هيپنوتراپي وسواس کندن مو (تريکو تيلومانيا)
نويسنده: دکتر عنايت ا....شهيدي
آيا شما هم گاهي بي اختيار موي سر، ابرو يا مژه ي خود را مي کنيد؟ آيا متوجه خالي و کم پشت شدن موهاي ناحيه ي پيشاني و يا ابروي خود شده ايد؟ آيا اين کندن مو در مواقعي که تحت استرس(فشار رواني) قرار داريد و يا دچار اضطراب هستيد، بيش تر مي شود؟ آيا شما هم زماني که محو تماشاي تلويزيون هستيد، با دوست تان تلفني صحبت مي کنيد و يا غرق در افکار خويش ايد، ناگهان متوجه مي شويد (و يا ديگران به شما گوشزد مي کنند) که مشغول کندن موهاي خود هستيد؟ آيا شما هم بارها تصميم به ترک اين عادت گرفته ايد؟ تصميمي که در ابتدا آسان به نظر مي رسد اما هر چه بيش تر پيش مي رويد، سخت تر مي گردد.
بيماري «وسواس کندن مو» که اولين بار توسط يک متخصص پوست فرانسوي به نام «فرانسوا هالوپه» شرح داده شد، جزو اختلال هاي کنترل تکانه دسته بندي مي شود و عبارت است از کندن مکرر موها که مي تواند منجر به از دست دادن مقدار قابل توجهي از مو شود. به طور معمول فرد پيش از کندن مو، تنش و اجباري را براي انجام اين کار در خود احساس مي کند، بنابراين مبادرت به اين عمل مي نمايد. سپس حالتي از رضايت وآرامش موقت را تجربه مي کند. پس از مدت کوتاهي اين چرخه، بار ديگر آغاز مي شود و بدين ترتيب، شخص مکرراً موهاي خود را مي کند. در بسياري از موارد قبل از کندن، فرد دسته اي از موهاي خود را دور انگشت مي پيچد. اين حالت در دختر بچه ها بيش تر مشاهده مي گردد.
همه گيري شناسي
«تريکوتيلومانيا» (وسواس کندن) در زنان شايع تر از مردان است. هم چنين قسمت عمده ي کودکاني که موهاي خود را دور انگشتان شان مي پيچند و يا آن را مي کنند، دختر بچه ها هستند. ميزان شيوع اين اختلال را کمتر از 1 درصد مي دانند اما چنان چه کندن مو بدون احساس تنش و اجبار قبل از کندن و نيز بدون احساس رضايت و آرامش پس از کندن را نيز جزو موارد اين بيماري به حساب آوريم، شيوع بسيار بالاتري خواهيم داشت.
نشانه هاي باليني
موي تمام قسمت هاي بدن ممکن است توسط فرد، کنده شود اما بيش ترين مناطق درگير به ترتيب شيوع، عبارت اند از: موهاي سر، ابرو، مژه، صورت و ناحيه تناسلي، معمولاً ساير اختلال هاي پوستي وجود ندارند و پوست سر به جز در مناطق کنده شده، سالم است.
در موارد نسبتا شديد، اين بيماري مي تواند نشانه اي از اضطراب، افسردگي و يا وسواس فکري - عملي باشد. در چنين حالاتي ، درمان هم زمان اختلال هاي مذکور، ضروري است. اغلب کساني که با اين مشکل دست به گريبان اند، متوجه شده اند که رفتار کندن مو در شرايط استرس، ناراحتي و اضطراب، تشديد مي شود.
روند و پيش آگهي بيماري
به طور معمول اين اختلال پيش از 17 سالگي آغاز مي شود. در مواردي که سن آغاز علائم ، قبل از 6 سالگي باشد در صورت اقدام تخصصي مناسب - پاسخ به درمان، بهتر و موفق تر خواهد بود. در اين مرحله، استفاده از درمان هايي مانند هيپنوتيزم درماني(هيپنوتراپي)، رفتار درماني و درمان هاي حمايتي، نتايج بسيار خوبي خواهد داشت. در صورتي که سن آغاز علائم بعد از 13 سالگي باشد، احتمال مزمن شدن بيماري، بيش تر و نيازمند درمان طولاني تري است.
عادت پيچيدن مو به دور انگشت، اغلب در دوران کودکي ايجاد مي شود. اگر چه در برخي موارد، اين عادت پس از مدتي از بين مي رود اما ممکن است زمينه ساز ابتلا به «وسواس کندن مو» باشد. بنابراين با مشاهده ي آن بايد اقدامات درماني لازم را آغاز نمود تا از تثبيت بيماري و تبديل آن به «تريکوتيلومانيا» پيش گيري شود.
از آن جايي که اضطراب همواره به عنوان عامل ايجاد و يا تشديد بيماري مطرح مي باشد، ايجاد محيطي امن و به دور از تنش، در تخفيف علائم بسيار مؤثر است. لازم است کساني که با بيماري در ارتباط اند، از سرزنش يا توبيخ او بپرهيزند و با روش هاي حمايتي که توسط درمانگر به آنان آموزش داده مي شود، به بهبودي فرد کمک نمايند. درمان هاي دارويي متداول عبارت اند از: پماد کورتيکوستروئيد موضعي، داروهاي ضد اضطراب، ضد افسردگي ها وداروهاي آنتي سايکوتيک. مطالعات مختلف نشان داده که استفاده از داروهاي جديد ضد افسردگي، حتي در غياب علائم باليني افسردگي، مؤثر مي باشند.
مناسب ترين درمان هاي غير دارويي «تريکوتيلومانيا» عبارت اند از: هيپنوتراپي و درمان ها ي رفتاري(مانند بيوفيدبک، پايش و کنترل خود، حساس سازي، معکوس سازي رفتار عادتي و انزجار درماني). براساس تحقيقات مختلف، تلقينات هيپنوتيزمي بر اصلاح واکنش هاي پوستي، تأثير بسيار مناسبي دارند. بنابراين «هيپنوتراپي» براي تمامي اختلال هاي پوستي که تحت تأثير عوامل روان شناختي ايجاد يا تشديد مي شود (مانند وسواس کندن مو، خارش مزمن و حتي برخي واکنش هاي حساسيتي) درمان بسيار مفيد و مؤثري مي باشد.
هيپونيزم، با مکانيسم هاي مختلفي به درمان «تريکوتيلومانيا» کمک مي کند. همان طور که پيش تر بيان شد، کندن مو در شرايط استرس، ناراحتي و اضطراب، تشديد مي شود. بنابراين «هيپنوتيزم» به عنوان يک روش مؤثر در کاهش استرس و اضطراب، مي تواند موجب تخفيف علائم «تريکوتيلومانيا» شود. از سوي ديگر، در ذهن انسان، مراکزي وجو دارد که هر کدام مرکز کنترل يکي از افکار، احساسات، رفتارها و هيجانات فرد است. زماني که اين مراکز دچار مشکل مي شوند، رفتارها و افکار از کنترل خارج مي گردند و فرد، يک رفتار را بي اختيار و به طور مکرر انجام مي دهد. بعضي از انواع وسواس هاي فکري و عملي، از مصاديق اختلال در اين مراکز کنترل ذهن محسوب مي شوند. هيپنوتيزم با تأثير بر ذهن ناخودآگاه مي تواند اختلال کنترل اين مراکز را درمان نمايد. براي اين کار، درمانگر سوژه را در حالت هيپنوتيزمي قرار مي دهد و سپس با تلقين هاي ويژه اي، کنترل ذهن بر رفتارها و افکار را بهبود مي بخشد. بدين ترتيب شخص متوجه مي شود که روز به روز بهتر و مؤثرتر از قبل قادر است رفتارهايش را تحت کنترل خود درآورد.
به فردي که «وسواس کندن مو» دارد، نمي گوييم «موهايت را نکن.» زيرا اين شيوه ممکن است به صورت معکوس، توجه بيش تري را معطوف عادت کندن مو نمايد. به جاي استفاده از روش نهي، شيوه ي جديدي عرضه مي شود که طي آن از چار چوب «کندن يا نکندن مو» به چار چوب «احترام به بدن» تغيير موضع مي دهيم. به کمک هيپنوتيزم، تمرکز قوي بر «زمينه ي ذهني احترام به بدن» که بسيار قدرتمندتر از «حس اجبار به کندن مو» است، ايجاد مي گردد. هيپنوتيزم، ذهن را براي ارتباطي سالم تر با بدن برنامه ريزي مي کند. بدين ترتيب فرد حتي بدون آن که آگاهانه تلاش نمايد، در اعماق ذهن ناخودآگاه خويش، اثرات درماني را دريافت مي دارد و به طور خودکار، رفتارش از «کندن مو» به سمت «احترام به بدن» تغيير جهت مي دهد.
البته با توجه به اين بيماري «تريکوتيلومانيا» ماهيت مزمن دارد، لازم است فرد با فراگيري و استفاده از تکنيک قدرتمند خود هيپنوتيزم، اثرات درمان را پايدار و هميشگي نمايد.
منبع: نشريه شادکامي، ش77
بيماري «وسواس کندن مو» که اولين بار توسط يک متخصص پوست فرانسوي به نام «فرانسوا هالوپه» شرح داده شد، جزو اختلال هاي کنترل تکانه دسته بندي مي شود و عبارت است از کندن مکرر موها که مي تواند منجر به از دست دادن مقدار قابل توجهي از مو شود. به طور معمول فرد پيش از کندن مو، تنش و اجباري را براي انجام اين کار در خود احساس مي کند، بنابراين مبادرت به اين عمل مي نمايد. سپس حالتي از رضايت وآرامش موقت را تجربه مي کند. پس از مدت کوتاهي اين چرخه، بار ديگر آغاز مي شود و بدين ترتيب، شخص مکرراً موهاي خود را مي کند. در بسياري از موارد قبل از کندن، فرد دسته اي از موهاي خود را دور انگشت مي پيچد. اين حالت در دختر بچه ها بيش تر مشاهده مي گردد.
همه گيري شناسي
«تريکوتيلومانيا» (وسواس کندن) در زنان شايع تر از مردان است. هم چنين قسمت عمده ي کودکاني که موهاي خود را دور انگشتان شان مي پيچند و يا آن را مي کنند، دختر بچه ها هستند. ميزان شيوع اين اختلال را کمتر از 1 درصد مي دانند اما چنان چه کندن مو بدون احساس تنش و اجبار قبل از کندن و نيز بدون احساس رضايت و آرامش پس از کندن را نيز جزو موارد اين بيماري به حساب آوريم، شيوع بسيار بالاتري خواهيم داشت.
نشانه هاي باليني
موي تمام قسمت هاي بدن ممکن است توسط فرد، کنده شود اما بيش ترين مناطق درگير به ترتيب شيوع، عبارت اند از: موهاي سر، ابرو، مژه، صورت و ناحيه تناسلي، معمولاً ساير اختلال هاي پوستي وجود ندارند و پوست سر به جز در مناطق کنده شده، سالم است.
در موارد نسبتا شديد، اين بيماري مي تواند نشانه اي از اضطراب، افسردگي و يا وسواس فکري - عملي باشد. در چنين حالاتي ، درمان هم زمان اختلال هاي مذکور، ضروري است. اغلب کساني که با اين مشکل دست به گريبان اند، متوجه شده اند که رفتار کندن مو در شرايط استرس، ناراحتي و اضطراب، تشديد مي شود.
روند و پيش آگهي بيماري
به طور معمول اين اختلال پيش از 17 سالگي آغاز مي شود. در مواردي که سن آغاز علائم ، قبل از 6 سالگي باشد در صورت اقدام تخصصي مناسب - پاسخ به درمان، بهتر و موفق تر خواهد بود. در اين مرحله، استفاده از درمان هايي مانند هيپنوتيزم درماني(هيپنوتراپي)، رفتار درماني و درمان هاي حمايتي، نتايج بسيار خوبي خواهد داشت. در صورتي که سن آغاز علائم بعد از 13 سالگي باشد، احتمال مزمن شدن بيماري، بيش تر و نيازمند درمان طولاني تري است.
عادت پيچيدن مو به دور انگشت، اغلب در دوران کودکي ايجاد مي شود. اگر چه در برخي موارد، اين عادت پس از مدتي از بين مي رود اما ممکن است زمينه ساز ابتلا به «وسواس کندن مو» باشد. بنابراين با مشاهده ي آن بايد اقدامات درماني لازم را آغاز نمود تا از تثبيت بيماري و تبديل آن به «تريکوتيلومانيا» پيش گيري شود.
از آن جايي که اضطراب همواره به عنوان عامل ايجاد و يا تشديد بيماري مطرح مي باشد، ايجاد محيطي امن و به دور از تنش، در تخفيف علائم بسيار مؤثر است. لازم است کساني که با بيماري در ارتباط اند، از سرزنش يا توبيخ او بپرهيزند و با روش هاي حمايتي که توسط درمانگر به آنان آموزش داده مي شود، به بهبودي فرد کمک نمايند. درمان هاي دارويي متداول عبارت اند از: پماد کورتيکوستروئيد موضعي، داروهاي ضد اضطراب، ضد افسردگي ها وداروهاي آنتي سايکوتيک. مطالعات مختلف نشان داده که استفاده از داروهاي جديد ضد افسردگي، حتي در غياب علائم باليني افسردگي، مؤثر مي باشند.
مناسب ترين درمان هاي غير دارويي «تريکوتيلومانيا» عبارت اند از: هيپنوتراپي و درمان ها ي رفتاري(مانند بيوفيدبک، پايش و کنترل خود، حساس سازي، معکوس سازي رفتار عادتي و انزجار درماني). براساس تحقيقات مختلف، تلقينات هيپنوتيزمي بر اصلاح واکنش هاي پوستي، تأثير بسيار مناسبي دارند. بنابراين «هيپنوتراپي» براي تمامي اختلال هاي پوستي که تحت تأثير عوامل روان شناختي ايجاد يا تشديد مي شود (مانند وسواس کندن مو، خارش مزمن و حتي برخي واکنش هاي حساسيتي) درمان بسيار مفيد و مؤثري مي باشد.
هيپونيزم، با مکانيسم هاي مختلفي به درمان «تريکوتيلومانيا» کمک مي کند. همان طور که پيش تر بيان شد، کندن مو در شرايط استرس، ناراحتي و اضطراب، تشديد مي شود. بنابراين «هيپنوتيزم» به عنوان يک روش مؤثر در کاهش استرس و اضطراب، مي تواند موجب تخفيف علائم «تريکوتيلومانيا» شود. از سوي ديگر، در ذهن انسان، مراکزي وجو دارد که هر کدام مرکز کنترل يکي از افکار، احساسات، رفتارها و هيجانات فرد است. زماني که اين مراکز دچار مشکل مي شوند، رفتارها و افکار از کنترل خارج مي گردند و فرد، يک رفتار را بي اختيار و به طور مکرر انجام مي دهد. بعضي از انواع وسواس هاي فکري و عملي، از مصاديق اختلال در اين مراکز کنترل ذهن محسوب مي شوند. هيپنوتيزم با تأثير بر ذهن ناخودآگاه مي تواند اختلال کنترل اين مراکز را درمان نمايد. براي اين کار، درمانگر سوژه را در حالت هيپنوتيزمي قرار مي دهد و سپس با تلقين هاي ويژه اي، کنترل ذهن بر رفتارها و افکار را بهبود مي بخشد. بدين ترتيب شخص متوجه مي شود که روز به روز بهتر و مؤثرتر از قبل قادر است رفتارهايش را تحت کنترل خود درآورد.
به فردي که «وسواس کندن مو» دارد، نمي گوييم «موهايت را نکن.» زيرا اين شيوه ممکن است به صورت معکوس، توجه بيش تري را معطوف عادت کندن مو نمايد. به جاي استفاده از روش نهي، شيوه ي جديدي عرضه مي شود که طي آن از چار چوب «کندن يا نکندن مو» به چار چوب «احترام به بدن» تغيير موضع مي دهيم. به کمک هيپنوتيزم، تمرکز قوي بر «زمينه ي ذهني احترام به بدن» که بسيار قدرتمندتر از «حس اجبار به کندن مو» است، ايجاد مي گردد. هيپنوتيزم، ذهن را براي ارتباطي سالم تر با بدن برنامه ريزي مي کند. بدين ترتيب فرد حتي بدون آن که آگاهانه تلاش نمايد، در اعماق ذهن ناخودآگاه خويش، اثرات درماني را دريافت مي دارد و به طور خودکار، رفتارش از «کندن مو» به سمت «احترام به بدن» تغيير جهت مي دهد.
البته با توجه به اين بيماري «تريکوتيلومانيا» ماهيت مزمن دارد، لازم است فرد با فراگيري و استفاده از تکنيک قدرتمند خود هيپنوتيزم، اثرات درمان را پايدار و هميشگي نمايد.
منبع: نشريه شادکامي، ش77
/ج
