ورزش بانوان، مسئله‌ای مهم است که پیرامون آن بحث های زیادی شده است. زنان به عنوان نیمی از پیکره اجتماع و مدیر خانه و مسئول نظم و تربیت کودکان خود، برای حفظ نشاط، شادابی و سلامتی، به ورزش نیازمند می‌باشند.
در بیان لزوم ورزش بیان شد که ورزش برای حفظ سلامت انسان امری لازم است. در مورد بانوان نیز این مسئله صدق پیدا می‌کند، زیرا سلامت بانوان نیز با ورزش کردن تأمین می‌شود.
ورزش برای بانوان به عنوان حرفه و شغل مطرح نیست، بلکه ورزش نوعی تفریح سالم است که زن نیز به عنوان یک فرد از اجتماع باید از آن بهره‌مند باشد.
موافقان و مخالفان ورزش زنان
در اینجا ذکر این نکته لازم است که، پیرامون ورزش بانوان بحث های زیادی شده است. و اجمال این نقطه نظرها این است:
موافقان:
گروهی بر این عقیده‌اند که زن در مسابقات ورزشی شرکت کند و آزاد است هر رشته ورزشی را که می‌خواهد انتخاب و در آن رشته حرفه‌ای شود و به مسابقه بپردازد و هیچ قید و بندی در این امر نیز وجود ندارد. زیرا زن از حقوق مساوی با مرد باید برخوردار باشد.
مخالفان:
گروهی از افراد مخالف ورزش بانوان در رشته‌های ورزشی خاصی هستند زیرا برخی از رشته‌های ورزشی را برای بانوان سنگین و طاقت فرسا می‌دانند و بر این عقیده‌اند که لطافت و ظرافت زن با ورزش های سنگین و خشن سازگار نیست
و زن اگر در آن رشته‌ها به تمرین و مسابقه بپردازد، از حالت لطافت و ظرافت بیرون می‌رود و از نظر جسمی و روحی خشن می‌شود و دچار شکست جسمی و پیری زودرس می‌شود.
از جمله روزنامه «دیلی میرور» در انگلستان می‌نویسد:
از نظر علمی ثابت شد ورزش، دختران و زنان را بدترکیب و زشت می‌کند. زنان و دخترانی که ورزش می‌کنند، صدایشان کلفت می‌شود و زیبایی اندام و برجستگیهای زنانه خود را از دست می‌دهند و اندام و جثه درشت و قوی مانند مردان پیدا می‌کنند.
پرفسور «لودویک پروکوپ» کارشناس پزشکی و ورزشی است. این پزشک معروف در مسابقات المپیک مکزیک 911 دختر ورزشکار را مورد معاینه قرار داد و مشاهده کرد که نیمی بیشتر از این دختران زیبائی اندام خود را از دست داده و شبیه مردان شده‌اند.[1]
تفاوتهای زن و مرد
این نکته قابل ذکر است که زنان از نظر خلقت و قوای جسمی، روحی با مردان تفاوت دارند. بدن زنان نسبت به بدن مردان ضعیف‌تر و ظریفتر است. امّا این ضعف بدنی برای زن نقص نیست. بلکه به خاطر وظائفی که زن برعهده دارد، این ظرافت مقتضای حال اوست.
علی ـ علیه السلام ـ در نهج البلاغه می‌فرماید:
زنان از نظر بدنی ضعیفند.[2]
باید توجه داشته باشیم که هرگز نباید زنان را در ردیف مردان به شمار آورده و این دو را با هم مقایسه نمائیم. اگر از زن انتظار اعمال و رفتار و کارهایی مثل مردان داشته باشیم، ظلم بزرگی به زنان کرده‌ایم.
تفاوتهای فراوانی در خلقت زن و مرد وجود دارد. مردان قوی‌تر از زنان هستند. به همین جهت کارهای سخت و طاقت فرسا بر عهده مردان است و مرد موظّف است کلیه مخارج و امور مربوط به زن را تأمین کند.
قرآن می‌فرماید:
مردان سرپرست زنان قرار داده شده‌اند.[3]
با توجه به ظرافت زن که کارهای سنگین بیرون از خانه به عهده مردان است.
و علی ـ علیه السلام ـ می‌فرمایند:
زن گیاهی خوشبو و گل است. قهرمان و کارفرما نیست.[4]
با توجه به قوای عاطفی و ظرافت زن است که کارهای ظریف، دقیق و حساس و عاطفی همچون پرورش کودک، رسیدگی به وضع منزل، شوهرداری و خانه داری به عهده زن گذاشته شده است.
در تأیید این مطلب، رئیس انجمن بین المللی مدارس عالی تربیت بدنی «خوزه کالیگال» می‌گوید: من با مسابقات و رقابتهای علنی و آشکار بین زن و مرد مخالفم. منظور من رقابتهای سطح بالای ورزشی است نه اعمال ورزش به عنوان تفریح، گذران اوقات یا آموزش.
بلکه مسابقاتی که با زمان سنج و سانتیمتر اندازه‌گیری می‌شود. یا ورزش‌هایی که بر حسب کارآیی‌ها و توانایی‌های مبتنی بر قدرت، سرعت و استقامت ارزیابی می‌شود.
من معتقدم (ضمن اینکه به هر عقیده مخالف دیگری نیز احترام می‌گذارم) که یکی از بزرگترین دلائل زیستن ما در این عالم این است که زن و مرد با یکدیگر تفاوت دارند.[5]
اهمیت ورزش و تندرستی در روایات
عده ای از روایات به سلامتی و نشاط اهمیت می دهند و آن را برترین نعمت می شمارند؛ مانند سخن امام علی (علیه السلام)که می فرمایند: الصحه افضل النعم. تندرستی برترین نعمت هاست.
در بعضی از روایات بر اصل ورزش و قوی بودن تأکید شده است: رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «المؤمن استوی خیر واجب الی الله من المؤمن الضعیف؛ «مؤمن نیرومند بهتر و نزد خدا محبوب تر از مؤمنی ناتوان است».
در برخی روایات نیز ورزشی خاص را سفارش می کنند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): «لاسبق الا فی فصل اوضف او حاضر»؛ «مسابقه تنها در تیراندازی، شتردوانی و اسب دوانی جایز است».
با دقت در آیات و روایات یاد شده و روایاتی که در این باب موجود است، در می یابیم که همه ی آن ها به صورت مطلق بیان شده و اختصاص به زن یا مرد ندارد و این خود نشان می دهد که ورزش برای زنان جایز است چون اگر قرار بود ورزش زنان حرام باشد، خداوند حکیم حتی حکم آن را بیان می کرد.
اختلاط
یکی دیگر از مباحثی که در ورزش بانوان مطرح می شود، اختلاط آن ها با مردان است. به این صورت که آیا زنان و مردان می توانند به طور مختلط ورزش نمایند یا این که به همراه مردان در ورزشگاه ها برای مسابقه یا تماشای آن حضور یابند؛ گرچه مکان آن دو از هم جدا باشد؟
از جمله روایاتی که در مذمت اختلاط، وارد شده چنین است:
از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده است: که ایشان زنان را از رفت و آمد در وسط کوچه نهی می کردند و می فرمودند: «زنان هنگام راه رفتن از وسط کوچه راه نروند، بلکه از کنار بروند».
امام علی (علیه السلام) نیز به مردان هشدار می دهند: «ای مردم عراق! به من خبر دادند که بدن زن های شما در راه ها با بدن مردان تماس پیدا می کند، آیا شرم نمی کنید؟»
اقوال فقها در بررسی حکم اختلاط بر محور کراهت دور می زند28 نظر مراجع در محیط مختلط اگر نگاه گناه آلود انجام نشود و ترس افتادن به حرام نباشد، اشکال ندارد ولی با این وجود سزاوار است مسؤولان کشور اسلامی فکری برای جدایی مجالس مختلط نمایند و برخی فقها مانند آقای صافی و بهجت چون اختلاط مرد و زن در معرض فساد است آن را جایز نمی دانند.
البته این مکروه بودن در صورتی است که مجلس به هیچ وجه حرام نباشد و الا اختلاط حرام است؛ مثل آن جا که تماس بدنی داشته باشند که در حرمت آن گفته شده است:
«هنگامی که نگاه به نامحرم حرام باشد، لمس کردن نیز به طریق اولی حرام است. پس اگر بگوییم نگاه به چهره و دو دست زن نامحرم جایز است، به جواز لمس آن قائل نیستیم، زیرا دلیلی بر استثنای لمس وجود ندارد».
خودنمایی (تبرج) ورزشی
دلیل آن که در اسلام دستور پوشش به زنان اختصاص داده شده است، این است که خودنمایی و خودآرایی مخصوص زنان است و از نظر تصاحب قلب ها و دل ها مرد، شکار است و زن شکارچی... و میل خودآرایی و خودنمایی از این نوع حس شکارچی گری او ناشی می شود.
مسأله ی تبرج در یکی از آیات قرآن به طور صریح مورد نهی قرار گرفته است: «وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَى»؛ «و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینت های خود را آشکار نکنید».
تبرج یعنی آشکار کردن و ظاهر ساختن برای مردم، هم چنان که برج در مقابل مردم ظاهر است.
ورزش نیز از مهم ترین راه هایی است که زن خیلی بیشتر و بهتر می تواند اندام خود را در ورزش نشان دهد و خودنمایی کند. در آیه ی ذکر شده در بحث پوشش بعد از این به زنان امر می شود زینت های خود را بپوشانند و جز برای افراد مذکور آشکار نکنند، آنان را از جلوه گری و خودنمایی برحذر می دارد.
تفاوت در اجزاء جسمی زن و مرد
بدون شک در ساختمان جسمی زن و مرد اختلالات مهمی وجود دارد. استخوان بندی و قالب زن نسبت به مرد ظریفتر و سبکتر است. لگن خاصره زن پهن‌تر است و وضع استخوان‌های ران زن تا حدی متمایل است و لذا زن برای دویدن عامل خوبی نیست.
پسر در زمان تولد سنگین‌تر از دختر و بلندتر و سینه فراخ‌تر است و تا 11 تا 14 سالگی این اختلاف وجود دارد و در این حوالی ناگهان قد و وزن دختر نسبت به پسر زیاد می‌شود. بلوغ دختر همیشه قبل از پسر است و این موضوع موجب دگرگونیهای شدید بین آنهاست.
اگر وزن زن و مرد با هم مساوی باشد، زن چاقتر به نظر می‌رسد، زن استخوان بندی ظریف همراه با ذخیره چربی دارد و مرد استخوان بندی قوی‌تری دارد.
زن انرژی را در مدت طولانی‌تر از مرد ذخیره می‌کند. ساختمان و کار غدد زن و مرد با هم اختلاف دارند و به عقیده برخی پزشکان کار غدد تیروئید و غدد آدرنال در زن شدیدتر از مرد است.[6]
تفاوت های اخلاقی و روحی
از نظر اخلاقی و روحی زن و مرد تفاوتهای بیشماری دارند. بانوان عاطفی‌تر هستند، زیرا باید نسل را پرورش دهند و مردان از عواطف و احساسات کمتری برخوردار هستند.
توجه زنان به جزئیات مسائل بیشتر از مردان است. به اشخاص و احساسات آنها، بیشتر از اشیاء توجه دارند. کمتر از مردها اهل تعقیب و ستیز هستند و بیشتر روح مواظبت و دلسوزی و تسلی دهنده دارند.
بیشتر از مردها تحت تأثیر عواطف و احساساتند و در فرمانبرداری از عواطف هم بیشتر از مردها ثبات دارند. خصوصیات اخلاقی زن با تغییر طرز تربیت و اوضاع و احوال محیط زودتر عوض می‌شود.
در اوایل کودکی چگونگی بازی پسران و دختران کاملاً مشهود است. در بازی پسران خشونت و شدت مشهود است. امّا دختران بیشتر به بازی با عروسک علاقه دارند.[7]
اعتدال در ورزش بانوان
فرهنگ اسلام مردم را به میانه روی در امور و کارهای خود دعوت کرده است و می‌فرماید:و ما شما را امتی متعادل و میانه‌رو قرار دادیم.[8]
با توجه به تفاوتهای خلقت زن و مرد بهتر است زنان از پرداختن به ورزشهای سخت، خشن و طاقت فرسا بپرهیزند، زیرا ورزش در هر یک از زن و مرد اثرات متفاوت بر جای می‌گذارد.
برای زنان ورزش های نرم و سبک با توجه به لطافت و ظرافت آنها مفید است. از نظر اسلام پرداختن به ورزش هایی که به حفظ سلامتی، زیبائی و شادابی زن مفید باشد و به جسم و روح او لطمه وارد نسازد، اشکالی ندارد.
افراط و زیان های آن
افراط در ورزش عواقب سوئی برای ورزشکاران در پی دارد. محققان کانادائی بر این باورند که تمرینات سخت دختران ژیمناست آنها را در معرض آسیب دیدگی، پیچ خوردگی، کمردرد، شکستگی اعضاء بدن قرار می‌دهد، در مقابل هر 1500 ساعت تمرین یک دختر ژیمناست دچار آسیب دیدگی می‌شود.[9]
بهتر است زنان ورزش هایی از قبیل: پیاده روی، نرمش و... را برای تفریحات سالم خود انتخاب کنند. به شرط آن که در این ورزشها نیز افراط نکنند.
اصولاً ورزش زن باید حفظ سلامت او باشد و هرچه مغایر با سلامت و نشاط اوست مطرود می‌باشد. از نظر علمی ثابت شده که ورزشهای سنگین، باعث می‌شود، صدای زنان کلفت و مردانه شود و زیبائی اندام و برجستگی های زنانه خود را از دست بدهند و اندام و جثه قوی مانند مردان پیدا کنند.
پرهیز از انحراف و گناه
این نکته قابل توجه است که ورزش بانوان نباید همراه با گناه و اختلاط با مردان باشد. اسلام نمی‌خواهد زن را از ورزش منع کند، بلکه می‌خواهد تماس زن و مرد نامحرم را به حداقل برساند. زیرا هر چه تماس زن و مرد بیشتر باشد، خطر به فساد و سقوط کشیده شدن زنان و در نتیجه جامعه بیشتر خواهد بود.
جوامعی که در طی سالیان گذشته، هیچ گونه محدودیتی در روابط مردان و زنان قائل نشده و به آنان در این زمینه آزادی مطلق داده‌اند، ضررهای بسیار زیادی متحمل شده‌اند.
در این گونه جوامع، فساد، فحشاء، جنایت، آدم ربائی و تجاوز جنسی به طور محسوسی افزایش یافته، موازین اخلاقی، انسانی از بین رفته، روابط خانوادگی، صمیمیت و گرمی خود را از دست داده و بنیان خانواده از هم پاشیده شده است.
ورزش زن باید همراه با حجاب لازم و محیط سالم و امن و تحت کنترل باشد. ورزش برای سالم سازی جامعه است و نباید موجب فساد و فحشاء در جامعه شود.
توجه به نکات بهداشتی و ایمنی
یکی از نکات مهم در ورزش، توجه به موارد بهداشتی و نکات ایمنی است. ورزش تا جائی برای انسان مفید است که موجب، سلامتی و نشاط انسان شود. مشاهده می‌شود در برخی موارد عدم رعایت بهداشت و نکات ایمنی در حین ورزش، عوارض ناگواری برای افراد در پی دارد.
توجه به توان و استعداد
یکی از نکات قابل توجه در بهداشت ورزش، توجه به میزان توان هر فرد است. هر کس میزان توان و قدرت خاصی دارد، لذا باید افراد توانائیهای خود را همیشه در نظر داشته باشند. بدن بانوان طاقت تمرین‌های سخت ورزشی را ندارد و اگر احیاناً در تمرینها زیاده‌روی کند، دچار عواقب وخیم بدنی می‌شود.
«رابرت بولارد» استاد یار پزشکی دانشگاه بریتِش کلمبیا می‌گوید:
برخی از بانوان ورزشکار در جریان تمرینات دچار جراحتهایی شده‌اند که تا آخر عمر گریبانگیر آنان می‌باشد. تحقیقات نشان می‌دهد، بیماریهای استخوانی شامل پیچیدگی، شکستگی و سایر بیماریهای استخوانی و کمردرد، در بین دختران ورزشکار جوان مشاهده می‌شود.
تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که رشد استخوانی 25% از ورزشکاران زن ژیمناست، بر اثر تمرین زیاد متوقف شده است. «لیندا فیلسیگر» مدیر اجرائی شورای پزشکی این دانشگاه با اظهار اینکه واقعیت ناگوار ورزش حرفه‌ای سطح بالا تحمل فشار و ناراحتی است، گفت: وقتی شما در سطح بالای رقابتهای جهانی قرار دارید، در واقع از یک سلامت کامل برخوردار نیستید.
ورزش های مفید برای بانوان
از مباحث فوق چنین برداشت می‌شود که برخی از ورزشها برای بانوان نه تنها مفید نیست، بلکه انجام آنها برای بانوان عوارض فراوانی در پی دارد.
امّا این سؤال مطرح است که ورزش مفید برای زنان چه نوع ورزشی است؟
1. نرمش، تحت نظر مربیان کارآزموده مفید است.
2. پیاده روی حداقل روزی نیم ساعت، هر چند کار روزانه بانوان زیاد باشد، پیاده‌روی برای سلامت آنها لازم است.
3. والیبال در حد متعادل و نه به عنوان ورزش حرفه‌ای، سودمند است.
4. بسکتبال نیز باید متعادل باشد.
5. پینگ پنگ.
6. تنیس.
7. کارهای هنری چون (خیاطی، بافندگی و...).
8. ورزشهای چشم، حافظه، تمرکز، ورزشهای فکری، تندخوانی و فعالیتهای علمی، پژوهشی.
پی نوشت ها :
[1] . اولین دانشگاه، ج 14، ص 164.
[2] . نهج البلاغه، نامه 14، ص 859.
[3] . الرجال قوامون علی النساء.
[4] . نهج البلاغه، نامه 31، ص 939.
[5] . فصلنامه ورزش، ش 2، ص 42.
[6] . اولین دانشگاه، ص 166.
[7] . اولین دانشگاه، ص 167.
[8] . جعلناکم امه وسطا؛ بقره، 143.
[9] . کیهان شماره 14562 ـ 9/6/1371
