نشانگان پيش از قاعدگي مجموعه‌اي از علايم فيزيكي، روان‌شناختي و هيجاني است كه با چرخه قاعدگي زنان در ارتباط است.
اين علايم قبل از شروع عادت ماهيانه آشکار مي‌شوند و مي‌توانند مثل يک توفان ويرانگر، موقعيت شغلي، فردي و اجتماعي خانم‌ها را تحت‌تاثير قرار دهند. در گفتگو با دکتر غلامحسين قائدي، روان‌پزشک و عضو هيات علمي دانشگاه شاهد، بيشتر با اين مشکل شايع زنان و راه‌هاي مقابله با آن آشنا مي‌شويم.
آقاي دکتر! آيا مي‌توان علايم رواني خاصي که برخي از خانم‌ها را در دوره قاعدگي مبتلا مي‌کند، يک اختلال مهم و جدي به حساب آورد؟
بله؛ اين نشانگان جزو اختلالات خلقي طبقه‌بندي مي‌شود و حدود 30 تا 80 درصد خانم‌ها آن را به صورت خفيف و 2 تا 10 درصد به صورت شديد تجربه مي‌كنند. اين شكل شديد از تجربه علايم پيش از قاعدگي را اختلال ملال پيش از قاعدگي (PMDD) نامگذاري كرده‌اند. اين شكل شديد از علايم، وضعيت ناتوان‌كننده‌اي را ايجاد كرده و زندگي شغلي، اجتماعي و روابط خانودگي را به شدت دچار اختلال مي‌كند. تفاوت اصلي بين نشانگان پيش از قاعدگي و اختلال ملال پيش از قاعدگي در شدت علايم تجربه‌شده و شدت تاثيراتي است كه روي عملكردهاي گوناگون فردي، اجتماعي و شغلي مي‌گذارد. به‌طور كلي و به لحاظ باليني، علايم بايد در يكي‌دوهفته قبل از شروع خونريزي ماهيانه شروع شده و با آغاز خونريزي كاهش پيدا كرده و بالاخره در هفته بعد از خونريزي به پايان برسد.
مهم‌ترين علايم رواني اين اختلال شامل چه مواردي مي‌شوند؟
بين 200 تا 300 علامت براي نشانگان پيش از قاعدگي شناسايي شده و بايد خاطرنشان ساخت كه بيشتر اين علايم، اختصاصي نيستند و هر خانمي با توجه به شرايط خاص خودش ممكن است علايمي را داشته يا نداشته باشد. به هر حال، مهم‌ترين علايم روان‌شناختي اين اختلال عبارتند از تحريك‌پذيري، تندخويي، خستگي مفرط، بي‌حوصلگي، حس نااميدي، پرخاشگري، افسردگي، تغييرات رفتاري، كاهش انگيزه براي انجام كارها و نوسانات خلقي. همچنين ممکن است بعضي خانم‌ها دچار اضطراب، دشواري در تمركز، آشفتگي خواب و استرس نيز بشوند. علاوه بر اين علايمي از قبيل ميل زياد به خوردن شيريني و غذا و كاهش هماهنگي‌هاي حسي و حركتي نيز در افراد ديده مي‌شود.
آيا عوامل خاصي وجود دارند که احتمال ابتلاي يک خانم را به اين عوارض بيشتر کنند؟
بله؛ يكي از مهم‌ترين نظريه‌ها در اين خصوص معتقد است زناني كه اين مشکلات را تجربه مي‌كنند، ممكن است واكنش‌هاي ناهنجاري نسبت به تغييرات هورموني طبيعي كه در بدنشان به واسطه چرخه قاعدگي رخ مي‌دهد، نشان دهند. افزايش پرولاكتين خون، حساسيت به هورمون‌هاي مردانه، اختلال در غده تيروييد و كمبود ويتامين B6 نيز مي‌توانند موثر باشند. چاقي و افزايش چربي بدن مي‌تواند روي تعادل موجود بين استروژن و پروژسترون تاثيرگذار باشد. بافت چربي موجود در بدن نيز مي‌تواند باعث تبديل آندروژن (هورمون‌هاي مردانه) به استروژن فعال شده و بنابراين تعادل را به هم بريزد و واكنش‌هاي منفي بعدي را به دنبال داشته باشد. وجود استرس و مشكلات خلقي (سابقه فردي يا خانوادگي)، رژيم غذايي نامناسب، مصرف كافئين بالا، افزايش سن، خشونت خانوادگي، فشارهاي مختلف اجتماعي و شغلي و درنهايت مساله وراثت نيز مي‌توانند سهم مهمي در شكل‌گيري اين نشانگان داشته باشند.
روان‌پزشکان چگونه مي‌توانند به خانمي که با اين مشکلات دست و پنجه نرم مي‌کند، کمک کنند؟
به کار بستن درمان‌هاي حمايتي، از جمله ارزيابي مناسب وضعيت، اطمينان‌بخشي، افزايش آگاهي و دادن مشاوره‌هاي مناسب يكي از موثرترين روش‌ها در اين خصوص است. دادن مشاوره به اعضاي خانواده و ساير افراد حمايت‌كننده نيز صورت مي‌گيرد. علاوه بر اين، داشتن يك برنامه ورزشي منظم در طول هفته و انجام برنامه‌هايي نظير پياده‌روي، تمرينات آرامش‌سازي و آيروبيك نيز مي‌تواند به كاهش علايم و بهبودي علايم کمک زيادي بکند. ورزش منظم و مداوم علاوه بر اينکه باعث بهبود جريان خون شده و سبب آزاد‌شدن يك‌سري از هورمون‌هاي درون‌ريز مي‌شود كه نقش مهمي در تنظيم فعاليت‌هاي فيزيولوژيكي مختلف بدن مثل درد، احساسات، كنترل اشتها و ترشح هورمون‌هاي ديگر دارد و مي‌تواند در تسكين عوارض جسمي و روحي نشانگان پيش از قاعدگي نقش موثري داشته باشد.
آيا برنامه تغذيه‌اي خانم‌ها مي‌تواند در کنترل استرس‌هاي رواني اين دوره موثر باشد؟
مطالعات متعددي نشان داده كه رژيم غذايي مناسب در كاهش شدت علايم قاعدگي بسيار كمك‌كننده است. داشتن برنامه غذايي منظم براي مصرف كلسيم، منيزيم، منگنز و ويتامين B6 بايد به عنوان بخش مهمي از درمان در نظر گرفته شود. كاهش مصرف چربي‌ها مي‌تواند باعث كاهش استروژن و بهبود علايم شود. مصرف كافئين، به ويژه در طول دوره قاعدگي، بايد كاهش پيدا كند؛ زيرا كافئين باعث افزايش تاثير آدرنالين شده و بنابراين استرس را افزايش مي‌دهد و در نتيجه، علايم اضطراب، استرس و تحريك‌پذيري بيشتر مي‌شود. مصرف ميوه‌ها و سبزي‌هاي تازه نيز بايد در برنامه غذايي لحاظ شود. به منظور كنترل نوسانات قندخون نيز بهتر است از كربوهيدرات‌ها (قندها) استفاده شود. همچنين بهتر است از گوشت سفيد به جاي گوشت قرمز استفاده شود. اين امر و كاهش چربي‌ها و استفاده صحيح از جايگزين‌ها باعث كاهش ناراحتي‌هاي گوارشي مي‌شود.
آقاي دکتر! شيوه‌هاي گوناگوني براي مديريت استرس وجود دارد. آيا اين شيوه‌ها هم مي‌توانند در درمان اين اختلال، موثر باشند؟
ببينيد؛ قبل از شروع دوره‌هاي عادات ماهيانه بايد برنامه زمان‌بندي مناسبي را براي انجام كارها تنظيم كرد و به عبارتي از مديريت زمان بايد استفاده کرد. برنامه‌هاي كاري مهم را كه احتمالا وقت‌گير بوده و انرژي زيادي مي‌طلبند و در عين حال استرس‌زا هستند، بايد به اوقات ديگري از ماه كاري موكول كرد تا استرس ناشي از اين مسايل باعث اختلال نشود. در برنامه‌هاي خود بايد اوقاتي را براي پياده‌روي، استراحت، مطالعه، ديدن فيلم، گوش دادن به موسيقي، ورزش كردن و تمرين‌هاي آرام‌سازي اختصاص داد. از انجام برنامه‌هاي سنگين نظير برگزاري ميهماني‌هاي سنگين بايد خودداري كرد. تغيير سبك‌زندگي و يادگيري مهارت‌هاي مختلف نظير مديريت هيجانات، مديريت استرس و مديريت زمان كمك بسيار زيادي مي‌كند.
اگر هيچ‌کدام از اين روش‌ها جواب نداد، چه؟
آن وقت بايد سراغ دارودرماني رفت. براي كاهش برخي علايم رواني داروهايي مثل فلوكستين يا پروزاك و سرترالين که مي‌توانند در كاهش علايم خستگي، ولع غذا و اختلالات خواب موثر باشند. اين موضوع از اهميت بالايي برخوردار است كه هر ماه نشانه‌هاي نشانگان را با پزشک خود مرور كنيد تا او بتواند برنامه دارويي منظمي براي شما ارايه دهد.
منبع:www.salamat.com
/ع
