پنهان‌ترين خطرهاي خانگي
نويسنده:مهندس محمدرضا اردلاني*
وقتي از شاخص‌هاي سلامت در منازل مسکوني صحبت مي‌شود، موارد زيادي به ذهن خطور مي‌کند؛ مواردي که شايد اکثر سازندگان و مصرف‌کنندگان در اين فضاها، آنها را در نظر مي‌گيرند اما مواردي نيز وجود دارد که کمتر مورد توجه قرار مي‌گيرد.
اين عدم توجه، نه به دليل اهميت نداشتن اين موارد و نه به دليل عدم تمايل مصرف‌کنندگان به حفظ سلامت است؛ بلکه دليل اصلي آن عدم آگاهي مردم از موارد خطر آنهاست. به عنوان نمونه، کمتر کسي از اين موضوع آگاهي دارد که سنگ‌هاي به‌کار برده شده در نماي بيروني و تزيينات داخلي ساختمان مي‌تواند در سلامت ساکنان آن نقش داشته باشد و کمتر کسي از آثار زيانبار برخي لوله‌هاي خروجي هوا در محيط‌هايي مانند آشپزخانه اطلاع دارد.
گرانيت
يکي از موارد آلودگي اجزاي ساختماني که متاسفانه هر روز موارد استفاده از آن بيشتر مي‌شود و نظارتي نيز بر آن صورت نمي‌گيرد، بحث سنگ‌هاي گرانيت است. سنگ‌هاي گرانيتي به دليل فلزاتي که در ترکيب خود دارند از قبيل پتاسيم، اورانيوم و کوريوم از استحکام و زيبايي خاصي برخوردارند و به همين دليل در ساختمان‌ها از آن استفاده مي‌شود.
فرآورده‌هاي آزبستي
ذرات آزبست همواره به صورت معلق در هوا وجود دارد و به دليل شکل مولکولي سرنيزه‌اي با ورود به ريه، در آن باقي مي‌مانند و باعث ايجاد سرطان در انسان مي‌شوند. در اروپا اگر کارخانه‌اي با استفاده از اين مواد، محصولاتي را توليد کند جريمه‌هاي سنگين و مجازات‌هاي مختلف براي آن در نظر مي‌گيرند. در ايران نيز طبق قانون از تاريخ دوم مرداد 1379 هرگونه استفاده از فرآورده‌هاي آزبستي در کشور ممنوع شده است ولي متاسفانه عدم حمايت و نظارت لازم درباره اين موضوع موجب شده تا استفاده از اين ترکيبات در منازل هر روز بيشتر شود به طوري که در حال حاضر در ساختمان‌هاي ما انواع فرآورده‌هاي آزبستي وجود دارد. يکي از فرآورده‌هاي آزبستي مورد استفاده در ساختمان‌ها، لوله‌هاي آزبستي است. لوله بخاري، لوله‌هاي خروجي تهويه (ونت) سرويس‌هاي بهداشتي و لوله‌هاي ونت هود آشپزخانه که در قديم از جنس فلز، پلاستيک يا سيمان بود، امروز در بيشتر موارد جاي خود را به فرآورده‌هاي آزبستي داده است. يعني با اين کار محيط منازل و هواي آن، همواره مملو از آزبست است که آسيب‌ها و خطرات آن براي انسان ثابت شده است. از ديگر فرآورده‌هايي که داراي آزبست است و در ساختمان‌ها به کار مي‌رود، ورق‌هاي آزبستي است که براي پوشش سقف‌هاي سبک پارکينگ‌ها، سقف‌هاي کاذب روي بالکن و بام، اتاقک‌ها با نام ايرانيت به کار برده مي‌شود. غيراز اين موارد، کاربرد ديگري از ترکيبات آزبستي در ساختمان‌هاي مسکوني، ورق‌هاي آزبستي‌اي است که در نماهاي داخلي و خارجي ساختمان استفاده مي‌شود. اين نماها که به رنگ‌هاي مختلف در ساختمان‌ها براي زيبايي به‌كار مي‌روند، همگي ترکيبات آزبستي هستند و براي سلامت ساکنان اين منازل خطر دارند. ترکيبات کنيتکس نيز که در فضاي داخلي بسياري از منازل، هتل‌ها و اماکن عمومي به‌کار گرفته مي‌شود، از مشتقات آزبست است.
بلکا، رومالين، رولکس
در سال‌هاي اخير، استفاده از اين پوشش نيز در ديوارهاي منازل و ساختمان‌هاي مختلف کاربرد فراواني پيدا کرده است. توليدکنندگان اين محصول ادعا مي‌کنند که در اين فرآورده از ترکيبات آزبستي استفاده نشده و اين محصول با استفاده از ضايعات کارخانه‌هاي توليد نخ توليد مي‌شود. اگر چه صحت اين ادعا نيز هنوز به‌طور کامل ثابت نشده ولي در اين صورت هم استفاده از اين ترکيبات در منازل نمي‌تواند کار چندان درستي باشد. بسياري از خانواده‌ها به دلايل مختلف از جمله نصب آسان، قيمت کم و ايجاد حالت اکوستيک در منازل به سمت استفاده از اين فرآورده براي پوشش ديوارهاي داخلي رفته‌اند. مشکل اساسي اين ترکيبات اين است که ذرات معلق ضايعات نخ همواره در هواي اين فضاها وجود دارد. اين مساله براي مبتلايان به آسم، خانم‌هاي باردار، سالمندان، کودکان، افرادي که داراي مشکلات تنفسي هستند و همچنين براي کساني که جراحي‌هاي باز داشته‌اند، ايجاد مشکل مي‌کند. از سوي ديگر سطح اين ترکيبات روي ديوار داراي برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي کوچک و بزرگ است که مي‌تواند مقادير زيادي از ميکروب‌ها، آلودگي‌ها و عوامل بيماري‌زا را در خود جا دهد که اين موضوع نيز با بحث خانه‌هاي سلامت‌محور مغايرت دارد. متاسفانه استفاده ناآگاهانه از اين فرآورده‌ها به حدي بوده که امروز مشاهده مي‌کنيم حتي در برخي بيمارستان‌ها هم از اين محصولات براي پوشش ديوارها استفاده مي‌شود که سلامت افرادي را که در آن محيط فعاليت مي‌کنند دچار مخاطره مي‌کند.
لوله‌هاي چند لايه
يکي ديگر از مواردي که در منازل با سلامت افراد در تناقض است ولي مورد غفلت واقع مي‌شود و هنوز کسي به‌طور واضح آن را مورد بررسي قرار نداده، استفاده از لوله‌هاي چندلايه براي سيستم لوله‌کشي آب شرب منازل است که در حال حاضر با نام‌هاي تجاري متنوع و مختلفي به بازار عرضه مي‌شوند. اين لوله‌هاي چندلايه داراي تاييديه‌هاي معتبري از اروپا هستند و در بيشتر منازل مسکوني در اروپا نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. حتي سي‌دي‌هاي آموزشي اتصالات اين لوله‌ها هم اکثرا در کشورهاي اروپايي تهيه شده‌اند. البته يک نکته در اين ميان وجود دارد که شايد از نظر توليدکنندگان و مصرف‌کنندگان اين محصول دور مانده باشد و آن اين است که شبکه آب شهري کشورهاي اروپايي، براي مصرف آشاميدني نيست.
اين موضوعي است که شايد در صنايع ما مورد پسند فعالان اين حوزه قرار نگيرد ولي حتي با يک امتحان ساده مي‌توان به اين موضوع پي برد. براي اين کار مي‌توان حدود يک متر از اين لوله‌ها را از دو طرف محدود کرد و داخل آن، آب ريخت و براي مدت يک هفته در معرض نور خورشيد قرار داد. خواهيم ديد که در اين مدت در اين لوله‌ها جلبک رشد کرده است. درواقع اين لوله‌ها براي استفاده در شبکه آب آشاميدني سلامت‌محور نيست و هنوز اين محصول در کشورهاي اروپايي و آمريکا براي مصرف آشاميدني مورد تاييد قرار نگرفته است. تا امروز هيچ جايگزين مناسبي براي لوله‌هاي فلزي براي انتقال آب آشاميدني پيدا نشده و استفاده از اين لوله‌هاي چندلايه تنها به دليل صرفه اقتصادي توجيه‌پذير است.
اين عدم توجه، نه به دليل اهميت نداشتن اين موارد و نه به دليل عدم تمايل مصرف‌کنندگان به حفظ سلامت است؛ بلکه دليل اصلي آن عدم آگاهي مردم از موارد خطر آنهاست. به عنوان نمونه، کمتر کسي از اين موضوع آگاهي دارد که سنگ‌هاي به‌کار برده شده در نماي بيروني و تزيينات داخلي ساختمان مي‌تواند در سلامت ساکنان آن نقش داشته باشد و کمتر کسي از آثار زيانبار برخي لوله‌هاي خروجي هوا در محيط‌هايي مانند آشپزخانه اطلاع دارد.
گرانيت
يکي از موارد آلودگي اجزاي ساختماني که متاسفانه هر روز موارد استفاده از آن بيشتر مي‌شود و نظارتي نيز بر آن صورت نمي‌گيرد، بحث سنگ‌هاي گرانيت است. سنگ‌هاي گرانيتي به دليل فلزاتي که در ترکيب خود دارند از قبيل پتاسيم، اورانيوم و کوريوم از استحکام و زيبايي خاصي برخوردارند و به همين دليل در ساختمان‌ها از آن استفاده مي‌شود.
فرآورده‌هاي آزبستي
ذرات آزبست همواره به صورت معلق در هوا وجود دارد و به دليل شکل مولکولي سرنيزه‌اي با ورود به ريه، در آن باقي مي‌مانند و باعث ايجاد سرطان در انسان مي‌شوند. در اروپا اگر کارخانه‌اي با استفاده از اين مواد، محصولاتي را توليد کند جريمه‌هاي سنگين و مجازات‌هاي مختلف براي آن در نظر مي‌گيرند. در ايران نيز طبق قانون از تاريخ دوم مرداد 1379 هرگونه استفاده از فرآورده‌هاي آزبستي در کشور ممنوع شده است ولي متاسفانه عدم حمايت و نظارت لازم درباره اين موضوع موجب شده تا استفاده از اين ترکيبات در منازل هر روز بيشتر شود به طوري که در حال حاضر در ساختمان‌هاي ما انواع فرآورده‌هاي آزبستي وجود دارد. يکي از فرآورده‌هاي آزبستي مورد استفاده در ساختمان‌ها، لوله‌هاي آزبستي است. لوله بخاري، لوله‌هاي خروجي تهويه (ونت) سرويس‌هاي بهداشتي و لوله‌هاي ونت هود آشپزخانه که در قديم از جنس فلز، پلاستيک يا سيمان بود، امروز در بيشتر موارد جاي خود را به فرآورده‌هاي آزبستي داده است. يعني با اين کار محيط منازل و هواي آن، همواره مملو از آزبست است که آسيب‌ها و خطرات آن براي انسان ثابت شده است. از ديگر فرآورده‌هايي که داراي آزبست است و در ساختمان‌ها به کار مي‌رود، ورق‌هاي آزبستي است که براي پوشش سقف‌هاي سبک پارکينگ‌ها، سقف‌هاي کاذب روي بالکن و بام، اتاقک‌ها با نام ايرانيت به کار برده مي‌شود. غيراز اين موارد، کاربرد ديگري از ترکيبات آزبستي در ساختمان‌هاي مسکوني، ورق‌هاي آزبستي‌اي است که در نماهاي داخلي و خارجي ساختمان استفاده مي‌شود. اين نماها که به رنگ‌هاي مختلف در ساختمان‌ها براي زيبايي به‌كار مي‌روند، همگي ترکيبات آزبستي هستند و براي سلامت ساکنان اين منازل خطر دارند. ترکيبات کنيتکس نيز که در فضاي داخلي بسياري از منازل، هتل‌ها و اماکن عمومي به‌کار گرفته مي‌شود، از مشتقات آزبست است.
بلکا، رومالين، رولکس
در سال‌هاي اخير، استفاده از اين پوشش نيز در ديوارهاي منازل و ساختمان‌هاي مختلف کاربرد فراواني پيدا کرده است. توليدکنندگان اين محصول ادعا مي‌کنند که در اين فرآورده از ترکيبات آزبستي استفاده نشده و اين محصول با استفاده از ضايعات کارخانه‌هاي توليد نخ توليد مي‌شود. اگر چه صحت اين ادعا نيز هنوز به‌طور کامل ثابت نشده ولي در اين صورت هم استفاده از اين ترکيبات در منازل نمي‌تواند کار چندان درستي باشد. بسياري از خانواده‌ها به دلايل مختلف از جمله نصب آسان، قيمت کم و ايجاد حالت اکوستيک در منازل به سمت استفاده از اين فرآورده براي پوشش ديوارهاي داخلي رفته‌اند. مشکل اساسي اين ترکيبات اين است که ذرات معلق ضايعات نخ همواره در هواي اين فضاها وجود دارد. اين مساله براي مبتلايان به آسم، خانم‌هاي باردار، سالمندان، کودکان، افرادي که داراي مشکلات تنفسي هستند و همچنين براي کساني که جراحي‌هاي باز داشته‌اند، ايجاد مشکل مي‌کند. از سوي ديگر سطح اين ترکيبات روي ديوار داراي برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي کوچک و بزرگ است که مي‌تواند مقادير زيادي از ميکروب‌ها، آلودگي‌ها و عوامل بيماري‌زا را در خود جا دهد که اين موضوع نيز با بحث خانه‌هاي سلامت‌محور مغايرت دارد. متاسفانه استفاده ناآگاهانه از اين فرآورده‌ها به حدي بوده که امروز مشاهده مي‌کنيم حتي در برخي بيمارستان‌ها هم از اين محصولات براي پوشش ديوارها استفاده مي‌شود که سلامت افرادي را که در آن محيط فعاليت مي‌کنند دچار مخاطره مي‌کند.
لوله‌هاي چند لايه
يکي ديگر از مواردي که در منازل با سلامت افراد در تناقض است ولي مورد غفلت واقع مي‌شود و هنوز کسي به‌طور واضح آن را مورد بررسي قرار نداده، استفاده از لوله‌هاي چندلايه براي سيستم لوله‌کشي آب شرب منازل است که در حال حاضر با نام‌هاي تجاري متنوع و مختلفي به بازار عرضه مي‌شوند. اين لوله‌هاي چندلايه داراي تاييديه‌هاي معتبري از اروپا هستند و در بيشتر منازل مسکوني در اروپا نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. حتي سي‌دي‌هاي آموزشي اتصالات اين لوله‌ها هم اکثرا در کشورهاي اروپايي تهيه شده‌اند. البته يک نکته در اين ميان وجود دارد که شايد از نظر توليدکنندگان و مصرف‌کنندگان اين محصول دور مانده باشد و آن اين است که شبکه آب شهري کشورهاي اروپايي، براي مصرف آشاميدني نيست.
اين موضوعي است که شايد در صنايع ما مورد پسند فعالان اين حوزه قرار نگيرد ولي حتي با يک امتحان ساده مي‌توان به اين موضوع پي برد. براي اين کار مي‌توان حدود يک متر از اين لوله‌ها را از دو طرف محدود کرد و داخل آن، آب ريخت و براي مدت يک هفته در معرض نور خورشيد قرار داد. خواهيم ديد که در اين مدت در اين لوله‌ها جلبک رشد کرده است. درواقع اين لوله‌ها براي استفاده در شبکه آب آشاميدني سلامت‌محور نيست و هنوز اين محصول در کشورهاي اروپايي و آمريکا براي مصرف آشاميدني مورد تاييد قرار نگرفته است. تا امروز هيچ جايگزين مناسبي براي لوله‌هاي فلزي براي انتقال آب آشاميدني پيدا نشده و استفاده از اين لوله‌هاي چندلايه تنها به دليل صرفه اقتصادي توجيه‌پذير است.
پی نوشت ها :
* کارشناس ساختمان‌هاي سلامت‌محور
منبع:www.salamat.com
