مكمل ها در پرورش اندام (3)

مقدمه
 

همان طور كه در مقالات قلبي ذكر شد ، مصرف مكمل ها در بين ورزشكاران رشته هاي مختلف به ويژه ورزشكاران پرورش اندام شايع است . محققين در بررسي بر روي 309 ورزشكار پرورش اندام دريافتند كه در دوره اماده سازي اوليه ، مكمل هاي پروتئيني بيشترين مكمل مصرفي بوده و در دوره پيش از مسابقات (Pre- Contest) بيشتر مكمل هاي با ادعاي چربي سوزي و كاهنده چربي دراين ورزشكاران مصرف مي گردد.
در بين ورزشكاران رشته هاي قدرتي نظير پرورش اندام، مهم ترين گروه بندي مكمل هاي مصرفي عبارتست از :
1) مكمل هاي مورد مصرف براي ارتقاي قدرت و هيپرتروفي عضلاني نظير كراتين ، پروتئين ، آمينواسيدها ، كارنوزين و بتاآلانين، آرژنين ، آلفاكتوگلوتارات و ZMA.
2 ) مكمل هايي براي ارتقاي بازتواني نظير گلوتامين ، HMB و آنتي اكسيدان ها.
3 ) مكمل هايي براي ارتقاي ايمني نظير ويتامين ها ، مواد معدني و اسيدلينولئيك كنژوگه (CLA).
4 ) تامين كنندگان انرژي و ارتقا دهندگان عملكرد نظير كربوهيدرات و كافئين.
با توجه به آنكه تاكنون مقالات متعددي پيرامون برخي از اين مكمل ها نظير آمينواسيدها ، كراتين ، گلوتامين و ويتامين ها و مواد معدني ارائه گرديده است ؛ در اين مقاله تلاش مي نماييم تا پيرامون برخي از مكمل هايي كه در مقالات قبلي به آنها پرداخته نشده است ، نظير كارنوزين ، ZMA و ‍CLA به بيان توضيحاتي بپردازيم:

كارنوزين:
 

كارنوزين ، دي پپتيدي است تشكيل شده از دو آمينواسيد هيستيدين و بتا آلانين كه به طور طبيعي در بافت هايي نظير مغز ، عضله قلبي ، كليه ها ، معده و به ميزان قابل توجه در عضلات اسكلتي يافت مي شود . مطالعات متعددي در مورد اثرات احتمالي اين تركيب در تسريع التيام زخم ، فعاليت آنتي اكسيداني و اثرات ضد پيري صورت گرفته است . كارنوزين درعضلات اسكلتي به ويژه فيبرهاي نوع II كه تند انقباض هستند و در طي فعاليت هاي عضلاني توام با حركات سرعتي و تمرينات با وزنه به كار مي روند ، يافت مي شود. همچنين شواهد گواه آن است كه سطوح كارنوزين در عضلات ورزشكاراني كه به فعاليت سيستم بي هوازي براي توليد انرژي وابستگي بيشتري دارند ، بالاتر است .
كارنوزين با توجه به نقش آن در بافري نمودن يون هيدورژن ، در مهار و كاهش افت PH مايعات بيولوژيك بدن ورزشكاران كه مرتبط با فعاليت هايي بي هوازي مي باشد ، مرتبط است . كارنوزين در بافري نمودت يون هيدروژن (كه عامل ايجاد برخي علايم مربوط به افزايش لاكتيك مي باشد) بسيار موثر بوده و باور بر آن است كه اين تركيب يكي از تركيبات اوليه در كنترل بافري عضلات اسكلتي مي باشد . از ديدگاه نطري دريافت كارنوزين مي تواند موجب شود تا فرد براي مدتي طولاني تر به ورزش بپردازد ، ولي با توجه به وجود آنزيم كارنوزينار ، كارنوزين به سرعت تجزيه شده و به دو آمينواسيد هيستيد ين و بتاآلانين تبديل و سپس به خون وارد مي گردد، بنابراين مصرف مكمل اين تركيب به طور مستقيم در افزايش كارايي بدن نمي تواند موثر باشد ، در نتيجه باور بر آن است كه شايد تركيب موثر در اين بين ، بتاآلانين باشد.
بتاآلانين آمينواسيدي است كه در ساختار پروتئين ها قابل استفاده نيست و در تركيب با امينواسيد هيستيدين در تشكيل كارنوزين به كار مي رود. از آنحا كه هيستيدين در بزرگسالي يك آمينواسيد غير ضروري محسوب مي گردد ، به نظر مي رسد ميزان دسترسي بدن به بتا آلانين مرحله محدود كننده تشكيل كارنوزين باشد . Harris و همكاران وي به تازگي بيان داشته كه در ورزشكاران با دريافت مكمل بتاآلانين ، سطوح كارنوزين عضلاني افزايش نشان داده است . البته اين ميزان افزايش ارتباط مستقيمي با فعاليت عضلاني فرد داشته است . به گونه اي كه در افرادي كه به ورزش نپرداخته اند ،‌سطح كارنوزين تا سطحي خاص افزايش يافته و ازآن پس متوقف گرديده است . پس از اين تحقيقات ، توجه محققين به تاثير اين تركيب بر عملكرد ورزشكاران جلب گرديد. در يك مطالعه مشخص شده است كه مصرف 28 روزه بتاآلانين با تاخير در بروز خستگي عصبي ـ عضلاني همراه است و در برخي مطالعات ديگر تاثير اين تركيب در افزايش برخي شاخص هاي مرتبط با فعاليت هاي بي هوازي مشاهده گرديده است .
به تازگي تركيب نمودن دريافت اين مكمل با كراتين مورد توجه قرار گرفته است كه برخي شواهد گواه افزايش تاثيرات مثبت اين دو تركيب در افزايش توان ورزشي و تاخير در بروز خستگي ، مي باشند.
البته هنوز مطالعات موجود پيرامون اثرات اين مكمل محدود است و براي تاييد اثرات دريافت آن بر عملكرد ورزشكاران و نيز تاثير بتاآلانين بر افزايش محتواي كارنوزين عضلاني ، مطالعات بيشتر مورد نيزا مي باشد و زمان بيتشري نيز براي تاييد قطعي تاثيرات كارنوزين يا بتاآلانين بر عملكرد ورزشكاران مورد نياز است . علاوه بر آن در هيچيك از مطالعات موجود ، بررسي عوارض جانبي احتمالي اين تركيب در اهداف مطالعاتي مد نظر قرار نگرفته است .

ZMA (ZINC MAGNESIUM ASPARTATE):
 

مكمل ZMA تركيبي است از دو عنصر معدني روي و منيزيم ، همراه با آمينو اسيد آسپارتات . اهميت بيولوژيك روي و منيزيم در بسياري از فرآيندها و قابليت تنظيم كنندگي اين دو عنصر در مقالات متعدد بيان گرديده است .
روي عنصري موثر در فعاليت بيش از 300 آنزيم مي باشد و از طريق اين آنزيم ها در متابوليسم درشت مغذي ها و نيز رونوشت برداري از سلول ها موثر است . علاوه بر آن كه مردم كشور عزيزمان ايران از جمله افراد در معرض خطر كمبود دريافت عنصر روي در سطح جهاني مي باشند ، ورزشكاران نيز از گروه هاي در معرض خطر كمبود اين عنصر هستند و براساس يك مطالعه ، 5 روز فعاليت شناختي ، موجب كاهش 33 درصدي غلظت روي درپلاسماي ورزشكاران حاضر در تحقيق گرديده بود. بروز كبمود عنصر روي با اختلال در عملكرد ايمني و كاهش عملكرد ورزشكاران همراه است .
منيزيم يك عنصر ضروري در برنامه غذايي انساني مي باشد و در بسياري از واكنش هاي سلولي به عنوان كوفاكتور نقش دارد. از مهمترين فرآيندهايي كه منيزيم در آنها نقش دارد ، مي توان به گليكوليز ، متابوليسم چربي ، پروتئين و سنتز ATP اشاره نمود. همچنين اين عنصر به عنوان عاملي مستعد كننده براي پاسخگويي غشا به تحريكات عصبي و هورموني موثر است .
تركيب مكمل منيزيم و روي به دليل ارتباط كاهش اين دو عنصر با كاهش توده عضلاني و واز دست دادن توازن عضلاني ، در وزشكاران قدرتي به كار گرفته شد .
در ساليان بعد ، فرآورده اي مشابه با ZMA طراحي گرديد كه علاوه بر سه تركيب آن (روي ، منيزيم و آسپارتات) داراي ويتامين B6 نيز بود. اين فرآورده در چند مطالعه مورد آمزون قرار گرفت و نتايج ، گواه تاثير آن بر سطوح منيزيم و روي ي، افزايش تطابق با تمرينات و تغييرات مثبت در برخي شاخص هاي آنابوليسم بدن نظير شاخص رشد شبه انسولين مي باشد.
در مجموع اگر چه در حال حاضر مصرف مكمل ZMA با هدف پيشگيري از كاهش دو عنصر روي و منيزيم در مايعات بيولوژيك در بين ورزشكاران در حال گسترش مي باشد ، ولي مطالعات موجود در مورد اثرات اين مكمل بر متابوليسم بدن داراي برخي موارد ناهمخوان و مورد اختلاف مي باشند كه بر اين اساس هنوز مطالعات بيشتري در مورد اثرات آن به ويژه بر فراسنج هاي خوني و عملكرد ورزشكاران مورد نياز مي باشد .

اسيد لينولئيك كنژوگه (CLA):
 

اسيد لينولئيك كنژوگه يا CLA از اسيدهاي چرب ضروري بوده و در مطالعات حيواني نقش هاي متابوليسمي متعددي براي آن مشخص گرديده است . CLA به طور طبيعي در شير و گوشت گاو يافت مي شود. برخي مطالعات اوليه نشان داده اند كه ممكن است دريافت مكمل اين تركيب اثراتي مفيد بر سلامتي و افزايش عملكرد ورزشي انساني داشته باشد . همچنين برخي شواهد گواه تاثير آندر كاهش تدريجي توده چربي و افزايش توده بدون چربي بدن بود. بر اين اساس توليد كندگان CLA تبليغات پيرامون اين فرآورده را بر اثرات سلامتي و تاثيرات كارافزايي آن متمركز نموده اند. اگر چه بيشتر مطالعات CLA بر روي حيوانات آزمايشگاهي صورت گرفته است ، ولي حجم مطالعات بر روي نمونه هاي انساني در حال افزايش مي باشد.
در يك مطالعه بر روي ورزشكاران پرورش اندام مبتدي ، تجويز روزانه 7 گرم از اين تركيب براي 6 هفته ، موجب افزايش بيشتري در توده عضلات بازو ، توده بدني و افزايش توان در حركت پرس پا گرديد.در يك مطالعه ديگر ، نتايج گواه آن بود كه دريافت CLA هيچ تغيير قابل توجهي در تركيب بدن ايجاد نمي نمايد .در مطالعه اي ديگر ، دريافت بيش از 9 گرم CLA براي مدت 30 روز ، هيچ تغييري در تركيب بدن ، توده چربي و توده بدون چربي نداشت .
البته برخي ديگر از تحقيقات ، گواه تاثير دريافت مكمل CLA بر تطابق با شرايط تمريني در ورزشكاران بودند و از طرف ديگر برخي تاثيرات از دريافت اين تركيب بر فراسنج هاي ليپيد خون گزارش گرديده است كه در يك مورد كاهش 15 درصدي سطح كلسترول خون قابل ذكر مي باشد.
در مجموع ، اگر چه برخي شواهد گواه تاثيرات قابل توجه دريافت مكمل CLA بر سلامتي و يا تطابق با تمرينات ورزشي مي باشد ، اما هنوز مطالعات بيشتر براي تاييد اثرات اين تركيب مورد نياز است .

جمع بندي :
 

هر روز محصولات و فرآورده هايي جديد با ادعاهايي نظير ارتقاي عملكرد ، افزاينده توده عضلاني و يا تعديل كننده توان ورزشي ، به بازار مكمل هاي ورزشي وارد مي گردد. البته تا زماني كه مطالعات تكميلي اثرات مثبت اين فرآورده ها را تاييد ننموده اند و عوارض جانبي آنها مورد بررسي قرار نگرفته است ، توصيه به مصرف آن تركيبات نياز به دقت و وسواس بيشتري دارد . ورزشكاران حرفه اي و افرادي كه به طور جدي به ورزش مي پردازند ، به طور مداوم در پي ابراز و يا تركيباتي هستند كه به آنان اجازه دهد براي مدت طولاني تر و با شدت بيشتر به تمرين بپردازند و پس از ورزش سريع تر توان خويش را باز يابند. از جمله اين روش ها ، مصرف مكمل هاي ورزشي مي باشد ، ولي نبايد فراموش كرد همان طور كه از نام اين فرآورده ها مشخص است ، اي محصولات نقش تكميل كننده دارند و به برنامه غذايي فرد افزوده مي گردند تا از تامين نيازهاي تغذيه اي افراد اطمينان حاصل گردد. به ياد داشته باشيد ورزش و تمرينات ورزشي مهم ترين و قدرتمند ترين عوامل آنابوليك موجود در دسترس ورزشكاران پرورش اندام مي باشند كه با به كارگيري تركيب مناسبي از برنامه غذايي و مكمل ها (در صورت نياز) همراه با برنامه تمرينات ورزشي هدفمند ، مي توان در رقابت هاي ورزشي به موفقيت دست يافت . البته اين عوامل موثر و آنابوليك ، در صورتي كه به صورت غير اصولي به كار روند ، مي توانند به عنوان عوامل كاتابوليك محسوب گردند.
منبع:دنياي تغذيه ،شماره ي 92