جرم دندان، از پيشگيري تا درمان

جرم‌ها رسوبات سخت روي دندان است و دامنه تغييرات رنگ آن از زرد به قهوه‌اي است. زماني که بهداشت نامناسب باشد، جرم دنداني از پلاک (يک ماده نرم که روي دندان انباشته مي‌شود) تشکيل مي‌شود. پلاک‌ها از بي‌شماري باکتري‌ها و مواد غذايي که در بزاق به‌صورت معلق هستند تشکيل شده‌اند و به‌تدريج سفت مي‌شوند. اين پلاک سخت را جرم دنداني يا کلکولوس مي‌نامند.
ما نمي‌توانيم به تنهايي با مسواک زدن ونخ دندان جرم دندان را از بين ببريم. دندانپزشک يا متخصص بهداشت بايد با وسايل دستي آنها را بر طرف کنند و نيز روند بيماري را متوقف سازند. اگرچه پلاک وجرم دنداني داراي خصوصيات متعددي هستند و يک وابستگي بين آنها وجود دارد. سيستم کوچکي از موجودات ريز ميکروسکوپي ميزبان علت بيماري التهابي لثه و بافت‌هاي اطراف مي‌شوند و به وسيله مسواک زدن از سطوح دندان برداشته مي‌شوند.
امکان دارد که دهان داراي پلاک ميکروبي باشد اما دهان نمي‌تواند جرم دنداني داشته باشد. کلکلوس به‌وسيله رسوبات نمک‌هاي معدني که در پلاک هستند تشکيل مي‌شود. آنها سخت و محکم به سطوح دندان چسبيده و به ‌وسيله مسواک زدن برداشته نمي‌شوند. چنانکه کلکلوس به‌صورت يک نقطه کانوني براي انباشته شدن پلاک ميکروبي عمل مي‌کند و اين پلاک کاملا بايد برداشته شوند. هر دو، پلاک و جرم دندان نقش به‌سزايي در بيماري‌هاي لثه ايفا مي‌کنند.
اگر لثه دندان تحليل رود و يا عقب نشيني کند نتيجه آن بيماري لثه است. به فضاي غيرطبيعي که بين دندان و لثه تشکيل مي‌شود «پاکت» مي‌گويند. (کيسه يا حفره) پلاک وجرم دندان اين فضاي غيرطبيعي را پر مي‌کند تا سرانجام استخوان نگاهدارنده دندان تخريب مي‌شود.
پشت دندان جلويي، بيشتر جرم مي‌گيرد. جرم دندان در نواحي گوناگون از دهان تشکيل مي‌شود. رسوبات جرم بالاي لثه روي سطح دندان نزديک به زبان در فک پايين دندان‌هاي پيشين مرکزي و کناري و روي سطح‌هاي گونه در فک بالا در دندان‌هاي آسياهاي کوچک وبزرگ ديده شده است. رسوبات جرم دندان زير لثه زير سطح‌هاي ريشه و لبه لثه و به طور عميق در داخل شيار لثه پيشروي مي‌کند و موجب انهدام بافت‌هاي نگاهدارنده مي‌شود که به آن «پريودنتال پاکت» مي‌گويند. کمي‌ بعد سطح سمان‌هاي زير لثه ناهموار مي‌شود و به آن اجازه مي‌دهد که ماده نرم و يا سفتي که روي سطح دندان ايجاد مي‌شود در داخل سيمان تشکيل شود و در زير لثه بچسبد و خيلي سفت و محکم مي‌شود و نيز با مشکل درمي‌آيد. کلکلوس زير لثه در راديوگرافي نيز ديده شده است و براي تشخيص آن نياز به وسايل داريم که ميزان جرم موجود را ارزيابي کنيم. ميزان شکل گيري جرم از فردي به فرد ديگر فرق دارد اما برخي از عوامل نيز مي‌تواند ميزان جرم را بالا ببرد که در پايين به آنها اشاره شده است.

روش‌هاي جراحي وغيرجراحي برداشتن جرم
 

براي برداشتن جرم روش‌هاي جراحي و غيرجراحي وجود دارد. شيوه جراحي به‌صورت زير است:
بافت ضخيم را کاملا بلند مي‌کنيم تا سطوح ريشه نمايان شود و دسترسي مستقيم به آنها داشته باشيم وروش غير جراحي دسترسي به سطوح ريشه ازطريق «پريودنتال پاکت» است. کارايي برداشتن پلاک و کلکولوس زير لثه با استفاده از روش غيرجراحي محدود است. شيوه‌ها براي برداشتن جرم شامل موارد زير هستند:
1. عمل برداشتن سنگ يا رسوبات از سطح به‌وسيله ابزار:
به‌وسيله ابزار، پلاک و جرم و لکه‌هاي رنگي را از سطوح ريشه دندان در مي‌آوريم.
2. صاف کردن ريشه وبرداشتن بافت مرده
برداشتن رسوبات موضعي روي سمان دندان يا سطح عاجي که ناهموار شده است و به حالت خشن در آمده است و نيز به اين وسيله جرم و ميکروب‌ها برداشته مي‌شود.
3. شستشو: درآوردن بافت‌هاي مرده که به لثه و بافت‌هاي اطراف دندان چسبيده است.
اين روش درآوردن پلاک و رسوبات جرم دندان هر دو هم بالاي لثه و زير لثه را نيز شامل مي‌شود.
4. پيشگيري از بيماري: يک روش پيشگيري است که شامل برداشتن تحريکات موضعي لثه و در آوردن بافت‌هاي مرده و رسوبات آهکي دندان و برداشتن پلاک است.

بزاق‌هاي جرم‌ساز
 

اين عوامل در تشکيل جرم دخيل هستند:
1. بالا رفتن pH بزاق
2. بالا رفتن غلظت کلسيم بزاق
3. بالا رفتن پروتئين ميکروبي وغلظت مايعات
4. بالا رفتن ترشحات غلظت پروتئين و اوره درغده زير فک پايين
5. پايين رفتن عوامل باز دارنده در فرد
6. بالا رفتن کلي سطح مايعات در بزاق
براي پيشگيري و درمان کلکولوس راه‌هاي متعددي وجود دارد.
منبع:www.salamat.com