از سفرهاي طولاني تا لخته‌هاي عروقي
نويسنده:دکتر مهرداد اقدسي*
مسافرت طولاني با اتومبيل، قطار و هواپيما ميتواند باعث ايجاد لخته عروقي در پاها شود. محل ايجاد لخته معمولا در وريدهاي عمقي ساق پا و علت اصلي آن بي‌حركتي و نشستن طولاني‌مدت است. در مسافرت‌هاي هوايي عوامل ديگري مانند كاهش فشار و كاهش ميزان اكسيژن كابين نيز دخالت دارند. در صورت ايجاد لخته كم‌كم درد و تورم در ساق پا همراه با قرمزي خفيف ايجاد مي‌شود. اين علايم ممكن است در طول مسافرت يا مدتي پس از رسيدن به مقصد ظاهر شوند. ارتباط مسافرت با لخته پا از سال 1946 ميلادي مورد توجه پزشكان قرار گرفت و اولين موردي كه به طور رسمي در منابع پزشكي گزارش شد، در سال 1954 ميلادي بود كه يك پزشك 59 ساله پس از مسافرت هوايي 12 ساعته دچار علايم فوق شد.
بررسي‌ها نشان داده است كه از هر 6 هزار سفر طولاني يك مورد ابتلا به لخته عروقي پا ايجاد مي‌شود. لخته عروقي پا ميتواند عوارض جدي داشته باشد. مهم‌ترين و خطرناك‌ترين عارضه آن آمبولي ريه است. ممكن است قسمتي از لخته پا در مسير جريان خون حركت كرده و باعث گرفتگي عروق ريه شود. در اين صورت بيمار دچار علايم تنفسي خواهد شد. ورم پا از عوارض مزمن لخته است. تورم بعد از لخته ممكن است سال‌ها باقي مانده و باعث تغيير رنگ قهوه‌اي پوست شود. سن بيشتر از 40 سال، مسافرت‌هاي بيش از 8 ساعت، سفرهايي که در كمتر از 2 هفته تكرار مي‌شوند، بارداري تا 2 ماه بعد از زايمان، چاقي، سرطان، واريس پا، نارسايي قلبي، بيماري عفوني شديد، سابقه سكته مغزي و مصرف قرصهاي پيشگيري از بارداري استروژندار از مواردي هستند که احتمال لخته پا هنگام مسافرت را بيشتر ميکنند.
انجام تمرين‌هاي حركتي عضلات پا، نوشيدن آب کافي، پوشيدن لباس گشاد و استفاده از جوراب طبي به ويژه براي افرادي که بيشتر در معرض خطر هستند در پيشگيري از ايجاد لخته پا هنگام مسافرت موثر هستند. در صورت سابقه قبلي ابتلا به لخته پا، سابقه خانوادگي ابتلا به لخته پا، انجام جراحي بزرگ يا جراحي مفصل ران و زانو 3 ماه قبل از مسافرت و سابقه سكته مغزي قبل از مسافرت با پزشك مشورت كنيد. ممكن است براي شما داروي هپارين تجويز شود. توجه داشته باشيد که آسپيرين نمي‌تواند از ايجاد لخته پا جلوگيري كند.
براي انجام تمرين‌هاي حرکتي عضلات پا هر نيم ساعت مفاصل ران، زانو، مچ و انگشتان را خم و راست كنيد. هر نيم ساعت نوك انگشتان پا و سپس پاشنه پا را چند ثانيه به كف فشار دهيد و هر يك ساعت در صورت امكان پياده‌روي كوتاه‌مدت داشته باشيد. پياده‌روي 15 دقيقه‌اي بلافاصله پس از مسافرت، باعث بهبود جريان خون عمومي به ويژه در پاها مي‌شود. اگر پس از مسافرت دچار ورم دردناك ساق پا (ممكن است همراه قرمزي پوست پا باشد) شديد بلافاصله به پزشك مراجعه كنيد. البته ورم خفيف بدون درد روي پا و اطراف قوزك پس از مسافرت طبيعي است و ربطي به لخته ندارد. اگر پس از مسافرت علايم تنفسي مانند تنگي نفس ايجاد شد بلافاصله به پزشك مراجعه كنيد.
/ج
بررسي‌ها نشان داده است كه از هر 6 هزار سفر طولاني يك مورد ابتلا به لخته عروقي پا ايجاد مي‌شود. لخته عروقي پا ميتواند عوارض جدي داشته باشد. مهم‌ترين و خطرناك‌ترين عارضه آن آمبولي ريه است. ممكن است قسمتي از لخته پا در مسير جريان خون حركت كرده و باعث گرفتگي عروق ريه شود. در اين صورت بيمار دچار علايم تنفسي خواهد شد. ورم پا از عوارض مزمن لخته است. تورم بعد از لخته ممكن است سال‌ها باقي مانده و باعث تغيير رنگ قهوه‌اي پوست شود. سن بيشتر از 40 سال، مسافرت‌هاي بيش از 8 ساعت، سفرهايي که در كمتر از 2 هفته تكرار مي‌شوند، بارداري تا 2 ماه بعد از زايمان، چاقي، سرطان، واريس پا، نارسايي قلبي، بيماري عفوني شديد، سابقه سكته مغزي و مصرف قرصهاي پيشگيري از بارداري استروژندار از مواردي هستند که احتمال لخته پا هنگام مسافرت را بيشتر ميکنند.
انجام تمرين‌هاي حركتي عضلات پا، نوشيدن آب کافي، پوشيدن لباس گشاد و استفاده از جوراب طبي به ويژه براي افرادي که بيشتر در معرض خطر هستند در پيشگيري از ايجاد لخته پا هنگام مسافرت موثر هستند. در صورت سابقه قبلي ابتلا به لخته پا، سابقه خانوادگي ابتلا به لخته پا، انجام جراحي بزرگ يا جراحي مفصل ران و زانو 3 ماه قبل از مسافرت و سابقه سكته مغزي قبل از مسافرت با پزشك مشورت كنيد. ممكن است براي شما داروي هپارين تجويز شود. توجه داشته باشيد که آسپيرين نمي‌تواند از ايجاد لخته پا جلوگيري كند.
براي انجام تمرين‌هاي حرکتي عضلات پا هر نيم ساعت مفاصل ران، زانو، مچ و انگشتان را خم و راست كنيد. هر نيم ساعت نوك انگشتان پا و سپس پاشنه پا را چند ثانيه به كف فشار دهيد و هر يك ساعت در صورت امكان پياده‌روي كوتاه‌مدت داشته باشيد. پياده‌روي 15 دقيقه‌اي بلافاصله پس از مسافرت، باعث بهبود جريان خون عمومي به ويژه در پاها مي‌شود. اگر پس از مسافرت دچار ورم دردناك ساق پا (ممكن است همراه قرمزي پوست پا باشد) شديد بلافاصله به پزشك مراجعه كنيد. البته ورم خفيف بدون درد روي پا و اطراف قوزك پس از مسافرت طبيعي است و ربطي به لخته ندارد. اگر پس از مسافرت علايم تنفسي مانند تنگي نفس ايجاد شد بلافاصله به پزشك مراجعه كنيد.
پي نوشت ها :
* متخصص قلب و عروق
/ج
