چرا بعضي‌ها شش‌ماهه به دنيا مي‌آيند؟

گفتگو با دکتر ملک‌منصور اقصي درباره علل تولد نوزادان نارس
 

آقاي دکتر! زايمان زودرس چه عوارضي ممکن است داشته باشد؟
 

طبق مطالعاتي كه به تازگي در آمريكا صورت گرفته، مشخص شده كودكاني كه تنها يك تا سه هفته زودتر از موعد به دنيا مي‌آيند، در هفته اول تولد شش برابر و تا اولين سالگرد تولدشان سه برابر بيش از نوزاداني كه در زمان مقرر به دنيا مي‌آيند، در معرض خطر مرگ قرار مي‌گيرند. صرف نظر از ميزان مرگ و مير،‌ اين دسته از نوزادان با نوزاداني كه در زمان مقرر متولد مي‌شوند، تفاوت چشم‌گيري دارند و آسيب‌پذيرتر هستند. پس متوجه مي‌شويد که چقدر مهم است که زمان تولد نوزاد چه وقت باشد. زمان تولد نوزاد طبيعي، هفته 37 بارداري به بعد است. نوزادان زودرس كه در هفته 34 تا 36 بارداري متولد مي‌شوند، 71 درصد نوزادان را شامل مي‌شوند. در آمريكا نيز 5/12 درصد از نوزادان زود متولد مي‌شوند. در مطالعات زيادي مشخص شده است كه اين كودكان بيشتر از ساير كودكان در معرض مشكلات تنفسي و مشكلات تغذيه‌اي قرار مي‌گيرند، در تنظيم دماي بدن خود با مشكلات بيشتري مواجه هستند و احتمال ابتلا به زردي يا يرقان هم در آنها بيشتر است. همچنين اين كودكان در فرآيند رشد مغز نيز با مشكلاتي مواجه مي‌شوند.

کدام مادران در معرض زايمان زودرس قرار دارند و چرا؟
 

در مواردي به دليل ناهنجاري‌هاي رحمي، مادر قدرت نگهداري جنين را تا زمان معمول ندارد، و در حال حاضر با توجه به روش‌هاي باروري مصنوعي به دلايل مختلف مادران قدرت کمتري در نگهداري جنين تا پايان 9 ماه را دارند و در نتيجه شيوع نارسي بالا مي‌رود. پرستاران شيفت شب علاوه بر اينکه از نظر جسمي و روحي دچار ضربه مي‌‌شوند، متاسفانه نسبت به ساير زنان شاغل، بيشتر در معرض خطر بروز زايمان‌هاي زودرس و سقط جنين هستند. عواملي همچون شب کاري، استرس شغلي، تماس با داروها باعث مي‌شود که پرستاران بيشتر در معرض زايمان زودهنگام قرار گيرند يا استرس و اضطراب علاوه بر ايجاد تاثيرات منفي بر جنين، مي‌تواند موجب زايمان زودرس نيز شود. اما به‌طور کلي علت عمده زايمان‌هاي زودرس معلوم نيست.

آيا ويژگي‌ها وخصلت‌هاي رواني مادران هم بر احتمال زايمان زودرس تاثير دارد يا نه؟
 

بله، مثلا جالب است بدانيد به تازگي با بررسي حدود 1800 زن باردار مشخص شد، خطر زايمان پيش از موعد در افرادي که نگراني آنها درباره بارداريشان زياد است نسبت به افرادي که کمترين نگراني را در اين باره دارند تا سه برابر افزايش مي‌يابد. از علل ديگر زايمان زودرس بايد از ابتلاي مادر به افسردگي نام ببريم. مادران باردار افسرده بيشتر در معرض خطر زايمان زودرس قرار دارند. هورمون استرس در مادران افسرده به‌طور قابل توجهي بيشتر است كه اين حالت به تحريك بارداري زودرس منجر مي‌شود. به‌طور متوسط مادراني كه مبتلا به افسردگي‌اند، دو روز زودتر از معمول زايمان مي‌كنند، اما مادراني كه دچار افسردگي شديدند، زير 37 هفته زايمان مي‌كنند.

عوامل موثر ديگري هم هست؟

بله، مثلا عفونت‌هاي دهان و دندان در زنان، احتمال زايمان زودرس را تا هفت برابر بيشتر مي کند. تحقيقات هم نشان داده است، انتقال سريع عفونت‌هاي دهان و دنداني به جنين، امکان زايمان زودرس را به وجود مي‌آورد. قرار گرفتن زنان غيرسيگاري در معرض دود دخانيات و به ويژه دود سيگار در دوران حاملگي، باعث كاهش وزن نوزاد و زايمان زودرس مي‌شود. همچنين مواجهه با دود دخانيات در دوران حاملگي مي‌تواند باعث تاخير در رشد درون‌رحمي و سقط ناگهاني شود.

پس علت‌هاي بروز زايمان زودرس و تولد نوزاد نارس، خيلي زياد است.
 

همين‌طور است. بهتر است بگوييم هر عاملي كه مانع از تكامل جسمي و سيستم‌هاي مختلف بدن جنين در داخل رحم شود مي‌تواند باعث به دنيا آمدن زودرس جنين شود. به‌طور مثال انواع بيماري‌ها از جمله تب دار بودن مادر.

بنابراين روش‌هاي پيشگيري عبارت است از جلوگيري از بروز اين عوامل و پيگيري سبک زندگي سالم. اما روش درمان و کاهش خطر بروز زايمان نوزاد نارس شامل چه مواردي مي‌شود؟
 

مي‌توان با كنترل بيماري‌هاي مادر و كنترل تغذيه و تأمين شرايط لازم براي حاملگي از تولد نوزاد نارس جلوگيري كرد اما بعد از تولد نيز با استفاده از امكانات تكنولوژي مدرن پزشكي مي‌توان نگهداري نوزادان نارس را در کشورهاي پيشرفته با بهترين كيفيت انجام داد و در نتيجه از مرگ و مير نوزادان حتي‌المقدور جلوگيري كرد. مثلا براي مادران افسرده و مضطرب، اگر پزشک متخصص آنها با اين افراد گفتگو کند مي‌تواند ترس و اضطراب آنها را به حداقل برساند. حمايت و نقش پدر نيز در کاهش اين اضطراب‌ها و نگراني‌ها بسيار تاثيرگذار است. براي پيشگيري از ابتلا به مسموميت بارداري، كنترل دقيق موارد اين بيماري و پرهيز از تصميم‌گيري شتاب‌زده را براي ختم بارداري در موارد خفيف پره‌اكلامپسي توصيه مي‌كنيم. براي درمان عفونت‌هاي دهان و دندان، توصيه مي‌شود به دليل اينکه سه ماهه اول بارداري حساسيت ويژه‌اي دارد و امکان عکسبرداري و بي‌حسي نيست، در ماه‌هاي بعدي نيز درمان مشکلات دنداني بدون درد و با روش بي‌حسي امکان‌پذير نيست، بهتر است قبل از تصميم به بارداري، زنان توجه بيشتري به بهداشت دهان و دندان خود کرده و هرگونه مداوايي را که لازم است، انجام دهند. در مجموع زايمان زودرس شايد در حال حاضر مهم‌ترين مشکل بارداري و زايمان است و سالانه صدها تحقيق در مورد علل و نحوه پيشگيري آن انجام مي‌شود. اما هنوز بسياري از سوالات در مورد زايمان زودرس همچنان بي‌پاسخ مانده‌اند.
منبع:www.salamat.com