نگراني‌هايي درباره حجم شير مادران
نويسنده:دکتر محمداسماعيل مطلق*
مادران نسل جديد اغلب نگران هستند که آيا فرزندشان شير کافي دريافت مي‌کند يا نه؟ اين امر به‌خصوص در مادراني بيشتر اتفاق مي‌افتد که از ابتدا ذهنيت‌هايي در مورد اينکه فرزندشان با چه فواصل زماني و هر بار به چه مدتي تغذيه کند، داشته‌اند.
اگر مادري نگران حجم شير خودش باشد بايد نکات زير را با او مرور کرد تا خود در مورد شيرش قضاوت کند.
هرچه يک شيرخوار، موثرتر پستان‌هاي مادر را بمکد، توليد شيرمادر بيشتر مي‌شود. مکيدن موثر پستان‌ها توسط شيرخوار به ترشح 2 هورمون پرولاکتين و اکسي‌توسين از غده هيپوفيز مادر منجر مي‌شود. پرولاکتين، هورمون توليد شير است و هر چه دفعات مکيدن شيرخوار بيشتر و مکيدن‌هاي او موثرتر باشد، ترشح پرولاکتين افزايش يافته و در نتيجه توليد شيرمادر بيشتر مي‌شود. هورمون دوم اکسي‌توسين است که موجب انقباض مجراي شير مي‌شود تا شير به طرف نوک پستان هدايت شده و شيرخوار بتواند آن را دريافت کند. به اين امر ريفلاکس جاري شدن شير يا رگ کردن پستان گفته مي‌شود.
توليد شير از اصل عرضه و تقاضا تبعيت مي‌کند. در ابتدا بدن مادر نمي‌داند که نياز فرزند چقدر است ولي با مکيدن‌هاي مکرر يعني حداقل 8 تا 12 بار در 24 ساعت بدن او به طور اتوماتيک حجم شير را مطابق نيازهاي کودک تنظيم مي‌کند.
از روز پنجم به بعد که شيرمادر زياد مي‌شود؛ در صورتي که نوزاد حداقل 6 تا 8 کهنه پارچه‌اي مرطوب با حداقل يک نوبت کاملا خيس يا 5 تا 6 پوشک يکبار مصرف را در هر 24 ساعت خيس کند، مادر مي‌تواند بگويد که شيرش کافي است. طي 2 يا 3 روز اول که نوزاد فقط آغوز مي‌خورد، تنها يک يا دو پوشک را خيس مي‌کند. (براي اينکه مادر به مقدار خيس بودن پوشک، پي ببرد، مي‌تواند پوشکي را با 30 تا 60 ميلي‌ليتر آب خيس کند.) بعد از 6 هفته، تعداد کهنه‌هاي پارچه‌اي خيس شده ممکن است به 5 يا 6 کهنه خيس در روز و پوشک‌هاي يکبار مصرف به 4 يا 5 عدد در روز کاهش يابد ولي ميزان خيس بودن آن به 120 ميلي‌ليتر يا بيشتر افزايش پيدا کند. علت اين امر بزرگ شدن مثانه و قدرت نگهداري حجم بيشتر ادرار در آن است. بايد در نظر داشت که در همه سنين ادرار بايد کم‌رنگ و کم‌‌بو باشد.
اگر مادر نگران حجم شير خود است يا اينکه به نظرش مي‌رسد مقدار شير او کم است، توصيه مي‌شود مقدار دريافتي و خروجي شيرخوار را يادداشت کند. به اين ترتيب که ضمن افزايش نوبت‌هاي شيردهي در روز، تعداد نوبت تغذيه، پوشک خيس‌شده و دفع مدفوع را يادداشت کند.
ظرف 6 هفته، تعداد 2 تا 5 بار دفع مدفوع در روز نشانه آن است که شيرخوار کالري لازم را دريافت مي‌کند. ظرف 24 تا 48 ساعت پس از افزايش حجم شيرمادر، رنگ و قوام مدفوع نوزاد از مکونيوم که تيره و قيرگونه است به تدريج تغيير مي‌کند. پس از دفع مکونيوم، مدفوع نوزادي که فقط شيرمادر مي‌خورد شل مي‌شود يا قوامي شبيه سوپ پيدا کرده و رنگ زرد سبز تا رنگ سبز تيره دارد. اگر رنگ مدفوع گاه‌گاهي سبز باشد هم امري طبيعي است.
اگر مادري نگران حجم شير خودش باشد بايد نکات زير را با او مرور کرد تا خود در مورد شيرش قضاوت کند.
هرچه يک شيرخوار، موثرتر پستان‌هاي مادر را بمکد، توليد شيرمادر بيشتر مي‌شود. مکيدن موثر پستان‌ها توسط شيرخوار به ترشح 2 هورمون پرولاکتين و اکسي‌توسين از غده هيپوفيز مادر منجر مي‌شود. پرولاکتين، هورمون توليد شير است و هر چه دفعات مکيدن شيرخوار بيشتر و مکيدن‌هاي او موثرتر باشد، ترشح پرولاکتين افزايش يافته و در نتيجه توليد شيرمادر بيشتر مي‌شود. هورمون دوم اکسي‌توسين است که موجب انقباض مجراي شير مي‌شود تا شير به طرف نوک پستان هدايت شده و شيرخوار بتواند آن را دريافت کند. به اين امر ريفلاکس جاري شدن شير يا رگ کردن پستان گفته مي‌شود.
توليد شير از اصل عرضه و تقاضا تبعيت مي‌کند. در ابتدا بدن مادر نمي‌داند که نياز فرزند چقدر است ولي با مکيدن‌هاي مکرر يعني حداقل 8 تا 12 بار در 24 ساعت بدن او به طور اتوماتيک حجم شير را مطابق نيازهاي کودک تنظيم مي‌کند.
از روز پنجم به بعد که شيرمادر زياد مي‌شود؛ در صورتي که نوزاد حداقل 6 تا 8 کهنه پارچه‌اي مرطوب با حداقل يک نوبت کاملا خيس يا 5 تا 6 پوشک يکبار مصرف را در هر 24 ساعت خيس کند، مادر مي‌تواند بگويد که شيرش کافي است. طي 2 يا 3 روز اول که نوزاد فقط آغوز مي‌خورد، تنها يک يا دو پوشک را خيس مي‌کند. (براي اينکه مادر به مقدار خيس بودن پوشک، پي ببرد، مي‌تواند پوشکي را با 30 تا 60 ميلي‌ليتر آب خيس کند.) بعد از 6 هفته، تعداد کهنه‌هاي پارچه‌اي خيس شده ممکن است به 5 يا 6 کهنه خيس در روز و پوشک‌هاي يکبار مصرف به 4 يا 5 عدد در روز کاهش يابد ولي ميزان خيس بودن آن به 120 ميلي‌ليتر يا بيشتر افزايش پيدا کند. علت اين امر بزرگ شدن مثانه و قدرت نگهداري حجم بيشتر ادرار در آن است. بايد در نظر داشت که در همه سنين ادرار بايد کم‌رنگ و کم‌‌بو باشد.
اگر مادر نگران حجم شير خود است يا اينکه به نظرش مي‌رسد مقدار شير او کم است، توصيه مي‌شود مقدار دريافتي و خروجي شيرخوار را يادداشت کند. به اين ترتيب که ضمن افزايش نوبت‌هاي شيردهي در روز، تعداد نوبت تغذيه، پوشک خيس‌شده و دفع مدفوع را يادداشت کند.
ظرف 6 هفته، تعداد 2 تا 5 بار دفع مدفوع در روز نشانه آن است که شيرخوار کالري لازم را دريافت مي‌کند. ظرف 24 تا 48 ساعت پس از افزايش حجم شيرمادر، رنگ و قوام مدفوع نوزاد از مکونيوم که تيره و قيرگونه است به تدريج تغيير مي‌کند. پس از دفع مکونيوم، مدفوع نوزادي که فقط شيرمادر مي‌خورد شل مي‌شود يا قوامي شبيه سوپ پيدا کرده و رنگ زرد سبز تا رنگ سبز تيره دارد. اگر رنگ مدفوع گاه‌گاهي سبز باشد هم امري طبيعي است.
پي‌نوشت‌ها:
* دانشيار دانشگاه جندي شاپور
منبع:www.salamat.com
/ج
