قواعد شست و شوي علمي دست و صورت در گفتگو با دکتر بهروز باريک‌بين، متخصص پوست
وقتي به خانه مي‌رسم هيچ چيز جز شستن دست و صورت با آب خنک نمي‌چسبد ولي اين روزها انواع ژل‌هاي ضدعفوني‌کننده، صابون‌هاي آنتي‌باکتريال و دستمال‌هاي مرطوب به کمک شستن دست و صورت آمده‌اند و در کيف دستي هرکسي پيدا مي‌شود. ولي آيا اين محصولات جاي شستن دست و صورت سنتي را مي‌گيرد؟ شما کداميک را مي‌پسنديد؟ با دکتر بهروز باريک‌بين متخصص پوست به گفتگو نشسته‌ايم تا روش‌هاي صحيح شستن دست و صورت را بياموزيم.
آقاي دکتر! شايد اين سوال به نظرتان غيرمترقبه باشد ولي به عنوان يک الگوي مناسب، دلم مي‌خواهد بدانم شما خودتان که متخصص پوست هستيد، دست و صورتتان را چگونه مي‌شوييد؟
من دست‌هاي خودم را با آب روان گرم خيس مي‌کنم، از مقداري صابون مايع يا صابون قالبي تميز استفاده مي‌کنم و خوب دست‌ها را به مي‌مالم تا صابون کف کند. توصيه مي‌کنم اين کار را 15 تا 20 ثانيه ادامه دهيد. تمام سطوح دست شامل پشت دست‌ها، مچ دست، لاي انگشتان دست و زير ناخن‌ها را خوب شستشو دهيد و خوب با آب روان آبکشي کنيد. سپس با حوله تميز و خشک يا دستمال کاغذي خوب دست‌ها را خشک کنيد. اگر از پوست خشک رنج مي‌بريد يا مبتلا به اگزماي دست هستيد حتما مصرف يک مرطوب‌کننده مناسب را پس از خشک‌کردن دست‌ها مدنظر قرار دهيد.
اصلا چندبار در روز لازم است صورتمان را بشوييم؟
دفعات شستشوي دست و صورت عدد مشخصي ندارد و در افراد و سنين گوناگون و با مشاغل متعدد کاملا متفاوت است. اما به‌طور کلي بهتر است صورت پس از برخاستن از خواب شبانه و پس از بازگشت از کار روزانه به منزل و نيز شب‌ها پيش از خواب شسته شود و شايد بهترين زمان‌ها براي شستشو همان زمان‌هاي وضوگرفتن باشد اما درباره شستشوي دست‌ها بايد توجه کرد که امروزه شستشوي دقيق دست‌ها يکي از روش‌هاي مفيد و ثابت شده در کاهش انتقال ميکروب‌ها و مقابله با عفونت‌هاست و بايد جدي گرفته شده و افراد ضمن رعايت نکات بهداشتي درباره خود، نبايد آموزش صحيح به فرزندان خود را فراموش کنند.
چه مواقعي بايد دستانمان را بشوييم؟
هميشه دست‌هاي خود را پس از اين موارد بشوييد: به دنبال رفتن به توالت، پس از تعويض پوشک بچه، پس از تماس با حيوانات يا فضولات آنها، پيش و پس از آماده‌کردن غذا به خصوص وقتي با گوشت، مرغ يا ماهي خام سر و کار داريد، پس از هر وعده غذاخوردن، پس از هر بار پاک‌کردن بيني، به دنبال عطسه‌کردن يا سرفه‌کردن به داخل دست‌ها، پيش و پس از مراقبت از زخم‌ها و بريدگي‌ها، پيش و پس از تماس با فردي بيمار يا مجروح، پس از حمل زباله‌دان يا کيسه زباله، پيش از گذاشتن يا برداشتن لنزهاي تماسي چشم، به دنبال استفاده از مکان‌هاي عمومي مانند فرودگاه، ايستگاه‌هاي اتوبوس يا مترو يا رستوران‌ها.
صابون مايع بهتر است يا قالبي؟
بهترين روش براي شستشوي دست و صورت، استفاده از آب روان و صابون معمولي است. دماي آب بهتر است ولرم تا مايل به گرم باشد که قدرت پاک‌کنندگي بيشتري داشته باشد و صابون مصرفي نيز بهتر است که صابون گليسرينه، صابون کرمدار يا صابون بچه باشد، به خصوص درباره کساني که بارها مجبورند دست‌هاي خود را شستشو دهند. مصرف صابون‌هاي معمولي و به خصوص صابون‌هاي مايع به دفعات زياد در طول روز به پوست دست‌ها آسيب رسانده و موجب خشکي و آغازشدن فرآيند اگزماي تماسي تحريکي خواهد شد.
ولي معمولا در مکان‌هاي عمومي مثل اداره و مدرسه مجبوريم از صابون مايع استفاده کنيم.
در مکان‌هاي عمومي مانند اداره‌ها، مدارس، رستوران‌ها و... روش مناسب‌تر از شستشو با اين صابون‌ها وجود ندارد، چرا که استفاده از صابون‌هاي قالبي در اين مکان‌ها خود مي‌تواند به انتشار آلودگي کمک کند اما به هر حال بايد دانست که قابليت صابون‌هاي مايع براي آسيب‌رساندن به پوست دست‌ها زياد است و بنابراين بهتر است از انواع استاندارد و ملايم‌تر آن استفاده شود تا کمترين خشک‌کنندگي و آسيب پوست را موجب شوند. توصيه مي‌کنم افراد به دنبال شستشوي دست‌ها به خصوص با صابون مايع، حتما کرم مرطوب‌کننده‌اي مانند وازلين معمولي مصرف کنند تا از خشکي دست‌ها جلوگيري شود.
براي شستن دست و صورت آب خنک بهتر است يا آب گرم؟
درباره دماي آب بايد به اين مساله توجه کرد که آب گرم توانايي زدودن آلودگي و چربي بيشتري دارد بنابراين افرادي که پوست چرب دارند، بهتر است ابتدا با آب گرم صورت خود را بشويند و بعد مي‌توانند به دنبال آن از آب سرد استفاده کنند تا موجب نشاط و جمع‌شدن منافذ پوست خود شوند. نکته مهم ديگر اين است که اگر در جايي صابون يافت نشد، با آب خالي دست‌هاي خود را بشوييد و يادتان باشد که شستشوي دست‌ها با آب روان نيز مي‌تواند بسياري از ميکروب‌ها را از دست‌ها بزدايد.
صابون‌هاي آنتي‌باکتريال چطور؟
بهتر است براي شستشوي معمولي دست و صورت، از صابون‌هاي آنتي‌باکتريال استفاده نشود، چرا که امکان مقاوم‌شدن ميکروب‌ها به اين مواد آنتي‌باکتريال و جود دارد. بهترين صابون، صابون‌هاي معمولي با PH مناسب هستند که ملايم‌ترين آنها، صابون‌هاي بچه يا صابون گليسرينه يا کرمدار است.
مکانيک‌ها، آشپزها، دندانپزشکان و افراد ديگري که در طول روز مجبورند چندين‌بار دستشان را بشويند، پوستشان خشک مي‌شود، چه کار کنند؟
اگر فردي در شغل خاصي مانند دندانپزشکي، جراحي، مکانيکي، آشپزي يا شيريني‌پزي اشتغال داشته باشد و مجبور باشد به دفعات در طول روز دست‌هاي خود را بشويد، بهتر است از صابون‌هاي ملايم و گاهي از پن‌ها که شوينده‌هايي هستند که پاک مي‌کنند اما خاصيت دترژان نداشته و چربي سطح پوست را از بين نمي‌برند، استفاده کرده و پس از هر بار شستشوي دست، استعمال يک مرطوب‌کننده را مدنظر داشته باشند.
کودکان چطور؟
آموزش صحيح کودکان و پافشاري در شستن دست‌ها در آنها مي‌تواند پيشگيري‌کننده بسياري از عفونت‌هاي باکتريايي و ويروسي باشد. براي اينکه عمل شستن دست‌ها در کودکان به صورت عادت تبديل شود، سعي کنيد هنگام شستشوي دست‌ها با آنها همراه باشيد و شيوه شستشوي صحيح را به آنها آموزش دهيد.
به خصوص به آنها تذکر دهيد که شستشوي دست‌ها پس از رفتن به توالت، پس از برگشتن از بازي خارج از منزل و پيش از غذاخوردن را فراموش نکرده و دست‌هاي نشسته خود را به داخل دهان نبرده و چشم‌هاي خود را با اين دست‌ها مالش ندهند. چون بچه‌ها پوست بسيار لطيف و حساسي دارند، بهترين روش براي شستشوي دست‌ها در آنها، استفاده از صابون بچه يا شامپو بچه است . شستشوي خوب دست‌ها در مهدکودک‌ها مي‌تواند از ابتلا به بسياري از بيماري‌هاي ميکروبي و ويروسي تنفسي و گوارشي جلوگيري کند.
حال اگر کودکي پس از بازي دستانش را نشويد، امکان انتقال چه بيماري‌هايي وجود دارد؟
شستشوي خوب دست‌ها مانع از انتقال بسياري از باکتري‌ها و ويروس‌ها و نيز انگل‌ها شده و مي‌تواند در کاهش بسياري از بيماري‌هاي پوستي عفوني مانند زردزخم بسيار مفيد باشد.
براي خشک کردن دست‌ها، حوله بهتر است يا دستمال کاغذي يا دستگاه خشک‌کن؟
بهترين روش خشک‌کردن دست‌ها پس از شستشوي آنها، استفاده از حوله تميز و خشک و نخي يا دستمال کاغذيهاي استاندارد و لطيف است. درباره استفاده از دستگاه‌هاي خشک‌کن، بحث وجود دارد. به هر حال، در شرايط ضروري و در صورت فقدان دستمال کاغذي يا حوله، مصرف گاه به گاه آنها اشکال خاصي ندارد. بهترين حوله براي خشک‌کردن دست و صورت، حوله تميز، خشک و با جنس ملايم است. حوله بايد از جنسي باشد که قابليت جذب آب بالايي داشته باشد. دستمال‌هاي کاغذي نيز بايد استاندارد باشند و جنس لطيفي داشته باشند تا موجب آسيب پوست نشوند. برخي دستمال کاغذي‌ها عطر دارند که مي‌توانند در افراد حساس موجب آلرژي شده و مشکل‌ساز باشند. دستمال کاغذيهاي با کاغذ خشن نيز موجب آزردگي پوست مي‌شوند.
خيلي‌ها دستمال مرطوب در کيفشان دارند و به جاي شستن دست از آنها استفاده مي‌کنند، اين کار درست است؟
در مورد دستمال‌هاي مرطوب بايد گفت که اين دستمال‌ها به‌عنوان وسيله‌اي که در کيف هر فرد يافت شده و در مواقع ضروري مورد استفاده قرار گيرند، بسيار خوب است اما هرگز اين دستمال‌ها جايگزين شستشوي دست‌ها با آب و صابون نيستند، چرا که آب روان بسياري از ميکروب‌ها و آلودگي‌ها را از سطح پوست کنده و با خود به چاه مي‌برد، اما دستمال‌هاي مرطوب اين توان را ندارند. به علاوه، گاهي افراد به عطرها و مواد نگه‌دارنده و ضدعفوني‌کننده اين دستمال‌ها آلرژي داشته و به خصوص در کودکان مي‌تواند مشکل‌ساز شود. پس فقط در مواقع ضروري و در شرايطي که دسترسي به آب و صابون نبود، از اين دستمال‌هاي مرطوب استفاده کنيد.
ژل‌هاي ضدعفوني‌کننده هم در تبليغات زياد ديده مي‌شوند، اين ژل‌ها دست را پاک مي‌کنند؟
امروزه ژل‌هاي ضدعفوني‌کننده متعددي در بازار موجود است که برخي حاوي الکل و برخي بدون الکل هستند. مصرف گاه به گاه اين ضدعفوني‌کننده‌هاي حاوي الکل در درمان آلودگي‌ها و ميکروب‌ها مي‌تواند بسيار موثر و مفيد باشد. اين ضدعفوني‌کننده‌ها اغلب از آب و صابون در کشتن باکتري‌ها و ويروس‌ها موثرترند در مواردي که فرد با وسايل يا افراد آلوده در تماس بوده است، مصرف آنها منعي ندارد، به خصوص که برخي از انواع تجاري آنها حاوي مواد مرطوب‌کننده‌اي است که مانع خشکي بيش از حد پوست مي‌شوند. توجه کنيم که مصرف مکرر و طولاني‌مدت اين مواد مي‌تواند براي پوست دست‌ها آزارنده باشد و بنابراين فقط در موارد ضروري مصرف اين ژل‌هاي ضدعفوني‌کننده را توصيه مي‌کنيم و به عنوان يک اصل کلي بايد گفت که هيچ‌چيز نمي‌تواند جايگزين شستشوي دست‌ها با آب روان و صابون شود.
منبع:http://www.salamat.com
/ن
