شجاعت و شهامت و ستيز با ظلم و جور و هم چنين فداکاري در راه ايمان و اخلاق در تاريخ بشر کم نظير مي باشد. بقعه ي آن حضرت در کربلا زيارتگاه تمام شيعيان جهان است. امام به همره 72 تن از اصحابش در دهم محرم به دست سپاهياني که ابن زياد به امر يزيد بسيج کرده بود، به شهادت رسيد.
باري ابن زياد که روزي در بارگاه خود دستور قتل و نابودي مسلم و ساير ياران امام حسين(ع) را صادر کرد، روزي ديگر همان دربار و همان عوامل، شاهد سربريده و چشمان از حدقه درآمده ي خود او بودند. به قول شاعر: «بهرام که گور مي گرفتي همه عمر- ديدي که چگونه گور بهرام گرفت؟!)
هنگامي که ابن زياد- حاکم کوفه- از آراء اکثريت مردم مطلع شد، توسط «بن هريس» رئيس نظميه، براي ترساندن و رعب مردم، خدعه ها کرد و آنان را متفرق نموده، از هاني- ميزبان مسلم- خواست که ميهمان را به دارالاماره تحويل دهد. ولي زماني که با امتناع هاني مواجه شد، طي يک سلسله عمليات، هر دو را به شهادت رساند.
بديهي است براي تهيه اين فرهنگ مکتوب از مآخذ گوناگون استفاده شده است. مآخذي که هر يک از علائم اختصاري مخصوص به خود استفاده کرده و داراي رسم الخط هاي متفاوت بوده است.
اساس کار هر واژه نامه اي حروف الفبا مي باشد. يعني بر مبناي حرف اول نام شناسه ها تنظيم شده است. مثلاً براي يافتن زندگي نامه ي حضرت امام زين العابدين (ع) بايد حروف «الف» تا «ر» را پشت سر بگذاريم تا به حرف «ز» که حرف اول نام امام زين العابدين است، برسيم.
نکته ي ديگر خلاصه بودن شرح حال شخصيت هاست. که به اقتضاي حجم محدود مقاله، مجبور به خلاصه نويسي و ايجاز بوده ايم و حتي گاهي در حد يک اشاره مي باشد. اميد که اوضاع چاپ و نشر کتاب ، سروسامان يافته و « واژگان عاشوراييان » را به طور مفصل و مبسوط در کتاب بياوريم.
اما آخرين نکته در باب اين فهرست :
همان گونه که مشاهده خواهيد کرد، نحوه ي ارائه ي اين فرهنگ موجز- با توجه به اشاره ي قبلي- بر اساس الفباي نام شخصيت هاي حاضر در صحنه ي کربلا در روز عاشورا ( اعم از شخصيت هاي مثبت يا منفي ) تنظيم شده است. بديهي است شخصيت هاي مثبت تا قيام قيامت در قلب و جان انسان هاي مؤمن و متعهد جاي دارند. هم چنين شخصيت هاي منفي تا ابدالدهر مورد لعن و نفرين همگان- در سراسر طول تاريخ- قرارگرفته و خواهد گرفت.
ابوالفضل :
حارث :
حسين ابن علي ابن ابي طالب علیهم السلام :
حضرت امام حسين (ع) سومين امام شيعيان (ولادت 4ه.ق/265م.- شهيد کربلا 61ه.ق/680م.) وي در برابر حکومت فاسد يزيدبن معاويه قد مردانگي علم نمود و در راه دفاع از اسلام و حقيقت، خون خود و گروهي از خاندان خويش را نثار کرد. فاجعه ي کربلا از لحاظ ابراز شجاعت و شهامت و ستيز با ظلم و جور و هم چنين فداکاري در راه ايمان و اخلاق در تاريخ بشر کم نظير مي باشد. بقعه ي آن حضرت در کربلا زيارتگاه تمام شيعيان جهان است. امام به همره 72 تن از اصحابش در دهم محرم به دست سپاهياني که ابن زياد به امر يزيد بسيج کرده بود، به شهادت رسيد.
زين العابدين :
زينب :
سکينه :
شمر :
عبيدالله :
باري ابن زياد که روزي در بارگاه خود دستور قتل و نابودي مسلم و ساير ياران امام حسين(ع) را صادر کرد، روزي ديگر همان دربار و همان عوامل، شاهد سربريده و چشمان از حدقه درآمده ي خود او بودند. به قول شاعر: «بهرام که گور مي گرفتي همه عمر- ديدي که چگونه گور بهرام گرفت؟!)
عمر بن سعد :
کيان :
مختار :
مسلم :
هنگامي که ابن زياد- حاکم کوفه- از آراء اکثريت مردم مطلع شد، توسط «بن هريس» رئيس نظميه، براي ترساندن و رعب مردم، خدعه ها کرد و آنان را متفرق نموده، از هاني- ميزبان مسلم- خواست که ميهمان را به دارالاماره تحويل دهد. ولي زماني که با امتناع هاني مواجه شد، طي يک سلسله عمليات، هر دو را به شهادت رساند.
مشکور :
هاني بن عروه :
هنده :
دختر ربيعه و زوجه ي ابوسفيان و مادر معاويه مي باشد. در جنگ «احد» با پانزده زن ديگر دف مي نواخت و مشرکين را تحريک به جنگ مي کرد. و هنگامي که حضرت حمزه (عموي گرامي پيامبر اکرم(ص)) در اين جنگ به شهادت رسيد، هند جگر او را از کالبدش بيرون آورده و خورد، و با اين عمل پليد خود به «هند جگرخوار» در تاريخ معروف شد. پس تعجب ندارد که «يزيد» نوه ي ملعون هنده، دستور قتل حضرت امام حسين(ع) را صادر کرده است!.. .
یزید بن معاویه ( یزید اول ) :
فرزند معاویة بن ابی سفیان ( و . 26 ه.ق . فوت 62 ه.ق ) پس از پدر به مسند خلافت نشست. وی جوانی بود عاری از علم و فضیلت و شهره به فسق و فجور. مردم عراق که از او ناراضی بودند به حسین بن علی علیه السلام نامه نوشتند و او را برای بیعت به عراق خواندند. وی مسلم بن عقیل را که پسر عم اش بود برای گرفتن بیعت به کوفه فرستاد و کوفیان نخست با مسلم بیعت کردند و امام حسین علیه السلام روانه ی عراق شد ولی چون فرستاده یزید - عبیدالله بن زیاد - به کوفه آمد ، کوفیان از حمایت حسین علیه السلام سرباز زدند و در دهم محرم سال 61 ه.ق عمر بن سعد - عامل عبیدالله بن زیاد - امام حسین و یارانش را در کربلا به امر یزید ، شهید نمود و زنان و اطفال شهدا را نزد یزید به شام فرستادند. این کار نفرت عموم مسلمانان را برانگیخت. سرانجام به سال 63 ه.ق جمعی از مردم مدینه به شام رفتند و از نزدیک اعمال یزید پلید را دیدند و چون به مدینه برگشتند از او بیزاری جستند ، بالاخره یزید مدینه را قتل عام کرد. سلطنت یزید سه سال و نیم طول کشید. در سال اول حضرت حسین بن علی علیهماالسلام را به شهادت رساند و در سال دوم شهر مدینه را تاراج کرد و هرچه بود به یغما برد و در سال سوم به مکه حمله کرد.
