گفتگو با دکتر محمدرضا نوروزي، جراح و متخصص کليه و مجاري ادراري
عفونت دستگاه ادراري، يكي از شايع‌ترين بيماريهاي سنين مختلف است که معمولا در خانم‌ها بيشتر ديده مي‌شود؛ به‌طوري که آمار شيوع آن در خانم‌ها در سنين باروري تا 50 برابر آقايان نيز گزارش شده است. در اين سنين، حداقل 30 درصد خانم‌ها اين عفونت را تجربه مي‌کنند.
درباره اين عفونت با دکتر محمدرضا نوروزي، استاد بيماريهاي کليه و مجاري ادراري در دانشگاه علوم پزشکي تهران و نايب رييس شوراي عالي نظام پزشکي گفتگويي کرده‌ايم که مي‌خوانيد.
چرا شيوع عفونت ادراري در خانم‌ها بيشتر از آقايان است؟
البته در کودکان، در سنين زير 3 ماهگي، عفونت‌هاي ادراري در پسرها بيشتر از دختران است اما پس از آن، شيوع عفونت در زنان 30 تا 50 برابر مردان است و علت آن هم كوتاه و مستقيم بودن مجراي ادرار در زنان است كه در نتيجه آن، ميكروب‌ها به سادگي با عبور از مجرا به مثانه مي‌رسند و عفونت سطحي ايجاد مي‌كنند. از طرفي، با توجه به اختلاف‌هاي آناتوميك بدن زنان و مردان، علايم عفونت‌هاي ادراري در آنها هم تفاوت‌هايي با يكديگر دارند.
چه تفاوت‌هايي؟
در زنان، دستگاه تناسلي شامل رحم و تخمدان‌هاست كه سيستمي مستقل و كاملا مجزا از سيستم ادراري است؛ در صورتي كه در مردان، سيستم ادراري و سيستم تناسلي يك مجموعه مرتبط است و به همين دليل، علايم عفونت ادراري در زنان و مردان با هم تفاوت دارد. البته سوزش ادرار، تكرر ادرار، تحمل كم مثانه و ادرار خوني در هر 2 جنس مشترك است؛ در حالي كه عفونت مجاري ادراري در مردان، همراه با خروج ترشح چركي از مجراست. به علاوه، ميكروب از طريق مجرا ممكن است به پروستات و از آنجا نيز به بيضه‌ها برسد و در اين نواحي عفونت حاد ايجاد كند. از طرف ديگر، به علت كوتاه بودن طول مجراي زنان، امكان رسيدن ميكروب از خارج به مثانه بسيار زياد بوده و به همين دليل، عفونت‌هاي ادراري در زنان شايع‌تر از مردان است.
ميکروب‌ها چگونه وارد دستگاه ادراري مي‌شوند؟
در 90 درصد عفونت‌هاي ادراري، ميكروب‌ها از راه مستقيم و با عبور از مجراي خروجي ادرار به مثانه مي‌رسند. درعين‌حال، عفونت دستگاه ادراري توسط عوامل مختلف بروز مي‌كند. عفونت‌هاي غيراختصاصي باكتريايي در دستگاه ادراري فوقاني بيشتر ديده مي‌شود و عفونت‌هاي اختصاصي و عفونت‌هاي منتقله از طريق تماس‌هاي جنسي نيز بيشتر در دستگاه ادراري تحتاني ديده مي‌شود.
چه عواملي افراد را مستعد ابتلا به عفونت‌هاي ادراري مي‌كند؟
به‌طوركلي، در هر فردي كه به هر علتي سيستم ايمني بدنش تضعيف شده باشد، عامل مساعدكننده‌اي براي رشد ميكروب‌ها و ايجاد عفونت وجود دارد. از عوامل موثر ديگر در ايجاد عفونت ادراري عادات بد بهداشتي در زنان است. مثلا وقتي كه به دستشويي مي‌روند و آب را با فشار به خود مي‌گيرند و يا براي خشك كردن خود، دستمال كاغذي را با فشار به بدنشان مي‌كشند، باعث انتقال ميكروب‌هاي اين نواحي به داخل مجراي ادرار مي‌شوند. از طرف ديگر، هرگاه در دستگاه ادراري توقف و ركود در مسير جريان ادرار به وجود بيايد، شيوع عفونت بالا مي‌رود. مثلا تنگي مادرزادي محل اتصال كليه به حالب، تنگي محل حالب به مثانه، برگشت ادرار مثانه به كليه‌ها، تنگي مجرا و بودن جسم خارجي مثل سوند در سيستم ادراري. در اين موارد معمولا پس از قطع آنتي‌بيوتيك بلافاصله عفونت عود مي‌كند.
عفونت‌هاي ادراري با چه علايمي همراه هستند؟
علايم اين عفونت‌ها 2 دسته‌اند؛ علايم ناشي از تحريك و التهاب سيستم ادراري كه بر حسب محل عفونت متفاوت است و علايم عمومي‌عفونت در بدن كه شامل بي‌اشتهايي، تهوع، استفراغ و... است. البته علايم در كودكان و بزرگسالان تفاوت دارد ولي علايم مشتركي در عفونت‌هاي ادراري وجود دارد كه بايد همه افراد به آن آگاهي داشته باشند. سوزش ادرار و تكرر ادرار كه به علت تحريك مثانه در اثر عفونت و التهاب ايجاد مي‌شود و همچنين تحمل كم مثانه كه در كودكان و گاهي در بزرگسالان ممكن است منجر به بي‌اختياري ادراري شود، يکي از اين علايم است. از علايم ديگر مي‌توان به تغيير رنگ ادرار به صورت كدر يا خوني شدن ادرار اشاره کرد كه معمولا بيماران را به وحشت مي‌اندازد. درد پهلوها، اشكال در ادرار كردن و احتباس ادراري را نيز نبايد از قلم انداخت.
ممکن است اين عفونت‌ها باعث سقط جنين يا آسيب به جنين در زنان باردار شود؟
در صورتي كه عفونت ادراري فعاليت كليه‌ها را كم كند و اوره خون را بالا ببرد، ممكن است منجر به سقط جنين شود ولي به طور كلي، عفونت كليه (پيلونفريت) در دوران بارداري باعث كاهش وزن جنين مي‌شود و طبعا نوزادي كه وزنش در موقع تولد از وزن استاندارد كمتر است، در معرض خطر ابتلا به بيماريهاي مختلف قرار مي‌گيرد. به همين خاطر، ما در زنان باردارِ دچار عفونت ادراري، پس از درمان كامل عفونت، پيشگيري از عفونت را به صورت مصرف دوز پايين آنتي‌بيوتيك تا آخر زمان بارداري ادامه مي‌دهيم؛ درحالي كه در عفونت‌هاي سطحي ادراري در خانم‌هاي غيرباردار درمان كوتاه‌مدت 3 تا 5روزه و حتي تجويز يك دوز واحد كافي است. در عين حال، همواره به خانم‌هاي باردار توصيه مي‌کنيم که در طول ماههاي بارداري به استخر نروند زيرا احتمال ابتلا به عفونت مجاري ادرار و خطرهاي گفته شده وجود دارد.
براي درمان عفونت‌هاي ادراري بايد به چه نكاتي توجه كرد؟
در بحث درمان، هدف ما از بين بردن ميكروب درون سيستم ادراري است که با تجويز آنتي‌بيوتيك مناسب و كافي صورت مي‌پذيرد ولي براي ريشه‌كن كردن و جلوگيري از عود عفونت در صورت وجود بيماري زمينه‌اي يا ناهنجاري‌هاي مادرزادي سيستم ادراري كه باعث افزايش شيوع و عود عفونت مي‌شود، بايد پس از تشخيص اين عوامل، با درمان طبي يا جراحي اقدام به حذف و درمان بيماريهاي مساعدكننده و زمينه‌ساز عفونت كرد. البته طول درمان برحسب سن، جنس و محل عفونت در افراد متفاوت است.
توصيه شما براي پيشگيري از اين عفونت‌هاي ادراري رايج چيست؟
توصيه من اين است که براي پيشگيري از عفونت ادراري، بهداشت فردي را به خوبي رعايت کنيد. هيچ‌گاه احساس دفع ادرار را ناديده نگيريد و سعي کنيد هر بار مثانه را کاملا خالي کنيد. پيش از مقاربت جنسي و بعد از آن نيز ادرار کنيد و دستگاه تناسلي را با آب و صابون ملايم بشوييد. از طرفي، لباس‌هاي زير خود را نيز بايد از جنس نخي انتخاب کنيد و از جوراب‌شلواري‌هايي که قسمت بالاي آنها نخي است، استفاده کنيد.
منبع:www.salamat.com
/ج
