علل و راه‌حل بي اختياري ادرار

دستگاه‌ها و اعضاي بدن ما آن‌قدر دقيق و منظم کار مي‌کنند که کمتر درباره کارهاي دايمي اعضاي بدن خودمان فکر مي‌‌کنيم اما اگر هر يک از اعضاي بدن‌مان دچار کوچک‌ترين نقصاني شود، آن‌قدر مشکل‌آفرين مي‌شود و آن‌قدر فکرمان را مشغول مي‌کند که نگو و نپرس! در اين مقاله، بحث اصلي ما کنترل ادرار و مشکل بي‌اختياري ادرار است.
بعضي‌هاهنگام سرفه و عطسه و حتي در شرايط استرس‌زا، تحت فشار قرار مي‌گيرند و بي‌اختيار مقادير کمي ادرار از خودشان دفع مي‌کنند. اين موضوع به ويژه براي ما که مقيد به نجس و پاکي هم هستيم، اهميت بيشتري دارد. بي‌اختياري ادرار مي‌تواند علل متعددي داشته باشد. سيستم‌هاي عضلاني و عصبي کنترل‌کننده حبس و رهاسازي ادرار پيچيده هستند. اين سيستم‌ها ممکن است توسط يک بيماري، داروها، مشکلات غده پروستات يا عوارض عمل جراحي آسيب‌ ببيند.
اختلالات عصبي مثل آلزايمر، پارکينسون و سکته مغزي چند نمونه از مواردي هستند که موجب بي‌اختياري ادرار مي‌شوند. در کودکان نيز خيس کردن بستر شايع است. البته بعد از بلوغ بي‌اختياري ادراري به ندرت رخ مي‌دهد، مگر در دهه‌هاي آخر زندگي. تخمين زده مي‌شود که يک نفر از هر 10 نفر بالاي 65 سال بي‌اختياري ادراري را تجربه مي‌کند. اين مشکل در زنان شايع‌تر از مردان است. در اغلب موارد، بي‌اختياري‌ يا به علت انقباض غيرارادي ماهيچه مثانه و نشت ادرار، رخ مي‌دهد يا به علت ضعف بيش از حد ماهيچه‌ها و بافت‌هاي لگني براي مقاومت در مقابل فشار داخل مثانه. دو شکل شايع بي‌اختياري ادراري شامل بي‌اختياري استرسي و بي‌اختياري فوريتي است.

بي‌اختياري استرسي
 

در بي‌اختياري استرسي، نشت ادرار در پاسخ به بعضي فعاليت‌هاي بدن نظير عطسه، سرفه يا بلند کردن جسم سنگين پديد مي‌آيد؛ زيرا اين‌گونه اعمال موجب افزايش فشار بر ناحيه شکم مي‌شود. زنان بعد از يائسگي و گاهي بعد از زايمان مستعد اين مشکل هستند. اين وضعيت اغلب ناشي از کاهش قدرت در بافت‌هاي لگني است که مي‌تواند به جابه‌جا شدن بافت‌هاي رحم و واژن به سمت پايين منجر شود يا اينکه موجب جابه‌جايي مثانه شود. افزايش وزن و بعضي بيماري‌هاي طبي مزمن نيز مي‌تواند موجب بي‌اختياري استرسي ادرار شود.

بي‌اختياري فوريتي
 

در بي‌اختياري فوريتي، نشت ادرار زماني پديد مي‌آيد که مثانه به خودي خود منقبض شود و فشاري بيشتر از نيروي اسفنگتر ادراري به شما وارد نمايد (اين اسفنگتر يک نوار حلقوي از فيبرهاي عضلاني در پيشابراه است که مانع برگشت ادرار مي‌شود.) اين نوع از بي‌اختياري ادراري ممکن است از عفونت خفيف ادراري يا از يک اختلال در عضلات مثانه ناشي شود.

از تشخيص تا درمان
 

پزشک ممکن است سوراخ پيشابراه، رکتوم و ناحيه شکم را معاينه نمايد و درخواست آزمايش آناليز ادراري کند. بسته به علتي که پزشک‌ به‌عنوان عامل بي‌اختياري ادرار شک مي‌نمايد ساير تست‌ها صورت مي‌گيرند: سونوگرافي، عکس‌برداري اختصاصي با اشعه ايکس تحت عنوان پيلوگرافي داخل وريدي و... براي انجام مطالعات يوروديناميک، پزشک يا پرستار، کاتتري را درون پيشابراه و مثانه قرار مي‌دهند. کاتتر جهت پر کردن مثانه با آب استفاده مي‌شود. حين خالي شدن مثانه، فشار داخل مثانه ثبت مي‌شود. معمولا فشار به آهستگي کاهش مي‌يابد. با اين وجود در بعضي افراد مبتلا به بي‌اختياري ادراري، مثانه حين تخليه دچار اسپاسم (انقباض غيرارادي) مي‌شود. اين روش به پزشک‌ کمک مي‌کند تا قدرت عضلاني مثانه را اندازه بگيرد. کلا بي‌اختياري ادراري از نظر طبي مشکل وخيمي نيست. درمان‌هاي بي‌اختياري ادراري در دسترس‌اند. در بسياري موارد، کنترل مثانه به وسيله درمان علت زمينه‌اي يا به وسيله تغيير عادات روزانه قابل حصول است. پزشک ممکن است ورزش‌هاي خاصي توصيه نمايد تا قدرت ناحيه لگن را بيفزايد يا تکنيک‌هاي تعليم مثانه را براي به دست آوردن کنترل ادراري پيشنهاد نمايد. گاهي اوقات تغييرات ساده در عادات روزانه نظير اينکه فرد به خاطر بسپارد که در زمان‌هاي معين و به طور منظم به توالت برود يا مصرف مايعات قبل از خواب را محدود سازد، مشکل فرد را حل مي‌کند. اگر بي‌اختياري ادراري پابرجا بماند ممکن است از داروها، تجهيزاتي خاص يا عمل جراحي براي کنترل مشکل بهره گرفته شود.

تجهيزات خاص
 

لباس‌هاي زير جاذبي در دسترس‌اند که بوي ادرار را خنثي مي‌نمايند و پوست را نسبتا خنک نگه مي‌دارند. زنان ممکن است از وسيله‌اي تحت عنوان رحم‌بند (وسيله‌اي که گردن رحم را مي‌پوشاند) استفاده نمايند که در هنگام روز در داخل واژن قرار مي‌گيرد. رحم‌بند موجب حمايت از اعضاي لگني مي‌شود و به اين شکل از نشت ادراري جلوگيري مي‌کند. يک وسيله ديگر موجود است که در داخل پيشابراه قرار مي‌گيرد و مستقيما قابل جاي‌گيري در پيشابراه مي‌باشد. اين وسيله که به شکل درپوشي کوچک مي‌باشد در هنگام ادرار کردن برداشته مي‌شود و تا هنگامي که مجددا نياز به ادرار کردن باشد در محل قرار مي‌گيرد. مسدود‌کننده‌هاي ادراري، لايه‌هاي اسفنجي شکل کوچکي هستند که روي سوراخ پيشابراه قرار مي‌گيرند تا مانع نشت ادرار شوند. اين لايه‌ها يکبار مصرف مي‌باشند و در هنگام آمادگي براي ادرار کردن، دور انداخته مي‌شوند. مردها ممکن است از وسايلي جهت گير انداختن ادرار استفاده نمايند. نمونه اين وسايل نوعي کاندوم است که روي آلت تناسلي قرار گرفته و ادرار را از طريق لوله به يک پلاستيک منتقل مي‌کند. وسيله ديگر يک گيره لاستيکي است که قابل اتصال به آلت تناسلي است. براي موارد مشکل‌تر، کاتتري از طريق پيشابراه وارد مثانه مي‌شود و موجب مي‌شود ادرار از طريق آن به يک کيسه پلاستيکي خارجي انتقال يابد.

بي‌اختياري ادرار در پسربچه‌ها شايع‌تر است
 

شب‌ادراري يک مشکل شايع کودکان است و زماني مطرح مي‌شود که يک کودک حداقل 5 سال داشته باشد و هنوز کنترل ادرارش را به دست نياورده باشد. بعضي از کودکان در مرحله‌اي از سن خود حداقل به مدت 6 ماه تا يک سال کنترل ادرارشان را به دست مي‌آورند و پس از آن دوباره دچار مشکل مي‌شوند (نوع ثانويه) ولي کودکاني نيز هستند که هيچ‌گاه کنترل ادرار خود را به دست نياورده‌اند که اين نوع را شب‌ادراري اوليه مي‌ناميم. شيوع اين بيماري در پسران 6 تا 15 درصد و در دختران 3 تا 12 درصد است. با افزايش سن شيوع آن کاهش مي‌يابد و در 14 سالگي، شيوع آن بين 5/1 تا 5 درصد است. اگر والدين کودک سابقه شب‌ادراري داشته باشند، احتمال ابتلاي کودک واضحا افزايش مي‌يابد.
نمي‌توان علت واحدي براي اين اختلال گفت. در نوع اوليه ممکن است تاخير تکاملي و رشدي مطرح باشد و جنبه ژنتيک نيز به عنوان عامل ديگر در نظر گرفته شود. نوع ثانويه که معمولا در سن 5 تا 7 سالگي شروع مي‌شود مي‌تواند تظاهري از وجود استرس کودک باشد: تولد نوازد جديد، مهاجرت و نقل مکان، دعواهاي خانوادگي، طلاق والدين، تعويض مدرسه و ورود به مدرسه جديد...
مواردي از همراهي شب‌ادراري با ساير اختلالات روا‌ن‌پزشکي (مانند تاخير تکاملي، اختلال بيش‌فعالي – کم‌توجهي و اختلالات رفتاري) ديده مي‌شود. گاهي بيماري‌هاي جسمي مانند ديابت، کم‌کاري تيروييد و علل ساختماني و نقايص آناتوميک هم در کودکان مبتلا ديده مي‌شود. گاهي شب‌ادراري متعاقب مصرف برخي داروهاي روان‌پزشکي رخ مي‌دهد. کلا شب‌ادراري يک بيماري خوش‌خيم و خودمحدودشونده است. بهبودي به خصوص در سن 5 تا 7 سالگي و پس از 12 سالگي رخ مي‌دهد. در صورتي که درماني انجام نشود ميزان بهبودي 10 تا 20 درصد در سال است.
در مواردي که وقايع و حوادث استرس‌زايي چون طلاق والدين، تولد فرزند جديد يا مرگ عضوي از خانواده مطرح ‌باشد، توجه و مداخله مناسب براي حل آنها لازم است. چنانچه اعتماد به نفس کودک آسيب‌ديده باشد و يا کودک دچار افسردگي و اضطراب شده باشد بايد به اين جنبه‌ها جايگاه ويژه‌اي در درمان شب‌ادراري داد. بايد از تشويق و تنبيه مناسب استفاده شود و به شب‌هايي که کودک خودش را خيس نکرده پاداشي مناسب داده شود. مي‌توان جدولي براي کودک تشکيل داد که به ازاي هر شب خشک، در صبح روز بعد يک ستاره يا صورتک خندان به جدول او چسبانده شود. استفاده از زنگ و تشکچه يک انتخاب قابل قبول با توجه به شرايط سني کودک است. ميزان موفقيت اين روش 75 درصد است. با ريزش اولين قطرات ادرار، صداي زنگ باعث مي‌شود کودک از خواب برخيزد و ادرار خود را نگه دارد. در صورت وجود مشکلات روانپزشکي همراه، استرس و مشکلات خانوادگي ميزان موفقيت اين روش کاهش مي‌يابد. مي‌توان از ساعت زنگ‌دار براي بيدار کردن کودک در طي شب و محدود کردن مصرف مايعات هنگام شب براي کودک استفاده کرد. استفاده از دارو در رده‌هاي بعدي درماني قرار مي‌گيرد. دارو بايد با تجويز پزشک مصرف شود و قطع آن نيز بايد تدريجي باشد.
منبع:www.salamat.com
/ع