اقدامات تاميني در حقوق تطبيقي(1)
نویسنده : دكتر تاج زمان دانش
بانيان مكتب تحقيقي Positivstie جرم را يك نوع بيماري اجتماعي دانسته معتقدند همانطور كه بدن انساني در مقابل حملة ميكروبهاي بيماري از خود دفاع نموده واكنش نشان مي دهد اجتماع نيز قبل از وقوع جرائم بايستي از خود دفاع نموده و عكس العمل نشان داده در مورد كساني كه حالت خطرناك دارند و در مظان ارتكاب جرم هستند اقدامات تأميني بعمل آورد . چون قانونگذار نمي تواند انواع مختلف حالتهاي خطرناك را پيش بيني نمايد در نتيجه قاضي كيفري در انجام وظايف خود كه تربيت و درمان بزهكار و پيشگيري از ارتكاب جرم به منظور دفاع اجتماع است نمي تواند محدود به مجازاتهاي مندرج در قانون باشد بنا بر اين بايستي قاعده قانوني بودن جرم و مجازات متروك يا تعديل شود و قاضي كيفري پس از شناسائي شخصيت و تشخيص حالت خطرناك و ضد اجتماعي بزهكاران و افرادي كه در مظان ارتكاب جرم هستند بايستي با اجراي روشهاي درماني يا تربيتي براي مدت نامعيني از وقوع يا تكرار جرم پيشگيري نمايد در اواخر قرن نوزده و اوايل قرن بيستم به پيروي از عقايد مكتب تحققي اقدامات تأميني در قلمرو حقوق جزا وارد شد .
حالت خطرناك باقتضاي زمان و مكان و آداب و رسوم كشورهاي مختلف در قوانين مربوطه به عناوين متفاوت تعريف شده است طبق لايحه قانوني اقدامات تأميني ايران « مجرمين خطرناك كساني هستند كه سوابق و خصوصيات روحي و اخلاقي آنان و كيفيت ارتكاب جرم ارتكابي آنان را در مظان ارتكاب جرم در آينده قرار دهد اعم از اينكه قانوناً « مسئول باشد يا غير مسئول صدور حكم اقدام تأميني از طرف دادگاه وقتي جايز است كه كسي مرتكب جرم گرديده باشد » .
در ماده مذكور قانونگذار به پيروي از سياست كيفري فرانسه و سويس و احترام به اصل قانوني بودن جرم و مجازات و آزادي فرد اجراي اقدامات تأميني را موكول و به ارتكاب جرم كرده است .
در قوانين كيفري فرانسه حالت خطرناك در مورد بزرگسالان بالصراحه تعريف نشده فقط براي ولگردان و گدايان و كساني كه تكرار جرم دارند و همچنين معتادين به مواد مخدر والكل طبق قوانين خاصي اقدامات تأميني تدوين گرديده است ، در مورد اطفال حالت خطرناك بطور وسيع پذيرفته شده بدين معني كه هر گاه سلامتي يا امنيت يا تربيت و اخلاق طفل كمتر از 21 سال در خطر باشد پليس در اسرع وقت قبل از شروع تعقيب مي تواند اقدامات تأميني به عمل آورد .
در مورد اطفالي كه حالت خطرناك دارند ولي جرمي مرتكب نشده اند قاضي اطفال مي تواند حكم اقدامات تأميني صادر نمايد .
آمار احكام صادره در مورد اطفال كمتر از 21 سال در حالت خطرناك از دادگاههاي اطفال بقرار ذيل است :
در قانون جزاي سويس فقط به ذكر حالت خطرناك در مورد اطفال و نوجوانان اكتفا شده است .
1 ـ بزهكاراني كه وضع جسمي يا رواني آنان ايجاب مينمايد كه مدتي تحت مداوا قرار گيرند ( معتادين ـ بيماران رواني ) .
2 ـ ولگردان و گدايان .
3 ـ اطفالي كه بايستي روش تربيتي در مورد آنان اجرا شود .
اجراي روشهاي تربيتي براي مدت نامعين در مورد اطفال در قوانين اكثر كشورهاي مترقي ذكر شده است در مورد بزرگسالان بعضي از كشورها اقدامات تأميني را براي مدت نا معين پذيرفته اند .
در لايحه قانوني اقدامت تأميني با اقتباس از قانون جزاي سويس مدت اقدامات تأميني نامعين ذكر شده است .
در فرانسه اقدامات تأميني و اجراي روشهاي خاص براي مدت نامعين فقط در مورد اطفال بزهكار يا در حالت خطرناك به مدت حداكثر تا 21 سالگي و درباره معتادين ( الكل و مواد مخدر ) تا درمان كامل در قوانين پيش بيني است .
اصل قانوني بودن مجازات شامل اقدامات تأميني نيز هست در نتيجه اقدامات تأميني بايستي :
1 ـاز طرف قانونگزار تدوين شود .
2 ـ بعد از وقوع جرم قابل اجرا باشد .
3 ـ به موجب حكم دادگاه پس از رسيدگي و محاكمه كه ضمن آن متهم حق دفاع دارد اجرا شود .
4 ـ احكام صادره بر حسب مورد طبق آئين دادرسي كيفري قابل پژوهش و فرجام باشد با اينكه اصول فوق الذكر به منظور حمايت از آزادي فردي در قوانين كيفري اكثر كشورها مراعات شده است ولي با هدف غائي اقدامات تأميني كه پيشگيري از وقوع جرم در حالت خطرناك مي باشد مغاير است قاضي كيفري به محض بروز حالت خطرناك براي دفاع اجتماع بايستي حكم اقدامات تأميني صادر نمايد ، براي احتراز از مغايرت قوانين كيفري به اقدامات تأميني و اجراي اصل مذكور در قوانين كيفري اكثر جمهوريهاي متحده شوروي جرم چنين تعريف شده است ،
« جرم فعل يا ترك فعلي است كه از نظر اجتماعي خطرناك بوده و مباني اسكلت سياست شوروي را تهديد نمايد » .
جهات تمايز بين مجازات و اقدامات تأميني بقرار ذيل است :
مجرم وقتي مجازات مي شود كه مقصر و مسئول شناخته شود ، ولي اقدامات تأميني در مورد تمام افرادي كه حالت خطرناك دارند و در مظان ارتكاب جرم در آينده باشند اجرا مي شود بالنتيجه قلمرو اقدامات تأميني وسيعتر از مجازات است شامل اطفال و بزرگسالان و پيران مسئول يا نيمه مسئول حتي غير مسئول نيز مي شود .
حالت خطرناك نه تنها به اشخاص اطلاق مي شود بلكه شامل بعضي از اشياء نيز مي گردد قاضي كيفري نوع مجازات را با توجه به نوع جرم تعيين مي نمايد در صورتي كه در اقدامات تأميني فقط تحقق حالت خطرناك حائز اهميت است .
در قوانين كيفري مدت مجازات هر جرمي پيش بيني شده است ولي مدت اقدامات تأميني نامعين است .
مجازات قبل از قطعيت حكم قابل اجرا نيست اما اقدامات تاميني براي پيشگيري از وقوع جرم و خنثي كردن حالت خطرناك به محض صدور حكم اجرا مي شود .
در صورت تعدد جرم اشد مجازات در مورد محكوم عليه اجرا مي شود در صورتي كه ممكن است چند اقدام تأميني در آن واحد به مورد اجرا گذارده شود .
عفو عمومي كه بر اساس سياست كيفري به موجب قانون مي گردد شامل اقدامات تأميني نمي گردد . اقدامات تأميني تعليق نمي شود .
آراء و احكام كيفري در مهلت قانوني قابل پژوهش و فرجام است و محكوم عليه فقط در مهلت مقرره در قانون مي تواند به آراء يا احكام صادره اعتراض نموده و تقاضاي تجديد نظر نمايد . اما مهلت تقاضاي تجديد نظر در اقداماعت تأميني نامعين و منوط به رفع حالت خطرناك است بالنتيجه قاضي كيفري كه به منظور تربيت يا درمان حكم اقدام تاميني مي دهد جهت اطلاع از چگونگي و نتايج و آثار حكم در اجراي آن نظارت دارد به محض حصول اطمينان از رفع حالت خطرناك باصلاجديد متخصصين حكم خاتمه اقدام تاميني را صادر مي نمايند محكوم عليه نيز با اثبات رفع حالت خطرناك هر آن مي تواند از دادگاه يا مقامات صلاحيتدار تقاضاي تجديد نظر و پايان اقدام تاميني را بنمايد .
با وجود جهات تمايز فوقالذكر در بعضي موارد نمي توان حد فاصل معيني بين اقدامات تاميني و كيفر را بنا به دلائل ذيل تعيين كرد .
با وجود جهات تمايز فوق الذكردربعضي موارد اقدامات تاميني بجاي مجازات گاهي نيز توام با مجازات بمورد اجرا گذارده مي شود .
1 ـ در ممالك اسكاندينا و از جمله دانمارك قاضي كيفري بايستي حكم مجازات يا اقدامات تأميني صادر نمايد طبق قانون جزاي دانمارك هر گاه مجرم غير عادي باشد پس از ابسرواسيون دقيق قاضي تشخيص دهد كه اجراي مجازات تأثيري در اصلاح و تربيت مجرم نخواهد داشت بايستي حكم به نگاهداري مجرم در مؤسسات درماني دهد و بجاي مجازات ولگردان و كساني كه رفتار ضد اجتماعي دارند آنان را به كانون كار اعزام دارد و همچنين در مورد كساني كه تكرار جرم دارند اقدامات تاميني بعمل مي آورد اطفال بزهكار به مراكز آموزش علمي و حرفه اي اعزام مي شوند .
طبق قانون دفاع اجتماعي بلژيك در مورد مجرماني كه مبتلا به بيماري رواني هستند يا تكرار جرم دارند اقدامات تاميني جانشين مجازات مي شود .
2 ـ در بعضي از كشورها از جمله فرانسه و سويس و ايتاليا اقدامات تاميني توام با مجازات به مورد اجرا گذارده مي شود .
در فرانسه دادگاه ضمن صدور حكم مجازات مجرميني كه تكرار جرم دارند حكم تبعيد و منع از اقامت در محل معين را نيز صادر مي كند . در مورد اطفال بزهكار دادگاه اطفال ضمن صدور حكم محكوميت جزائي مي تواند دستور اجراي آزادي با مراقبت را نيز بدهد .
بين دانشمندان راجع به چگونگي اجراي مجازات با اقدامات تاميني اختلاف عقيده وجود دارد مخالفين اجراي مجازات با اقداماات تاميني روش انگلستان را كه مجازات قبل از اقدامات تاميني در مورد مجرمين غير عادي Anormaux اجرا مي شود شديداً مورد انتقاد قرار داده معتقدند كه اجراي مجازات قبل از اقدامات تاميني نه تنها تاثيري در اصلاح و تربيت يا درمان مجرم ندارد در بعضي موارد حتي وضع او را خطرناك مي كند .
در سويس اقدامات تاميني قبل از مجازات به مورد اجرا گذارده مي شود و در صورتي كه رفتار و وضع اجتماعي مجرم رضايت بخش باشد مجازات او تعليق يا مشمول عفو مي گردد .
منبع:www.lawnet.ir
ادامه دارد...
حالت خطرناك
حالت خطرناك باقتضاي زمان و مكان و آداب و رسوم كشورهاي مختلف در قوانين مربوطه به عناوين متفاوت تعريف شده است طبق لايحه قانوني اقدامات تأميني ايران « مجرمين خطرناك كساني هستند كه سوابق و خصوصيات روحي و اخلاقي آنان و كيفيت ارتكاب جرم ارتكابي آنان را در مظان ارتكاب جرم در آينده قرار دهد اعم از اينكه قانوناً « مسئول باشد يا غير مسئول صدور حكم اقدام تأميني از طرف دادگاه وقتي جايز است كه كسي مرتكب جرم گرديده باشد » .
در ماده مذكور قانونگذار به پيروي از سياست كيفري فرانسه و سويس و احترام به اصل قانوني بودن جرم و مجازات و آزادي فرد اجراي اقدامات تأميني را موكول و به ارتكاب جرم كرده است .
در قوانين كيفري فرانسه حالت خطرناك در مورد بزرگسالان بالصراحه تعريف نشده فقط براي ولگردان و گدايان و كساني كه تكرار جرم دارند و همچنين معتادين به مواد مخدر والكل طبق قوانين خاصي اقدامات تأميني تدوين گرديده است ، در مورد اطفال حالت خطرناك بطور وسيع پذيرفته شده بدين معني كه هر گاه سلامتي يا امنيت يا تربيت و اخلاق طفل كمتر از 21 سال در خطر باشد پليس در اسرع وقت قبل از شروع تعقيب مي تواند اقدامات تأميني به عمل آورد .
در مورد اطفالي كه حالت خطرناك دارند ولي جرمي مرتكب نشده اند قاضي اطفال مي تواند حكم اقدامات تأميني صادر نمايد .
آمار احكام صادره در مورد اطفال كمتر از 21 سال در حالت خطرناك از دادگاههاي اطفال بقرار ذيل است :
|
سال |
دختر |
پسر |
جمع كل |
|
1968 |
25455 |
27238 |
52693 |
|
1969 |
27321 |
28771 |
56092 |
مدت نامعين
1 ـ بزهكاراني كه وضع جسمي يا رواني آنان ايجاب مينمايد كه مدتي تحت مداوا قرار گيرند ( معتادين ـ بيماران رواني ) .
2 ـ ولگردان و گدايان .
3 ـ اطفالي كه بايستي روش تربيتي در مورد آنان اجرا شود .
اجراي روشهاي تربيتي براي مدت نامعين در مورد اطفال در قوانين اكثر كشورهاي مترقي ذكر شده است در مورد بزرگسالان بعضي از كشورها اقدامات تأميني را براي مدت نا معين پذيرفته اند .
در لايحه قانوني اقدامت تأميني با اقتباس از قانون جزاي سويس مدت اقدامات تأميني نامعين ذكر شده است .
در فرانسه اقدامات تأميني و اجراي روشهاي خاص براي مدت نامعين فقط در مورد اطفال بزهكار يا در حالت خطرناك به مدت حداكثر تا 21 سالگي و درباره معتادين ( الكل و مواد مخدر ) تا درمان كامل در قوانين پيش بيني است .
مقايسه مجازات با اقدامات تأميني
اصل قانوني بودن مجازات شامل اقدامات تأميني نيز هست در نتيجه اقدامات تأميني بايستي :
1 ـاز طرف قانونگزار تدوين شود .
2 ـ بعد از وقوع جرم قابل اجرا باشد .
3 ـ به موجب حكم دادگاه پس از رسيدگي و محاكمه كه ضمن آن متهم حق دفاع دارد اجرا شود .
4 ـ احكام صادره بر حسب مورد طبق آئين دادرسي كيفري قابل پژوهش و فرجام باشد با اينكه اصول فوق الذكر به منظور حمايت از آزادي فردي در قوانين كيفري اكثر كشورها مراعات شده است ولي با هدف غائي اقدامات تأميني كه پيشگيري از وقوع جرم در حالت خطرناك مي باشد مغاير است قاضي كيفري به محض بروز حالت خطرناك براي دفاع اجتماع بايستي حكم اقدامات تأميني صادر نمايد ، براي احتراز از مغايرت قوانين كيفري به اقدامات تأميني و اجراي اصل مذكور در قوانين كيفري اكثر جمهوريهاي متحده شوروي جرم چنين تعريف شده است ،
« جرم فعل يا ترك فعلي است كه از نظر اجتماعي خطرناك بوده و مباني اسكلت سياست شوروي را تهديد نمايد » .
جهات تمايز بين مجازات و اقدامات تأميني بقرار ذيل است :
مجرم وقتي مجازات مي شود كه مقصر و مسئول شناخته شود ، ولي اقدامات تأميني در مورد تمام افرادي كه حالت خطرناك دارند و در مظان ارتكاب جرم در آينده باشند اجرا مي شود بالنتيجه قلمرو اقدامات تأميني وسيعتر از مجازات است شامل اطفال و بزرگسالان و پيران مسئول يا نيمه مسئول حتي غير مسئول نيز مي شود .
حالت خطرناك نه تنها به اشخاص اطلاق مي شود بلكه شامل بعضي از اشياء نيز مي گردد قاضي كيفري نوع مجازات را با توجه به نوع جرم تعيين مي نمايد در صورتي كه در اقدامات تأميني فقط تحقق حالت خطرناك حائز اهميت است .
در قوانين كيفري مدت مجازات هر جرمي پيش بيني شده است ولي مدت اقدامات تأميني نامعين است .
مجازات قبل از قطعيت حكم قابل اجرا نيست اما اقدامات تاميني براي پيشگيري از وقوع جرم و خنثي كردن حالت خطرناك به محض صدور حكم اجرا مي شود .
در صورت تعدد جرم اشد مجازات در مورد محكوم عليه اجرا مي شود در صورتي كه ممكن است چند اقدام تأميني در آن واحد به مورد اجرا گذارده شود .
عفو عمومي كه بر اساس سياست كيفري به موجب قانون مي گردد شامل اقدامات تأميني نمي گردد . اقدامات تأميني تعليق نمي شود .
آراء و احكام كيفري در مهلت قانوني قابل پژوهش و فرجام است و محكوم عليه فقط در مهلت مقرره در قانون مي تواند به آراء يا احكام صادره اعتراض نموده و تقاضاي تجديد نظر نمايد . اما مهلت تقاضاي تجديد نظر در اقداماعت تأميني نامعين و منوط به رفع حالت خطرناك است بالنتيجه قاضي كيفري كه به منظور تربيت يا درمان حكم اقدام تاميني مي دهد جهت اطلاع از چگونگي و نتايج و آثار حكم در اجراي آن نظارت دارد به محض حصول اطمينان از رفع حالت خطرناك باصلاجديد متخصصين حكم خاتمه اقدام تاميني را صادر مي نمايند محكوم عليه نيز با اثبات رفع حالت خطرناك هر آن مي تواند از دادگاه يا مقامات صلاحيتدار تقاضاي تجديد نظر و پايان اقدام تاميني را بنمايد .
با وجود جهات تمايز فوقالذكر در بعضي موارد نمي توان حد فاصل معيني بين اقدامات تاميني و كيفر را بنا به دلائل ذيل تعيين كرد .
با وجود جهات تمايز فوق الذكردربعضي موارد اقدامات تاميني بجاي مجازات گاهي نيز توام با مجازات بمورد اجرا گذارده مي شود .
1 ـ در ممالك اسكاندينا و از جمله دانمارك قاضي كيفري بايستي حكم مجازات يا اقدامات تأميني صادر نمايد طبق قانون جزاي دانمارك هر گاه مجرم غير عادي باشد پس از ابسرواسيون دقيق قاضي تشخيص دهد كه اجراي مجازات تأثيري در اصلاح و تربيت مجرم نخواهد داشت بايستي حكم به نگاهداري مجرم در مؤسسات درماني دهد و بجاي مجازات ولگردان و كساني كه رفتار ضد اجتماعي دارند آنان را به كانون كار اعزام دارد و همچنين در مورد كساني كه تكرار جرم دارند اقدامات تاميني بعمل مي آورد اطفال بزهكار به مراكز آموزش علمي و حرفه اي اعزام مي شوند .
طبق قانون دفاع اجتماعي بلژيك در مورد مجرماني كه مبتلا به بيماري رواني هستند يا تكرار جرم دارند اقدامات تاميني جانشين مجازات مي شود .
2 ـ در بعضي از كشورها از جمله فرانسه و سويس و ايتاليا اقدامات تاميني توام با مجازات به مورد اجرا گذارده مي شود .
در فرانسه دادگاه ضمن صدور حكم مجازات مجرميني كه تكرار جرم دارند حكم تبعيد و منع از اقامت در محل معين را نيز صادر مي كند . در مورد اطفال بزهكار دادگاه اطفال ضمن صدور حكم محكوميت جزائي مي تواند دستور اجراي آزادي با مراقبت را نيز بدهد .
بين دانشمندان راجع به چگونگي اجراي مجازات با اقدامات تاميني اختلاف عقيده وجود دارد مخالفين اجراي مجازات با اقداماات تاميني روش انگلستان را كه مجازات قبل از اقدامات تاميني در مورد مجرمين غير عادي Anormaux اجرا مي شود شديداً مورد انتقاد قرار داده معتقدند كه اجراي مجازات قبل از اقدامات تاميني نه تنها تاثيري در اصلاح و تربيت يا درمان مجرم ندارد در بعضي موارد حتي وضع او را خطرناك مي كند .
در سويس اقدامات تاميني قبل از مجازات به مورد اجرا گذارده مي شود و در صورتي كه رفتار و وضع اجتماعي مجرم رضايت بخش باشد مجازات او تعليق يا مشمول عفو مي گردد .
منبع:www.lawnet.ir
ادامه دارد...
