گفت و گو با دكتر ضياءالدين مظهري
صبح سوار ماشين مي‌شويد و به محل کارتان مي‌رويد. تمام روز را پشت ميزتان يا مشغول خواندن و نوشتن هستيد يا در اينترنت، در جستجوي مطالب تازه. خلاصه مغزتان فعال است اما هيچ‌تحرک جسمي نداريد. عصر هم مجددا با اتومبيل به خانه برمي‌گرديد و باقي ساعات را جلوي تلويزيون سپري مي‌کنيد. نتيجه اينکه چاقي جزيي از دردسرهاي روزانه‌تان مي‌شود. بسياري از ما به دليل ناآگاهي از اصول تغذيه، اقدام به حذف نان و برنج يا روغن و قندها از برنامه غذايي‌مان مي‌کنيم تا بتوانيم كمي از وزن‌مان کم کنيم اما در اکثر مواقع دچار اثرات زيان‌بار اين‌گونه رژيم‌هاي نادرست مي‌شويم و نتيجه عکس مي‌گيريم. براي آنکه اطلاعات درستي در زمينه رژيم‌هاي صحيح و نحوه ثابت نگه داشتن وزن داشته باشيم، گفتگويي ترتيب داده‌ايم با دکتر سيدضياالدين مظهري، متخصص تغذيه و رژيم درماني، در همين رابطه.
يک رژيم درست و علمي، چه ويژگي‌هايي دارد؟
ببينيد؛ رژيم‌هايي که خيلي کم‌کالري هستند يا رژيم‌هاي تک‌خوري را، با وجود اينکه ممکن است وزن و سايز را کاهش دهند، ما به عنوان يک رژيم علمي قبول نداريم. به طور كلي، رفع اضافه وزن و چاقي كاهش احتمالي بيماري‌هاي مرتبط با آن را به دنبال دارد؛ مثلا با کاهش 5 تا 10 درصدي وزن، فشارخون، چربي و قند پايين آمده و بسياري از دردهاي مفاصل مي‌تواند تسکين قابل‌توجهي پيدا کند. اين در صورتي است که ما وقتي رژيم مي‌دهيم به تمام جوانب امر توجه کنيم، يعني با تامين تمام نيازهاي فرد از نظر ريزمغذي‌ها و درشت‌مغذي‌ها تلاش کنيم به مقدار خيلي نازلي از مقدار انرژي مورد نياز واقعي کم کنيم تا به تدريج اين تفاوت مقدار انرژي دريافتي و مصرفي به مصرف انرژي‌هاي انباشته شده كه به صورت چربي در قسمت‌هاي مختلف بدن است منجر شده و فرد بتواند وزن خود را کم کند. به اين ترتيب، اگر ما مقدار کالري را در حدي کاهش دهيم که سيستم دفاعي بدن در قبال اين کاهش وزن عکس‌العمل نشان ندهد، يعني سوخت پايه پايين نيايد (سوخت مورد نياز براي اعمال حياتي بدن مثل ضربان قلب، تعقل، تنفس و ...) فرد به شکل صحيحي رژيم گرفته است.
بعضي رژيم‌ها باعث کاهش وزن سريع مي‌شوند اما دوباره، خيلي زود وزن از دست رفته برمي‌گردد و اثرش از بين مي‌رود. چرا؟
بله؛ در برخي رژيم‌ها با کاهش انرژي، وزن به طور صاعقه‌آسايي کاهش مي‌يابد اما در اين بين بدن چاره‌انديشي مي‌کند و در حدود 30 تا 35 درصد انرژي پايه را کاهش مي‌دهد. بعد از آن کاهش وزن متوقف شده و نه تنها شاهد کاهش وزن نيستيم بلکه وزن از دست رفته، مجددا بازمي‌گردد و فرد وقتي مي‌بيند رژيمي که گرفته فايده‌اي نداشته به رژيم‌غذايي سابق خود بازمي‌گردد. اگر ما رژيم را با توجه به جنس، سن و وضعيت فيزيولوژيکي يک فرد تنظيم کنيم و بتوانيم در روز 500 کيلوکالري يا اگر ايجاب مي‌کند 1000 کيلوکالري کم کنيم در هفته 5/0 کيلو‌گرم، در ماه 2 کيلو‌گرم يا در هفته يک کيلو‌گرم و در ماه 4 کيلو‌گرم مي‌توانيم وزن را کاهش دهيم و اگر اين کاهش وزن از يک برنامه متناسب و متعادلي بهره بگيرد، انرژي‌هاي مازاد بر نياز به تدريج کاهش مي‌يابد.البته همراه با رژيم بايد حرکات موزون ورزشي نيز انجام شود تا سرعت جمع شدن پوست هم بالا برود و پوست شل و افتاده نشود.
چگونه متوجه مي‌شويد يک فرد چه‌قدر بايد وزن کم کند؟
ما به کمک فرمول‌هاي خاصي وزن ايده‌آل و وزن فعلي را براي فرد مشخص مي‌کنيم اما من به شخصه به مراجعانم مي‌گويم که به اين فرمول‌ها کاري نداشته باشند و هر وقت احساس کردند که وزن‌شان در حد رضايت‌بخش است و تناسب اندام‌شان آنها را راضي مي كند، آن را به عنوان وزن ايده‌آل تلقي کنند و روش نگهداري اين وزن را ياد بگيرند.
رژيم‌هاي غلط چه عوارضي به دنبال دارند؟
برخي از متخصصان رژيم‌هاي سخت کم‌کالري و يک بعدي به فرد مي‌دهند تا طي 3 روز يک تا يک‌‌ونيم کيلو‌گرم از وزن فرد را کم کنند. اين نوع رژيم گرفتن بسيار زيان‌بار است و سبب بروز بيماري‌هاي بسياري از جمله کم‌خوني مقاوم و مشکلات عصبي مي‌شود. رژيم‌هاي تک‌خوري که مثلا به فرد گفته مي‌شود سه روز نخودفرنگي، سه روز بستني، سه روز گريپ‌فروت و ... بخورد، کلا خلاف اصول علمي‌اند و اگر به عملکرد بدن نگاه کنيم، به وضوح مي‌بينيم که بدن تنها به يک ماده نياز ندارد. انرژي بايد از منبع قندها، چربي‌ها و پروتئين‌ها تامين شده و در کنار ديگر مواد مورد نياز به بدن برسد. رژيم يک‌بعدي در صورت ايجاد افزايش يا کاهش وزن، سبب سوءتغذيه مي‌شود و طبيعتا عوارضي به دنبال دارد؛ عوارضي مثل ريزش مو، چروک شدن و از دست رفتن طراوت پوست صورت، عصبي شدن، افت فشارخون و ناراحتي‌هاي مربوط به افت شديد قندخون و...
کلا آيا حذف برخي گروه‌هاي غذايي به منظور لاغر شدن، کار درستي است؟
اين را فراموش نكنيد كه اصولا ما ماده چاق‌کننده و لاغرکننده نداريم. انرژي دريافت‌شده از کل گروه‌هاي غذايي مي‌تواند سبب ايجاد انرژي مازاد بر نياز ما شود. وقتي فردي خودسرانه گروهي از موادغذايي را حذف مي‌کند طبيعتا ترکيبات مفيدي که در آن گروه‌ها هست، به بدن‌اش نمي‌رسد و فرد علاوه بر گرسنگي که به خود داده يک گرسنگي بي‌جا پيدا مي‌کند که به گرسنگي پنهاني شهرت دارد. کاهش هله‌هوله به طور خودسرانه اشکالي ندارد اما مبادرت به حذف موادغذايي مفيد يا آب‌درماني هرگز توصيه نمي‌شود.
چگونه بعد از کاهش وزن، آن را ثابت نگه داريم؟
اگر رژيم درست باشد، براي کاهش وزن زمان لازم داريم اما به جاي آن، وزن کم‌شده ماندگاري طولاني‌مدت داشته و بي‌ضرر است. بعد از آن هم با برنامه‌اي که به فرد داده مي‌شود و بررسي هفته به‌هفته سبب مي‌شود بفهمد مقدار انرژي مورد نياز بدن‌اش و انرژي مصرفي چه‌قدر است، در نتيجه وقتي دريافت و مصرف يکي باشد، وزن فرد بالا نمي‌رود. پس اين افراد بايد مراقب حتي يك كيلوگرم اضافه وزن باشند زيرا پرخوري‌هاي دوباره به تدريج اضافه وزن و چاقي را به دنبال خواهند داشت، بنابراين بعد از رژيم هم افراد بايد با واحدهاي موادغذايي كه در طول رژيم با آنها آشنا شده‌‌اند، بازي كنند تا انرژي اضافي دريافت نكرده و وزن ثابت بماند.
بعد از چه مدتي ممکن است وزن از دست رفته‌مان بازگردد؟
بستگي به اين دارد که فرد چه‌قدر بيشتر از نيازش غذا بخورد. معمولا چاقي‌ها به طور متوالي ايجاد مي‌شوند و کاهش يک کيلو‌گرم وزن بسيار سخت است. براي آب کردن يک کيلو‌گرم چربي در بدن بايد 7 هزار کيلوکالري بسوزانيم و افرادي که خيلي لاغر مي‌شوند، بيشتر آب بدن‌شان را از دست مي‌دهند زيرا همان‌طور كه مي‌دانيد 60 درصد بدن از آب تشكيل شده است. مساله کاهش وزن، هم علم است، هم هنر. هر کسي اين دو را نداشته باشد، نمي‌تواند به مردم کمک کند تا سلامت‌‌شان را به دست بياورند يا آن را حفظ کنند.
منبع:www.salamat.com
/ع
