پژوهش نامه ي دين و مطالعات اجتماعي (1)
نويسنده: گروه دين پژوهي
مقدمه
هنگام پژوهش در هر حوزه اي در اختيار داشتن نمايه اي از مقالات، کتب و ترجمه هاي معتبر علمي و پژوهشي در آن زمينه، به مثابه پيمودن بخشي از راه است.
انديشه ي حوزه، براي هموار کردن مسير تحقيق در حوزه ي مطالعات اجتماعي دين و رابطه ي دين و جامعه، فاصله ي تاريخي 1375 تا 1387 را با رويکرد کاوش آثار پژوهشي در زمينه ي مورد نظر، درنورديده و اندکي قبل و بعد از بازه ي تاريخي مذکور را نيز مورد بررسي قرار داده است. بخش اول اين بررسي در ميان نشريات با رويکرد ديني و اجتماعي صورت گرفته است. برخي از مهم ترين ها در عرصه ي جستجوي ما عبارت از ذيل هستند:
1) انديشه ي حوزه؛
2) کيهان انديشه؛
3) نقد و نظر؛
4) فقه اهل بيت؛
5) حوزه و دانشگاه؛
6) نامه ي فرهنگ؛
7) فرهنگ و توسعه؛
8) قبسات؛
9) معرفت؛
10) کيان؛
11) مجله ي پژوهشي دانشکده ي ادبيات و علوم انساني دانشگاه تبريز؛
12) جامعه شناسي ايران؛
13) پژوهش هاي قرآني؛
14) کتاب نقد؛
15) مجله ي پژوهشي دانشگاه امام صادق (ع)
16) حکومت اسلامي؛
17) کيهان فرهنگي؛
18) فقه؛
19) علوم سياسي؛
20) مجله ي پژوهشي دانشکده ي ادبيات و علوم انساني دانشگاه اصفهان؛
21) بازتاب انديشه؛
22) کتاب ماه علوم اجتماعي؛
23) کتاب ماه دين؛
24) انديشه ي صادق؛
25) رواق انديشه؛
26) نامه ي مفيد؛
27) علامه؛
28) دانشگاه اسلامي؛
29) مطالعات راهبردي؛
30) ضميمه ي خردنامه ي همشهري؛
31) جامعه شناسي؛
32) هفت آسمان؛
33) شيعه شناسي؛
34) پژوهش و حوزه؛
35) انديشه ي تقريب؛
36) تاريخ اسلام.
حاصل کاوش در بخش نخست، معرفي يکصد و هفتاد و شش اثر در حوزه ي مطالعات اجتماعي دين و رابطه ي دين و جامعه مي باشد که به ترتيب تاريخ دسته بندي شده و نمودار فراز و فرود توسعه ي اين منشورات ارائه گرديده است.
بخش دوم به معرفي کتب، در حوزه ي دين و جامعه اختصاص دارد و يکصد و بيست و پنج اثر پژوهشي اعم از تأليف و ترجمه را در بر گرفته است. اين مجموعه، بي شک، هموار کننده ي راه محققين کوشا در عرصه ي مطالعات اجتماعي دين و پرونده اي علمي براي دانشجويان و طلاب محترمي که قصد نگارش پايان نامه، در اين حوزه را دارند، به شمار مي رود. حاصل کلي جستجو در دو بخش اين جستار معرفي بيش از سيصد اثر در عرصه ي رابطه ي دين و جامعه مي باشد.
1) جعفريان، رسول (1371)، انتقاد از وضعيت جامعه ي ديني عصر صفوِي، کيهان انديشه، ش 37.
2) بي نا (1341)، جامعه ي ديني نجف اشرف، درس هايي از مکتب اسلام، ش12.
3) تقوي، سيد مرتضي (1375)، سخني در مفهوم جامعه ي ديني، فقه اهل بيت، ش 7.
4) توسلي، غلامعباس (1375)، ويژگي هاي فرهنگي جامعه ي ديني، نقد و نظر، ش 7 و 8.
5) بي نا (1324)، جامعه ي بشر بايد با دين اسلام و تعليمات ديني آن اصلاح شود، آيين اسلام، ش 100.
6) فلسفي، حسن (1357)، مقدمه اي بر جامعه شناسي دين، دانشکده ي ادبيات و علوم انساني تبريز، ش 126.
7) فخرايي، سيروس (1375)، اصول تربيت ديني از ديدگاه جامعه شناسي، تربيت، ش 110.
8) عليزاده، عبدالرضا (1375)، جامعه شناسي دين، حوزه و دانشگاه، ش 8.
9) عنايتي راد، محمد جواد (1375)، نگرشي به فقه شيعه از ديدگاه عدالت اجتماعي 1 و 2، انديشه ي حوزه، ش 4 و 6.
10) چيتيک، ويليام (1372)، تئولوژي و توسعه، ترجمه ي سيد محمد آويني، نامه ي فرهنگ، ش 12.
11) امين، سمير (1373)، اخلاق و تفکر اجتماعي، ترجمه ي پرويز صداقت، فرهنگ توسعه، ش 12.
12) سروش، عبدالکريم، (1372)، جامعه ي پيامبر پسند، کيان، ش 17.
13) سروش، عبدالکريم (1372)، شريعتي و جامعه شناسي دين، کيان، ش 13
14) طباطبايي، شبستري، فلاطوري و سروش (1370)، جايگاه دين در دورنماي فرهنگي جهان، نامه ي فرهنگ، ش3.
15) علوي تبار، عليرضا، (1373)، حاکميت مردم در جامعه ي ديني دينداران، کيان ش22.
16) فراستخواه، مقصود (1371)، داوري هاي جامعه شناسي در دين، کيان، ش 10.
17) فراستخواه، مقصود (1371)، رابطه ي دين و سياست در جامعه ي ديني، کيان، ش6.
18) گلدک، چارلز و استارک، دادمن (1372)، تعريفي جامعه شناختي از دين، تلخيص و ترجمه ي حسين قاضيان، کيان، ش 17.
سال 1376
1) اسدي، محمد رضا، جامعه ي ديني- جامعه ي تکنيکي- قبسات، ش 4.
2) جمشيدي، حسين، حرمت سينما در جامعه ي ديني، نقد سينما، ش11.
3) تقي زاده، محمود و ديگران، ميزگرد جامعه ي سکولار و جامعه ي ديني، معرفت، ش 21.
4) واعظي، احمد، پارادوکس جامعه ي مدني ايران، نقد و نظر، ش 12.
5) توسلي، غلامعباس، بررسي برخي ابعاد و نحوه ي شکل گيري جامعه شناسي ديني، جامعه شناسي ايران، ش 2.
6) بي نا، پرسش ها و پژوهش هاي بايسته ي قرآني در زمينه ي جامعه شناسي، پژوهش هاي قرآني، ش 11 و 12).
7) رحيم پور از غدي، حسن، دين در حاشيه و دين در صحنه، کتاب نقد، ش 2 و 3.
8) سيد امامي، کاوس، نظري بر جامعه شناسي دين، مجله ي پژوهشي
دانشگاه امام صادق (ع)، ش 4.
9) ابراهيمي، تقي، عدالت اجتماعي دستاورد توسعه ي اسلامي 1 و 2. انديشه حوزه، ش 10 و 11 و 12.
10) السيد، رضوان، اسلام و فرهنگ و رابطه ي آن با جامعه و دولت اسلامي، نامه ي فرهنگ، ش 25.
11) بشيريه، حسين و ديگران، دين و عدالت، نقد و نظر، ش 2 و 3
12) پارسانيا، حميد، زمينه هاي عقيدتي و اجتماعي پلوراليزم، کتاب نقد، ش 4.
13) حنايي کاشاني، محمد سعيد، مدينه ي احرار؛ درباره ي ليبراليسم، استبداد شرقي و اسلام، کيان، ش 48.
14) رشاد، علي اکبر، هندسه ي مناسبات ديني، دولت و جامعه در ايران معاصر، کتاب نقد، ش 9و 10.
15) لاريجاني، صادق، دين و دنيا، حکومت اسلامي، ش3.
16) محمدي، مجيد، نوگرايي ديني و جامعه ي مدني، کيان، ش 40.
سال 1377
1) لاريجاني، صادق، نسبت دين و جامعه ي ديني، انديشه ي حوزه، ش 14.
2) کريمي مله، علي، عقل گرايي ديني و توسعه ي سياسي، قبسات، ش 7.
3) نوايي، علي اکبر، مقايسه ي جامعه ي مدني و ديني، انديشه ي حوزه، ش 14.
4) کچوئيان، حسين، الهيات، جامعه شناسي و جامعه شناسي ديني، حوزه و دانشگاه، ش 16 و 17.
5) غلامي، رضا، الگوي جامعه ي مدني ديني، کيهان فرهنگي، ش 141.
6) معرفت، محمدهادي، جامعه ي ديني يا جامعه ي مدني، انديشه ي حوزه، ش 14.
7) فاضلي، قادر، جامعه ي ديني- انسان ديني، کتاب نقد، ش 9 و 10
8) جلالي، غلامرضا، مباني مشترک حقوق جامعه ي مدني و نبوي، انديشه ي حوزه، ش14.
9) پايا، علي، جامعه ي مدني و هويت اسلامي؛ کدام اسلام؟ کدامين جامعه، کيان، ش 44.
10) سروش، عبدالکريم، دين، مدارا و مدنيت، کيان، ش 45.
11) قدردان قراملکي، محمد حسن، جامعه ي مدني، سکولار يا ديني؟ کتاب نقد، ش 9 و 10.
12) گنجي، اکبر، جامعه شناسي تحول معرفت ديني درحوزه ي انديشه ي سياسي، کيان، ش 4.
13) حجاريان، سعيد، نهاد دين در بستر تاريخ و اجتماع، کيان، ش 45.
14) واعظي، احمد، دين و جامعه ي مدني، کتاب نقد، ش 9 و 10.
سال 1378
1) لاريجاني، محمد جواد مدرنيسم و جامعه ي ديني، نقد و نظر، ش 19 و 20.
2) فولادي، محمد، جامعه ي مدني، جامعه ي ديني؛ موانع و چالش ها، معرفت، ش 28.
3) شجاعي زند، عليرضا، عرفي شدن دين، فرد و جامعه، نقد و نظر، ش 21 و 22.
4) فولادي، محمد، رويکردهاي اجتماعي در مطالعه ي دين، معرفت، ش 29.
5) پارسانيا، حميد و ديگران، جامعه و دين، کتاب زنان، ش6.
6) مخلصي، عباس، بازشناسي فقه اجتماعي امام خميني، فقه، ش 21 و 22.
7) آقايي، محمدرضا، دين، عرفي شدن و توسعه، معرفت، ش 30.
8) ديلمي، احمد، مشارکت سياسي در انديشه ي اسلام و غرب، انديشه ي حوزه، ش 16.
9) ظهيري، سيد مجيد، نقد نظريه اي افتراق ساختار سياسي از نهاد دين، انديشه ي حوزه، ش 16.
10) پايا، علي، نسبي گرايي معرفتي و خشونت ورزي در صحنه ي عمل اجتماعي، کيان، ش 47.
سال 1379
1) استارک، رادني و ديگران، دين و کجروي و کنترل اجتماعي، ترجمه ي علي سليمي، حوزه و دانشگاه، ش22.
2) اس. ترنر، برايان، مطالعات اجتماعي دين، ترجمه ي محمد عزيز بختياري، معرفت، ش 34.
3) معيدفر، سعيد، مسأله ي اجتماعي و مسأله ي دين، علوم سياسي، ش 12.
4) جعفرپيشه، مصطفي، حکومت علوي و اهتمام به اصلاحات اجتماعي- اقتصادي، حکومت اسلامي، ش 18.
5) امير کاوه، سعيد، نظارت اجتماعي در جامعه ي اسلامي، معرفت، ش 34.
6) کتابي، محمود و ديگران، جامعه شناسي دين و انگاره ي عرفي شدن، دانشکده ي ادبيات و علوم انساني دانشگاه اصفهان، ش 22 و 23.
7) لاريجاني، محمد جواد، مدرنيسم، پست مدرنيسم و جامعه ي ديني، انديشه ي حوزه، ش 24.
8) لاريجاني، محمد جواد، مدرنيسم و جامعه ي ديني، بازتاب انديشه، ش3.
منبع:انديشه حوزه، ش80-79
ادامه دارد...
/ج
هنگام پژوهش در هر حوزه اي در اختيار داشتن نمايه اي از مقالات، کتب و ترجمه هاي معتبر علمي و پژوهشي در آن زمينه، به مثابه پيمودن بخشي از راه است.
انديشه ي حوزه، براي هموار کردن مسير تحقيق در حوزه ي مطالعات اجتماعي دين و رابطه ي دين و جامعه، فاصله ي تاريخي 1375 تا 1387 را با رويکرد کاوش آثار پژوهشي در زمينه ي مورد نظر، درنورديده و اندکي قبل و بعد از بازه ي تاريخي مذکور را نيز مورد بررسي قرار داده است. بخش اول اين بررسي در ميان نشريات با رويکرد ديني و اجتماعي صورت گرفته است. برخي از مهم ترين ها در عرصه ي جستجوي ما عبارت از ذيل هستند:
1) انديشه ي حوزه؛
2) کيهان انديشه؛
3) نقد و نظر؛
4) فقه اهل بيت؛
5) حوزه و دانشگاه؛
6) نامه ي فرهنگ؛
7) فرهنگ و توسعه؛
8) قبسات؛
9) معرفت؛
10) کيان؛
11) مجله ي پژوهشي دانشکده ي ادبيات و علوم انساني دانشگاه تبريز؛
12) جامعه شناسي ايران؛
13) پژوهش هاي قرآني؛
14) کتاب نقد؛
15) مجله ي پژوهشي دانشگاه امام صادق (ع)
16) حکومت اسلامي؛
17) کيهان فرهنگي؛
18) فقه؛
19) علوم سياسي؛
20) مجله ي پژوهشي دانشکده ي ادبيات و علوم انساني دانشگاه اصفهان؛
21) بازتاب انديشه؛
22) کتاب ماه علوم اجتماعي؛
23) کتاب ماه دين؛
24) انديشه ي صادق؛
25) رواق انديشه؛
26) نامه ي مفيد؛
27) علامه؛
28) دانشگاه اسلامي؛
29) مطالعات راهبردي؛
30) ضميمه ي خردنامه ي همشهري؛
31) جامعه شناسي؛
32) هفت آسمان؛
33) شيعه شناسي؛
34) پژوهش و حوزه؛
35) انديشه ي تقريب؛
36) تاريخ اسلام.
حاصل کاوش در بخش نخست، معرفي يکصد و هفتاد و شش اثر در حوزه ي مطالعات اجتماعي دين و رابطه ي دين و جامعه مي باشد که به ترتيب تاريخ دسته بندي شده و نمودار فراز و فرود توسعه ي اين منشورات ارائه گرديده است.
بخش دوم به معرفي کتب، در حوزه ي دين و جامعه اختصاص دارد و يکصد و بيست و پنج اثر پژوهشي اعم از تأليف و ترجمه را در بر گرفته است. اين مجموعه، بي شک، هموار کننده ي راه محققين کوشا در عرصه ي مطالعات اجتماعي دين و پرونده اي علمي براي دانشجويان و طلاب محترمي که قصد نگارش پايان نامه، در اين حوزه را دارند، به شمار مي رود. حاصل کلي جستجو در دو بخش اين جستار معرفي بيش از سيصد اثر در عرصه ي رابطه ي دين و جامعه مي باشد.
بخش اول: نمايه ي مقالات و گفتگوها
1) جعفريان، رسول (1371)، انتقاد از وضعيت جامعه ي ديني عصر صفوِي، کيهان انديشه، ش 37.
2) بي نا (1341)، جامعه ي ديني نجف اشرف، درس هايي از مکتب اسلام، ش12.
3) تقوي، سيد مرتضي (1375)، سخني در مفهوم جامعه ي ديني، فقه اهل بيت، ش 7.
4) توسلي، غلامعباس (1375)، ويژگي هاي فرهنگي جامعه ي ديني، نقد و نظر، ش 7 و 8.
5) بي نا (1324)، جامعه ي بشر بايد با دين اسلام و تعليمات ديني آن اصلاح شود، آيين اسلام، ش 100.
6) فلسفي، حسن (1357)، مقدمه اي بر جامعه شناسي دين، دانشکده ي ادبيات و علوم انساني تبريز، ش 126.
7) فخرايي، سيروس (1375)، اصول تربيت ديني از ديدگاه جامعه شناسي، تربيت، ش 110.
8) عليزاده، عبدالرضا (1375)، جامعه شناسي دين، حوزه و دانشگاه، ش 8.
9) عنايتي راد، محمد جواد (1375)، نگرشي به فقه شيعه از ديدگاه عدالت اجتماعي 1 و 2، انديشه ي حوزه، ش 4 و 6.
10) چيتيک، ويليام (1372)، تئولوژي و توسعه، ترجمه ي سيد محمد آويني، نامه ي فرهنگ، ش 12.
11) امين، سمير (1373)، اخلاق و تفکر اجتماعي، ترجمه ي پرويز صداقت، فرهنگ توسعه، ش 12.
12) سروش، عبدالکريم، (1372)، جامعه ي پيامبر پسند، کيان، ش 17.
13) سروش، عبدالکريم (1372)، شريعتي و جامعه شناسي دين، کيان، ش 13
14) طباطبايي، شبستري، فلاطوري و سروش (1370)، جايگاه دين در دورنماي فرهنگي جهان، نامه ي فرهنگ، ش3.
15) علوي تبار، عليرضا، (1373)، حاکميت مردم در جامعه ي ديني دينداران، کيان ش22.
16) فراستخواه، مقصود (1371)، داوري هاي جامعه شناسي در دين، کيان، ش 10.
17) فراستخواه، مقصود (1371)، رابطه ي دين و سياست در جامعه ي ديني، کيان، ش6.
18) گلدک، چارلز و استارک، دادمن (1372)، تعريفي جامعه شناختي از دين، تلخيص و ترجمه ي حسين قاضيان، کيان، ش 17.
سال 1376
1) اسدي، محمد رضا، جامعه ي ديني- جامعه ي تکنيکي- قبسات، ش 4.
2) جمشيدي، حسين، حرمت سينما در جامعه ي ديني، نقد سينما، ش11.
3) تقي زاده، محمود و ديگران، ميزگرد جامعه ي سکولار و جامعه ي ديني، معرفت، ش 21.
4) واعظي، احمد، پارادوکس جامعه ي مدني ايران، نقد و نظر، ش 12.
5) توسلي، غلامعباس، بررسي برخي ابعاد و نحوه ي شکل گيري جامعه شناسي ديني، جامعه شناسي ايران، ش 2.
6) بي نا، پرسش ها و پژوهش هاي بايسته ي قرآني در زمينه ي جامعه شناسي، پژوهش هاي قرآني، ش 11 و 12).
7) رحيم پور از غدي، حسن، دين در حاشيه و دين در صحنه، کتاب نقد، ش 2 و 3.
8) سيد امامي، کاوس، نظري بر جامعه شناسي دين، مجله ي پژوهشي
دانشگاه امام صادق (ع)، ش 4.
9) ابراهيمي، تقي، عدالت اجتماعي دستاورد توسعه ي اسلامي 1 و 2. انديشه حوزه، ش 10 و 11 و 12.
10) السيد، رضوان، اسلام و فرهنگ و رابطه ي آن با جامعه و دولت اسلامي، نامه ي فرهنگ، ش 25.
11) بشيريه، حسين و ديگران، دين و عدالت، نقد و نظر، ش 2 و 3
12) پارسانيا، حميد، زمينه هاي عقيدتي و اجتماعي پلوراليزم، کتاب نقد، ش 4.
13) حنايي کاشاني، محمد سعيد، مدينه ي احرار؛ درباره ي ليبراليسم، استبداد شرقي و اسلام، کيان، ش 48.
14) رشاد، علي اکبر، هندسه ي مناسبات ديني، دولت و جامعه در ايران معاصر، کتاب نقد، ش 9و 10.
15) لاريجاني، صادق، دين و دنيا، حکومت اسلامي، ش3.
16) محمدي، مجيد، نوگرايي ديني و جامعه ي مدني، کيان، ش 40.
سال 1377
1) لاريجاني، صادق، نسبت دين و جامعه ي ديني، انديشه ي حوزه، ش 14.
2) کريمي مله، علي، عقل گرايي ديني و توسعه ي سياسي، قبسات، ش 7.
3) نوايي، علي اکبر، مقايسه ي جامعه ي مدني و ديني، انديشه ي حوزه، ش 14.
4) کچوئيان، حسين، الهيات، جامعه شناسي و جامعه شناسي ديني، حوزه و دانشگاه، ش 16 و 17.
5) غلامي، رضا، الگوي جامعه ي مدني ديني، کيهان فرهنگي، ش 141.
6) معرفت، محمدهادي، جامعه ي ديني يا جامعه ي مدني، انديشه ي حوزه، ش 14.
7) فاضلي، قادر، جامعه ي ديني- انسان ديني، کتاب نقد، ش 9 و 10
8) جلالي، غلامرضا، مباني مشترک حقوق جامعه ي مدني و نبوي، انديشه ي حوزه، ش14.
9) پايا، علي، جامعه ي مدني و هويت اسلامي؛ کدام اسلام؟ کدامين جامعه، کيان، ش 44.
10) سروش، عبدالکريم، دين، مدارا و مدنيت، کيان، ش 45.
11) قدردان قراملکي، محمد حسن، جامعه ي مدني، سکولار يا ديني؟ کتاب نقد، ش 9 و 10.
12) گنجي، اکبر، جامعه شناسي تحول معرفت ديني درحوزه ي انديشه ي سياسي، کيان، ش 4.
13) حجاريان، سعيد، نهاد دين در بستر تاريخ و اجتماع، کيان، ش 45.
14) واعظي، احمد، دين و جامعه ي مدني، کتاب نقد، ش 9 و 10.
سال 1378
1) لاريجاني، محمد جواد مدرنيسم و جامعه ي ديني، نقد و نظر، ش 19 و 20.
2) فولادي، محمد، جامعه ي مدني، جامعه ي ديني؛ موانع و چالش ها، معرفت، ش 28.
3) شجاعي زند، عليرضا، عرفي شدن دين، فرد و جامعه، نقد و نظر، ش 21 و 22.
4) فولادي، محمد، رويکردهاي اجتماعي در مطالعه ي دين، معرفت، ش 29.
5) پارسانيا، حميد و ديگران، جامعه و دين، کتاب زنان، ش6.
6) مخلصي، عباس، بازشناسي فقه اجتماعي امام خميني، فقه، ش 21 و 22.
7) آقايي، محمدرضا، دين، عرفي شدن و توسعه، معرفت، ش 30.
8) ديلمي، احمد، مشارکت سياسي در انديشه ي اسلام و غرب، انديشه ي حوزه، ش 16.
9) ظهيري، سيد مجيد، نقد نظريه اي افتراق ساختار سياسي از نهاد دين، انديشه ي حوزه، ش 16.
10) پايا، علي، نسبي گرايي معرفتي و خشونت ورزي در صحنه ي عمل اجتماعي، کيان، ش 47.
سال 1379
1) استارک، رادني و ديگران، دين و کجروي و کنترل اجتماعي، ترجمه ي علي سليمي، حوزه و دانشگاه، ش22.
2) اس. ترنر، برايان، مطالعات اجتماعي دين، ترجمه ي محمد عزيز بختياري، معرفت، ش 34.
3) معيدفر، سعيد، مسأله ي اجتماعي و مسأله ي دين، علوم سياسي، ش 12.
4) جعفرپيشه، مصطفي، حکومت علوي و اهتمام به اصلاحات اجتماعي- اقتصادي، حکومت اسلامي، ش 18.
5) امير کاوه، سعيد، نظارت اجتماعي در جامعه ي اسلامي، معرفت، ش 34.
6) کتابي، محمود و ديگران، جامعه شناسي دين و انگاره ي عرفي شدن، دانشکده ي ادبيات و علوم انساني دانشگاه اصفهان، ش 22 و 23.
7) لاريجاني، محمد جواد، مدرنيسم، پست مدرنيسم و جامعه ي ديني، انديشه ي حوزه، ش 24.
8) لاريجاني، محمد جواد، مدرنيسم و جامعه ي ديني، بازتاب انديشه، ش3.
منبع:انديشه حوزه، ش80-79
ادامه دارد...
/ج
