ناباروري مردان از تشخيص تا درمان

گفتگو با دکتر محمدرضا نوروزي، ارولوژيست
« قديمي‌ها به هر مردي که نمي‌توانست به روش طبيعي موجب باروري همسرش شود نابارور يا عقيم مي‌گفتند اما الان تعريف ناباروري عوض شده...» اين، بخشي از صبحت‌هاي دکتر محمدرضا نوروزي، متخصص اورلوژي، دانشيار دانشگاه علوم پزشکي تهران و نايب رييس شوراي عالي نظام‌پزشکي کشور است که درباره «عقيمي مردان» با او گفتگو کرده‌ايم .

تعريف طبي ناباروري چيست؟
 

خب،90 درصد زوج‌ها پس از ازدواج اگر رابطه مرتب جنسي داشته باشند و مشکلي نداشته باشند و پيشگيري هم نکنند، در سال اول پس از ازدواج بارور مي‌شوند. 10 درصد بقيه هم معمولا در سال دوم بايد باروري داشته باشند. اگر زوجي بعد از يک سال بارور نشود، جزو زوج‌هايي قرار مي‌گيرد که بايد بررسي شود که چرا باروري رخ نداده. اما تعريفي که در مورد ناباروري آقايان داريم اين است که اگر اسپرم مردي پس از بررسي‌هاي لازم پايين‌تر از معيارهاي استاندارد بود، آن فرد نابارور تلقي مي‌شود.

و اين معيارهاي استاندارد چيست؟
 

وقتي يک آزمايش اسپرم بررسي مي شود، تعداد، حرکت و شکل آنها مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. اگر اين مشخصه‌ها طبيعي باشد، امکان باروري وجود خواهد داشت. در اکثر موارد، مرد نابارور به مردي گفته مي‌شود که اختلال اسپرم داشته باشد و در آزمايش‌هاي اسپرم که سه آزمايش در فواصل مختلف انجام مي‌شود، اين اختلال ثابت شود. اين گروه از مردان خود به دو دسته تقسيم مي‌شوند. بعضي از آنها اصلا اسپرم ندارند و بعضي هم مرداني هستند که اسپرم دارند ولي اين اسپرم‌ها در تعداد، شکل و حرکت‌شان اختلال دارند يا ممکن است موادي در داخل مايع حمل‌کننده اسپرم‌شان وجود داشته باشد که براي اسپرم آسيب‌رسان هستند و مشخصات ديگري که مايع حمل‌کننده اسپرم فاقد آن است. به‌عنوان مثال، حجم آن در هر بار انزال بايد بين 2 تا 5 سي‌سي باشد. از سوي ديگر، رشد اندام تناسلي را در مرداني که با اين مشکل مراجعه کرده‌اند از لحاظ اندازه، قوام، اينکه آيا توانايي‌ لازم براي برقراري رابطه را دارد يا خير بررسي مي‌کنيم؛ برايش آزمايش اسپرم درخواست مي‌کنيم و اگر لازم باشد از تصويربرداري‌هاي تکميلي کمک مي‌گيريم. مرداني که اختلالات هورمون دارند، افرادي‌اند که يا دچار بلوغ ديررس شده‌اند يا رشد اندام‌هاي‌شان به خوبي انجام نشده.

فرآيند اسپرم‌سازي چگونه است؟
 

يک محور و مسيري در مردان وجود دارد که سيستم مردانه را تنظيم مي‌کند. اين مسير از مغز شروع شده و به اندام توليدکننده اسپرم که در ناحيه تناسلي و کيسه‌هاي بيضه وجود دارد، ختم مي‌شود. مفهوم‌اش اين است که مغز بايد عملکرد مناسبي داشته باشد. غده هيپوتالاموس در ابتدا بايد يک هورموني را به‌صورت پالسي يا موجي ترشح کند. اين هورمون روي غده هيپوفيز تاثير گذاشته و از آنجا دو هورمون ديگر آزاد مي‌شوند. اين دو هورمون روي اندام توليدکننده اسپرم اثر مي‌گذارند و در آنجا دو نقش را ايفا مي‌کنند. يکي اينکه سبب مي‌شوند اسپرم‌سازي فعال شود و ديگر اينکه موجب ترشح هورمون مردانه مي‌شوند؛ همان هورموني که صداي مردان را تغيير مي‌دهد، سبب رويش ريش و سبيل مي‌شود، عضلات‌شان را قوي‌تر از خانم‌ها مي‌کند، ميل جنسي را ايجاد مي‌کند و سبب مي‌شود اسپرم‌سازي در داخل اندام توليدکننده اسپرم تقويت شود. تازه آن زمان است که اسپرم‌سازي شروع مي‌شود. پس از اينکه اسپرم ساخته شد و تکامل پيدا کرد، بايد از مسيرهاي خروجي خارج شود و در نهايت به مجراي خلفي مردان يعني همان مجرايي که ادرار از آن خارج مي‌شود، برسد و با مايعي که آن را حمل مي‌کند، مخلوط و هنگام انزال از مجرا خارج ‌شود.
پس هم بايد هورمون‌هاي مغز درست کار کند، هم اندام توليدکننده اسپرم و هم اسپرم بايد مسيرش را درست طي کند.
بله، اگر هرکدام از اين موارد دچار اختلال شود مي‌تواند سبب ناباروري جنسي شود. اگر مردي اسپرم‌ بسازد، حتي اگر اين اسپرم از بدنش خارج نشود و در داخل اندام بماند، ما قادريم اين اسپرم را استخراج کرده و با اسپرم خانم‌اش‌ در خارج از بدن‌شان لقاح دهيم، سپس جنين حاصل شده از اين لقاح را چند روزي خارج از رحم نگه داريم و پس از آنکه کمي رشد کرد به رحم خانم برگردانيم. اين آن چيزي است که به آن لقاح خارج رحمي يا IVF مي‌گويند. بنابراين اگر مرداني اسپرم اندک داشته باشند يا در مايع حمل‌کننده اسپرم‌شان، اسپرمي نداشته باشند ولي پس از بررسي در اندام توليدکننده اسپرم، آن را پيدا کنيم، مي‌توانند با اين روش صاحب فرزند شوند.
منبع:http://salamat.com
/ج