ورگانه: تجسم عين ساد گي و صفاي روستايي
نويسنده:محمود صفادار
اينجا زادگاه نخستين ابداع کننده قلب مصنوعي جهان است.
شهر همدان به عنوان مرکز سياسي-اداري استان همدان در دامنه شمالي کوه الوند قرار دارد. اين شهر داراي پتانسيلهاي فراواني در خصوص جذب توريسم تابستاني و زمستاني است. در ميان بيش از 1100 روستاي استان همدان، روستاهاي سيمين ابرو، وکانه، خاکو، حبشي و عليصدر از جمله روستاهاي گردشگري به شمار مي روند.
روستاي «ورگانه» به دليل بافت روستا از لحاظ نوع و انتخاب مصالح سنگي و نحوه ساخت بناها و فضاها و طبيعت زيباي آن، داراي ويژگيهاي منحصر به فرد است. اين روستا در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
محور ارتباطي اصلي روستا از شهر همدان نيز داراي مناظر و چشم اندازهاي زيبايي است که مي تواند به عنوان محوري توريستي مطرح شود چرا که وجود چشم اندازهاي زيبا و مناظر بديع اين محور را يکي از پتانسيل هاي بالفعل شهر همدان کرده است. اين محور از جاده همدان-ملاير منشعب مي شود و پس از عبور از سد اکباتان و روستاهاي يلغان، شمس آباد و علي آباد به ورکانه مي رسد.
روستاي ورکانه از توابع بخش مرکزي شهرستان همدان در فاصله 18 کيلومتري جنوب شرقي همدان واقع شده است. روستاي ورکانه با ارتفاع 2250 متر از سطح دريا، در دامنه کوه قرار دارد و از شمال شرقي به کوه سر دره، از غرب به روستاي سيمين، از جنوب غربي به کوه سرخ بلاغ، از شرق به کوه قره داغ، و از جنوب و جنوب شرقي به دره باراني و دره قشلاق محدود مي شود. لذا اين روستا داراي آب و هواي معتدل کوهستاني است. وجود دره هاي فراوان از جمله دره هاي زيباي دره خان، تخته سنگ، جن دره و سه بلاغ در مجاورت روستا، بر ويژگيهاي طبيعي منطقه افزوده است. شيب عمومي اين منطقه و وجود دره هاي فراوان در اطراف روستا، موجب شکل گيري رود خانه هاي فصلي شده است. رودخانه ارزانفرد (دارستان) نيز از غرب روستا عبور مي کند.
هسته اوليه روستاي ورکانه، پيرامون قنان شکل گرفته است. در زبان کردي «ور» به معني کنار و «کانه» به معني چشمه است. ورکانه نيز به معني قرار گرفتن در کنار آب و چشمه است.
روستاي ورکانه، قد متي نسبتا طولاني دارد و سابقه تاريخي آن به اوايل دوره صفويه (حدود 400 سال پيش) مربوط مي شود. مرد م روستاي ورکانه به زبانهاي آذري، فارسي و کردي سخن مي گويند.
بر اساس سرشماري سال 1385، جمعيت روستاي ورکانه 2000 نفر بوده است. مشاغل عمده مرد م روستاي ورکانه، زراعت و دامداري است. گروهي از مرد م نيز به توليد صنايع دستي اشتغال دارند. گند م، جو، نخود، لوبيا، سيب زميني، علوفه و سبزيجات از محصولات عمده زراعي و گردو (چارمغز)، انگور، زردآلو وسيب از محصولا باغي ورکانه هستند.
سنگ هاي مالون که در بدنه ساختمان ها و بناهاي روستاي ورکانه خود نمايي مي کند قطعه سنگ هايي است به شکل مکعب که در ابعاد 20×20×20 سانتي متر تراشيده شده و مانند آجر در ساخت ديوارها به کار برده شده اند.
گوشت، پشم و فرآورده هاي لبني مرغوب، از توليدات دامي اين روستا به شمار مي روند.
روستاي ورکانه به لحاظ استفاده از مصالح بومي و محلي، به خصوص مصالح سنگي منحصر به فرد است. کاربرد سنگ به صورت يکي از مصالح معمول در چهره بناهاي روستا خود نمايي مي کند. کاربرد سنگ نه تنها در زيربنا، بلکه در نقاط مختلف بناها، از جمله در ساخت ديوارهاي اصلي و ديوارهاي حياط مورد استفاده قرار گرفته است. در بين سنگها از ملاط گِل استفاده شده و پهناي ديوارهاي سنگي، گاهي در طبقه همکف به يک متر مي رسد. تنها عامل اتصال در ديوارهاي سنگي، استفاده از تيرهاي چوبي است. به نظر مي رسد کاربرد سنگ در روستا، به دليل فراواني آن در منطقه و سختي و مقاومت آن در برابر تغييرات جوي بوده است.
روستاي ورکانه، مجموعه اي از چند محل است که هر کدام از تعدادي واحد مسکوني تشکيل شده اند. در محله «درب مسجد» که قد يمي ترين محله روستاي «ورکانه» به شمار مي رود، مسجد و حمام و مخابرات قرار دارد. در روستاي ورکانه مانند ساير روستاهاي
استان همدان، ريش سفيدان جايگاه خاصي دارند. وجود «قلعه اربابي» و «اصطبل» در فاصله دو کيلومتري از روستا، از جمله آثار تاريخي روستاي ورکانه به شمار مي روند که از وجود روابط ارباب و رعيتي در گذشته حکايت مي کند. قلعه اربابي در فاصله صد متري در ضلع جنوبي روستا و در بستر سبز کوهپايه واقع شده است. بناي مذ کور با زيربناي 320 متر مربع در دو طبقه ساخته شده است.
در هر کوچه روستاي ورکانه که قد م مي گذاري، فرش سنگي کف کوچه، احساسي خوشايند در انسان ايجاد مي کند. تمام کوچه هاي اين روستا، جدول کشي شده و مانند شهري زيبا به نظر مي رسد همچنين چراغهاي روشنايي زيبايي که مناسب سنگفرش هاست، کنار پياده رو تعبيه شده است.
اين زيبايي وصف نشد ني حاکم بر روستاي ورکانه، با همکاري سازمان ميراث فرهنگي ايران و بنياد مسکن ايجاد شده است. با تمهيدات انجام شده، معماري سنتي روستاي ورکانه، جلوه بيشتري به خود گرفته است. بافت کالبدي روستاي ورکانه همدان، به دليل ويژگي خاص فرهنگي، به عنوان ميراثي ارزشمند از نياکان به شمار مي رود و حفظ و نگهداري آن را مورد تاکيد قرار مي د هد.
مناسب است بدانيد روستاي ورکانه، زاد گاه پروفسور «توفيق موسيوند» سازنده نخستين قلب مصنوعي جهان است که در سال 1315 در اين ديار چشم به جهان گشود.
نظافت و پاکيزگي روستا، ويژگي خاص معماري آن و نماي سنگي خانه ها، نظر هر تازه واردي را به خود جلب مي کند. روستاي ورکانه در مسير کوچ طوايف «قزل يوسف يارم طاقلو» و «ورکاني» قرار دارد که هر سال از اواسط آبان ماه، کوچ خود را آغاز مي کنند.
اين طوايف بر اساس سنتهاي قد يمي و شيوه معيشتي خود، براي يافتن مراتع تازه، کوهها و دره هاي بسياري را پشت سر مي گذارند و در نقاط مناسب، اتراق مي کنند. عشاير پس از پايان فصل اعتدال، به قشلاق بازمي گردند. کوچ عشاير در مسير ييلاق و قشلاق، مناظري زيبا را در پيرامون روستاي ورکانه بوجود مي آورد.
جريان رودخانه هاي فصلي «سيمين» و «ورکانه»، جريان دائمي آب قنات روستا و چشمه سارهاي آن به ويژه در بهار و تابستان، طراوت خاصي به روستا مي بخشد. علاوه بر آن منظره باغات متراکم گردو، زردآلو، انگور و سيب، زيبايي دلپذيري را پديد مي آورد. کوههاي اطراف روستا و دره هاي خان و جن، در فصول مختلف به ويژه در بهار، سرشار از طراوت و سرسبزي مي شوند و مناظري دلفريب را پديد مي آورند.
وجود گورستان ساده اي در روستاي ورکانه که در آن هيچ سنگ قبري ديده نمي شود از ديگر مواردي است که مورد توجه قرار دارد.
منبع: اطلاعات هفتگي شماره 3432
شهر همدان به عنوان مرکز سياسي-اداري استان همدان در دامنه شمالي کوه الوند قرار دارد. اين شهر داراي پتانسيلهاي فراواني در خصوص جذب توريسم تابستاني و زمستاني است. در ميان بيش از 1100 روستاي استان همدان، روستاهاي سيمين ابرو، وکانه، خاکو، حبشي و عليصدر از جمله روستاهاي گردشگري به شمار مي روند.
روستاي «ورگانه» به دليل بافت روستا از لحاظ نوع و انتخاب مصالح سنگي و نحوه ساخت بناها و فضاها و طبيعت زيباي آن، داراي ويژگيهاي منحصر به فرد است. اين روستا در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
محور ارتباطي اصلي روستا از شهر همدان نيز داراي مناظر و چشم اندازهاي زيبايي است که مي تواند به عنوان محوري توريستي مطرح شود چرا که وجود چشم اندازهاي زيبا و مناظر بديع اين محور را يکي از پتانسيل هاي بالفعل شهر همدان کرده است. اين محور از جاده همدان-ملاير منشعب مي شود و پس از عبور از سد اکباتان و روستاهاي يلغان، شمس آباد و علي آباد به ورکانه مي رسد.
روستاي ورکانه از توابع بخش مرکزي شهرستان همدان در فاصله 18 کيلومتري جنوب شرقي همدان واقع شده است. روستاي ورکانه با ارتفاع 2250 متر از سطح دريا، در دامنه کوه قرار دارد و از شمال شرقي به کوه سر دره، از غرب به روستاي سيمين، از جنوب غربي به کوه سرخ بلاغ، از شرق به کوه قره داغ، و از جنوب و جنوب شرقي به دره باراني و دره قشلاق محدود مي شود. لذا اين روستا داراي آب و هواي معتدل کوهستاني است. وجود دره هاي فراوان از جمله دره هاي زيباي دره خان، تخته سنگ، جن دره و سه بلاغ در مجاورت روستا، بر ويژگيهاي طبيعي منطقه افزوده است. شيب عمومي اين منطقه و وجود دره هاي فراوان در اطراف روستا، موجب شکل گيري رود خانه هاي فصلي شده است. رودخانه ارزانفرد (دارستان) نيز از غرب روستا عبور مي کند.
هسته اوليه روستاي ورکانه، پيرامون قنان شکل گرفته است. در زبان کردي «ور» به معني کنار و «کانه» به معني چشمه است. ورکانه نيز به معني قرار گرفتن در کنار آب و چشمه است.
روستاي ورکانه، قد متي نسبتا طولاني دارد و سابقه تاريخي آن به اوايل دوره صفويه (حدود 400 سال پيش) مربوط مي شود. مرد م روستاي ورکانه به زبانهاي آذري، فارسي و کردي سخن مي گويند.
بر اساس سرشماري سال 1385، جمعيت روستاي ورکانه 2000 نفر بوده است. مشاغل عمده مرد م روستاي ورکانه، زراعت و دامداري است. گروهي از مرد م نيز به توليد صنايع دستي اشتغال دارند. گند م، جو، نخود، لوبيا، سيب زميني، علوفه و سبزيجات از محصولات عمده زراعي و گردو (چارمغز)، انگور، زردآلو وسيب از محصولا باغي ورکانه هستند.
سنگ هاي مالون که در بدنه ساختمان ها و بناهاي روستاي ورکانه خود نمايي مي کند قطعه سنگ هايي است به شکل مکعب که در ابعاد 20×20×20 سانتي متر تراشيده شده و مانند آجر در ساخت ديوارها به کار برده شده اند.
گوشت، پشم و فرآورده هاي لبني مرغوب، از توليدات دامي اين روستا به شمار مي روند.
روستاي ورکانه به لحاظ استفاده از مصالح بومي و محلي، به خصوص مصالح سنگي منحصر به فرد است. کاربرد سنگ به صورت يکي از مصالح معمول در چهره بناهاي روستا خود نمايي مي کند. کاربرد سنگ نه تنها در زيربنا، بلکه در نقاط مختلف بناها، از جمله در ساخت ديوارهاي اصلي و ديوارهاي حياط مورد استفاده قرار گرفته است. در بين سنگها از ملاط گِل استفاده شده و پهناي ديوارهاي سنگي، گاهي در طبقه همکف به يک متر مي رسد. تنها عامل اتصال در ديوارهاي سنگي، استفاده از تيرهاي چوبي است. به نظر مي رسد کاربرد سنگ در روستا، به دليل فراواني آن در منطقه و سختي و مقاومت آن در برابر تغييرات جوي بوده است.
روستاي ورکانه، مجموعه اي از چند محل است که هر کدام از تعدادي واحد مسکوني تشکيل شده اند. در محله «درب مسجد» که قد يمي ترين محله روستاي «ورکانه» به شمار مي رود، مسجد و حمام و مخابرات قرار دارد. در روستاي ورکانه مانند ساير روستاهاي
استان همدان، ريش سفيدان جايگاه خاصي دارند. وجود «قلعه اربابي» و «اصطبل» در فاصله دو کيلومتري از روستا، از جمله آثار تاريخي روستاي ورکانه به شمار مي روند که از وجود روابط ارباب و رعيتي در گذشته حکايت مي کند. قلعه اربابي در فاصله صد متري در ضلع جنوبي روستا و در بستر سبز کوهپايه واقع شده است. بناي مذ کور با زيربناي 320 متر مربع در دو طبقه ساخته شده است.
در هر کوچه روستاي ورکانه که قد م مي گذاري، فرش سنگي کف کوچه، احساسي خوشايند در انسان ايجاد مي کند. تمام کوچه هاي اين روستا، جدول کشي شده و مانند شهري زيبا به نظر مي رسد همچنين چراغهاي روشنايي زيبايي که مناسب سنگفرش هاست، کنار پياده رو تعبيه شده است.
اين زيبايي وصف نشد ني حاکم بر روستاي ورکانه، با همکاري سازمان ميراث فرهنگي ايران و بنياد مسکن ايجاد شده است. با تمهيدات انجام شده، معماري سنتي روستاي ورکانه، جلوه بيشتري به خود گرفته است. بافت کالبدي روستاي ورکانه همدان، به دليل ويژگي خاص فرهنگي، به عنوان ميراثي ارزشمند از نياکان به شمار مي رود و حفظ و نگهداري آن را مورد تاکيد قرار مي د هد.
مناسب است بدانيد روستاي ورکانه، زاد گاه پروفسور «توفيق موسيوند» سازنده نخستين قلب مصنوعي جهان است که در سال 1315 در اين ديار چشم به جهان گشود.
نظافت و پاکيزگي روستا، ويژگي خاص معماري آن و نماي سنگي خانه ها، نظر هر تازه واردي را به خود جلب مي کند. روستاي ورکانه در مسير کوچ طوايف «قزل يوسف يارم طاقلو» و «ورکاني» قرار دارد که هر سال از اواسط آبان ماه، کوچ خود را آغاز مي کنند.
اين طوايف بر اساس سنتهاي قد يمي و شيوه معيشتي خود، براي يافتن مراتع تازه، کوهها و دره هاي بسياري را پشت سر مي گذارند و در نقاط مناسب، اتراق مي کنند. عشاير پس از پايان فصل اعتدال، به قشلاق بازمي گردند. کوچ عشاير در مسير ييلاق و قشلاق، مناظري زيبا را در پيرامون روستاي ورکانه بوجود مي آورد.
جريان رودخانه هاي فصلي «سيمين» و «ورکانه»، جريان دائمي آب قنات روستا و چشمه سارهاي آن به ويژه در بهار و تابستان، طراوت خاصي به روستا مي بخشد. علاوه بر آن منظره باغات متراکم گردو، زردآلو، انگور و سيب، زيبايي دلپذيري را پديد مي آورد. کوههاي اطراف روستا و دره هاي خان و جن، در فصول مختلف به ويژه در بهار، سرشار از طراوت و سرسبزي مي شوند و مناظري دلفريب را پديد مي آورند.
وجود گورستان ساده اي در روستاي ورکانه که در آن هيچ سنگ قبري ديده نمي شود از ديگر مواردي است که مورد توجه قرار دارد.
منبع: اطلاعات هفتگي شماره 3432
