راهنماي تفسير نتايج آزمايش خون(2)

اسيد اوريك چيست؟
 

من 34 ساله هستم. حدود 80 كيلوگرم وزن و 176 سانتي متر قد دارم. هشت سال است كه به كار اداري اشتغال دارم. ماه گذشته بدون هيچ دليلي، درد شديدي در پاي خود احساس كردم بعد از مراجعه به دكتر، تشخيص ايشان احتمال افزايش اسيد اوريك خون من بود. آزمايشات نيز اين گفته را تاييد نمود، به طوري كه محدوده اسيد اوريك خون من حدود 7/9 بود. با توجه به اينكه تصور كنم رژيم غذايي سالمي دارم، فهم اين مساله قدري برايم پيچيده شده است.

آيا رژيم غذايي خاصي را بايد براي كاهش اسيد اوريك خون رعايت كنم؟
 

مورد بالا از موارد متعددي است كه افراد بدون هيچ سابقه قبلي، با افزايش ناگهاني اسيداوريك خون خود مواجه مي شوند. البته اولين توصيه اي كه به اين دوست عزيز مي توان نمود، اين است كه بهتر است براي اطمينان از كاركرد طبيعي كليه خود به متخصص اورولوژي مراجعه نمايد، اما در ارتباط با ماهيت شيميايي، عملكرد و راههاي افزايش يا كاهش اين ماده در بدن لازم است توضيحات مفصل تري ارائه دهيم:
اسيد اوريك ماده كريستالي بي رنگ، بي بو و بي مزه است در بدن در اثر تجزيه پورين ها حاصل مي شود. اسيداوريك، اسيد آلي بسيار ضعيفي است كه در آب محلول بوده، ولي در الكل و اتر نامحلول است. اوريك اسيد در ادرار انسان به ميزان جزئي يافت مي شود، در حالي كه مهم ترين ماده دفعي پرندگان است. بعضي مواقع اين اسيد (در اثر كاركرد ناقص كليه) در كليه يا مثانه تجمع يافته و منجر به تشكيل سنگ مي شود. اگر تجمع اسيد در بافت ها صورت بگيرد، موجب بروز بيماري نقرس مي شود. البته اين حالت حتي در افراد سالم با كاركرد طبيعي كليه نيز ممكن است روي دهد.
در پلاسماي خون فرد سالم، محدوده مناسب اسيد اوريك بين 3 تا 8 ميلي گرم در دسي ليتر است. در واقع تجمع زياد اسيداوريك در سرم خون منجر به بروز نوعي آرتريت به نام نقرس مي شود. در موارد نادر شاهد بروز نقرس در افراد با سطح سرمي 6 ميلي گرم در دسي ليتر هستم. ولي به طور معمول نقرس در سطوح سرمي بالا تر از 9/6 ميلي گرم در دسي ليتر ظاهر مي شود. افزايش اسيداوريك سرم ممكن است ناشي از دريافت زياد غذاهاي غني از پورين، دريافت مكرر غذاهاي حاوي فروكتوز (علي رغم اينكه نمايه گليسمي فروكتوز پايين است) يا دفع ناقص اين ماده از كليه ها باشد. اشباع اسيداوريك در خون، منجر به تشكيل سنگ هاي اوراتي مي شود كه اين سنگ ها به اشعه X غير قابل نفوذ و در راديوگرافي يا‍ CT اسكن شكمي مشاهده نمي شوند. براي تشخيص آنها نياز به روش هاي اولتراسوند (سونوگرافي) است. تنها در صورتي كه سنگ خيلي بزرگ باشد، به دليل فشار آوردن به بافت اطراف كليه ممكن است به وسيله x-ray قابل تشخيص باشد.
در موارد بسيار نادر نيز ممكن است بعضي افراد در ژن هايي نظير SLC17A1 و SIC22A11,SLC2A9 موتاسيون داشته باشند كه منجر به بروز نقرس در اين افراد مي شود.
در مواردي كه شاهد افزايش اسيد اوريك خون هستيم، در ابتدا حتما بايد فرد از نظر كاركرد نرمال كليه خود مطمئن شود. قدم بعدي بازنگري رژيم غذايي و اصلاح آن است. به طور مثال اگر فردي عادت به خوردن غذاهاي غني از فروكتوز يا ساكاروز نظير محتواي بسياري از نوشابه ها و اغلب غذاهاي فرآوري شده دارد، مطمئن باشد روزي با افزايش اسيد اوريك خون خود مواجه مي شود. در گذشته گوشت و فرآورده هاي گوشتي مظنونين بالقوه افزايش اسيد اوريك شناخته شده بودند، در حالي كه امروزه اين مرز بندي قديمي شكسته شده و مي بينيم كه مصرف زياد از حد غذاهاي قندي نيز مضر است.
در كل، موادغذايي به سه دسته غني از پورين، متوسط و كم پورين تقسيم مي شوند. از موادي كه غني از پورين هستند و بالقوه باعث افزايش اسيد اوريك مي شوند، مي توان به دل، قلوه و ماهيچه، گوشت گوسفند، بعضي انواع ماهي (نظير ماهي كولي و ساردين) و نان هاي شيرين و نوشابه ها (به دليل قند) اشاره نمود.
دسته دوم حاوي مقدار كمتري پورين هستند و مصرف آنها در حد اعتدال توصيه مي شود و شامل گوشت گاو، ماكيان و اغلب ماهي ها، گل كلم، اسفناج، قارچ، نخود سبز، عدس، لوبيا و نخود، جو، جوانه گندم و سبوس گندم هستند.
ولي همانطوركه ذكر شد، بهترين راه كاهش اسيد اوريك، اجتناب از مصرف غذاهاي فرآوري شده و آماده و چرخش به سمت مصرف غلات كامل، ماهي، مرغ، لبنيات كم چرب، ميوه ها اغلب سبزيجات و روغن زيتون است. جداً توصيه مي كنيم مصرف نان هاي سفيد، برنج و قندها و مواد قندي را كاهش دهيد.
از ديگر مواد غذايي كه منجر به كاهش اسيد اوريك مي شوند، مي توان به گيلاس و آلبالو اشاره نمود. از قديم الايام نيز به افراد نقرسي توصيه مي شد اين دو ميوه و يا جوشانده برگ و گل آنها را مصرف كنند.
در مطالعه اي كه در سال 2003 توسط دانشگاه كاليفرنيا انجام گرفت و نتايج آن در ژورنال معتبر تغذيه اي نيز چاپ شد، محققان تاثير گيلاس را بر روي اسيد اوريك زنان سالم بررسي نمودند.
داوطلبان 2 سروينگ گيلاس (حدود 200 گرم) را در وعده صبحانه ميل نمودند.
هنگام بررسي متوجه افزايش اسيد اوريك در ادرار آنها شدند كه نتيجه پاكسازي اين ماده در خون آنها و دفع آن از طريق كليه بود. اين مطالعه نشان داد گيلاس نه تنها باعث كاهش اوريك اسيد مي شود، بلكه التهاب و آماس هاي موجود در بدن را نيز كاهش مي دهد.
در مطالعه اي که جديدا انجام گرفته است، ارتباطي بين مصرف قهوه و سطوح پايين پپتيد C ( مارکر سطح انسولين ) پيدا شد. محققان در اين بررسي پيشنهاد كردند كه ارتباط محكمي بين مقاومت به انسولين و افزايش سطح اوريك اسيد وجود دارد، به طوري كه كاهش سطح انسولين ناشي از مصرف قهوه ممكن است سطح اسيد اوريك را پايين بياورد. قهوه منبع مهم اسيد كلروژنيك است كه يك آنتي اكسيدان قوي محسوب مي شود. اين اسيد موجب مهار جذب گلوكز در روده مي شود.
در مطالعه ديگري نيز قهوه دكافئينه موجب تاخير در جذب گلوكز در روده و افزايش غلظت هورمون شبه گلوكاگون (GIp-1) شد كه تاثير مهمي در عملكرد انسولين دارد. در انتها محققان اعلام نمودند كه يافته هاي آنها ناشي از تاثير تركيبات غير كافئيني قهوه است و دليل آن هم اين است كه سطح اوريك اسيد با مصرف چاي تغيير نمي كند.
از ديگر مواد غذايي كه مصرف آنها به كاهش اسيد اوريك مي انجامد، سويا و محصولات آن نظير توفو هستند كه مصرف آنها در ابتدا باعث افزايش نسبي اوريك اسيد شده، ولي به سرعت و با قدرت زياد باعث پاكسازي خون از اين ماده مي شوند. توفو منبع پروتئيني مناسبي براي افرادي است كه تمايل دارند اسيد اوريك خون خود را كاهش دهند.
مطلب مهم ديگري كه در ارتباط با افزايش اسيد اوريك خون افراد مي توان به آن اشاره نمود، اين است كه بهتر است روزانه آب بيشتري ميل كنند، چون دريافت آب بيشتر موجب دفع بيشتر اسيد اوريك شده و مانع تشكيل احتمالي سنگ و رسوب اسيد اوريك در بافت ها مي شود.

منبع: دنياي تغذيه 97