ظرف نزول وحي و تنزل فرشتگان(3)

همتايي نيمه شعبان با شب قدر
 

وقتي امام معصوم عليه السلام به دنيا مي‌آيد و به عبارت ديگر انسان كاملي از مخزن غيب تنزل پيدا مي‎كند، مانند آن است كه قرآن كريم، از مخزن غيب الهي تنزل پيدا كرده و چون قرآن و عترت، دو ثقل ثقيل و وزنه سنگين نظام افرينش هستند كه از يكديگر جدايي ندارند، ازاين‌رو حكم هر يك مانند حكم ديگري است؛ زيرا اثر متزمن در زمان ظهور مي‎كند. بنابراين، اگر نزول قرآن، ليلة‌القدر را مبارك مي‎كند، ميلاد مبارك عصاره خلقت نيز نيمه شعبان را مبارك مي‎گرداند، چنا‎ن‌كه همين جدايي‎ناپذيري سبب مي‎شود عظمت ليله‎القدر و شب نيمه شعبان به يكديگر پيوندي نگسستني بخورند.
براساس روايات، همانگونه كه شب و روز قدر31 در مقايسه با ديگر ليالي و ايام شهر الله المبارك، فضيلت يافته است، شب و روز نيمه شعبان‎المعظم نيز به بركت بروز و ظهور عصاره‎ آفرينش از خزانه غيب الهي، برجستگي خاصي در ميان ديگر ليالي و ايام شهر الرساله و النبوه پيدا كرده است.32
درباره شب قدر آمده است: در اين شب، دعاي كسي رد نمي‎شود، مگر عاق والدين، قاطع رحم، شراب‌خوار يا فردي كه در قلبش دشمني مؤمن باشد.33 از امام صادق عليه السلام نيز نقل است كه «خدا در شب نيمه‎ شعبان، به اندازه موي گوسفندان قبيله بني‌كلب، بندگانش را مي‎آمرزد: «يغفر الله ليله النصف من شعبان من خلقه بقدر شعر معزي بني‌كلب».34
وقتي از خامس الحجج، حضرت باقرالعلوم عليه السلام ، درباره فضيلت شب نيمه شعبان سؤال شد، فرمود: «با فضيلت‎ترين شب پس از ليله‌القدر، شب نيمه شعبان است و خدا در اين شب، فضل خود را بر بندگانش ارزاني مي‎دارد و با منّ و كرم خود آنها را مي‎آمرزد. پس براي قرب به خداي سبحان، در اين شب بكوشيد؛ زيرا خدا سوگند ياد كرده است هيچ سائلي را تا زماني كه امر ناپسند و گناهي طلب نكند، محروم نگرداند. انگاه فرمود: اين شب، شبي است كه خداي سبحان براي ما اهل بيت قرار داده؛ به ازاي ليله‌القدر كه براي پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله قرار داده است».35
بنابراين، شب نيمه شعبان نيز به تعبيري شب قدر است؛ چون اگر يكي از شب‎هاي سه‎گانه‎ ماه مبارك رمضان، ظرف نزول قرآن كريم است، نيمه‎ شعبان، ظرف تجلي قرآن ناطق از ماوراي طبيعت به نشئه طبيعت و جهان ماده است.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در شب نيمه شعبان به عايشه فرمود: «آيا نمي‎داني اين شب چه شبي است؟ اين شب، شب نيمه شعبان است كه اجل‎ها در آن نوشته مي‎شود و ارزاق در آن تقسيم مي‎گردد. خداي (عزوجل) در اين شب، بيش از موهاي گوسفندان قبيله بني‌كلب، بندگان خودش را مي‎آمرزد. در اين شب، خداوند فرشتگاني را به آسمان دنيا و از آنجا به زمين نازل مي‎كند و در نازل شدن به زمين، نخست در مكه نازل مي‎شوند».36
تقسيم ارزاق، نوشته شدن مرگ‌ها و نزول فرشتگان به صورت ويژه، از ويژگي‌هاي شب قدر است. در روايت امام رضا عليه السلام ، در بيان سيره اميرمؤمنان علي عليه السلام به اين معنا اشاره شده است: «... و ليله النصف من شعبان و فيها تقسم الارزاق و الاجال و ما يكون في السنه».37

ميزبانان فرشتگان، در شب قدر
 

امامان عليهم السلام ميزبان تنزل و محل تردد فرشتگان در شب قدر و ديگر ليالي و ايام هستند. فرشتگان هنگام نزول، براي ماموريت‎هاي خود، در صحرا فرود نمي‎ايند، چنان كه بر دريا نمي‎نشينند، بلكه قلب مبارك انسان كامل هر عصري، محل نزول آنهاست يا اينكه خود انسان كامل، فرشته را از باطن جهان طبيعت، ظاهر و نازل مي‎كند.
بنابراين، همه فرشتگان براي نازل كردن هر امري يا بالا بردن هر عمل، اعتقاد يا اخلاق در هر زمان، از در ولايت امام معصوم همان زمان، وارد و خارج مي‎شوند و بين عالم غيب و شهود رابطه برقرار مي‎كنند:
«ما من ملك يهبطه الله في امر ما يهبطه الا بدا بالامام فعرض ذلك عليه و آن مختلف الملائكه من عندالله تبارك و تعالي الي صاحب هذا الامر؛ هيچ فرشته‎اي را خداوند براي كاري نازل نمي‎كند، جز انكه نخست بر امام وارد مي‎شود و ماموريت خويش را بر او عرضه مي‎دارد.38 به يقين محل آمد و شد فرشتگان، ميان خداي تبارك و تعالي و ميان صاحب اين امر است.
ازاين‌رو، ائمه دروازه فيض الهي هستند: (اين باب الله الذي منه يؤتي)39 و در زيارت ال ياسين، خطاب به امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف چنين آمده است؟ «السلام عليك يا باب الله».40 افزون بر اين، فرشتگان تحت فرمان انسان كامل هستند و براي گرفتن دستور و شرح وظايف خود بر او نازل مي‎شوند.
بدين ترتيب، روشن مي‎شود كه فرشتگان، پيوسته در حال رفت و آمد به حضور انسان كامل هستند و او مختلف الملائكه است. همچنين، دروازه فيض الهي است كه هميشه پرتردد است.
از ويژگي‌هاي برجسته شب قدر، نزول فرشتگان در آن شب است: (تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ).41 البته نزول فرشته، به شب قدر اختصاص ندارد، بلكه آنان براي انجام دادن مأموريت‎هاي خود، مدام در حال رفت و امد به زمين هستند. آنچه شب قدر را از اين جهت ممتاز مي‎كند، نزول استثنايي و ويژه فرشتگان در آن شب است؛ زيرا براساس قرآن، تمام فرشتگان مربوط به كارهاي زمين و اهل زمين در آن شب نازل مي‎شوند.42 روح كه همان جبرئيل يا فرشته‎اي بزرگ‌تر از اوست نيز در آن شب نازل مي‎شود. مأموريت همه اين فرشتگان آن است كه تمام امور مربوط به يك سال را در آن شب بر انسان كامل كه امام معصوم عصر است، عرضه كنند.
امام صادق عليه السلام مي‎فرمايد: «پس از رحلت رسول اكرم صلي الله عليه و آله ، جبرئيل عليه السلام همواره به حضور فاطمه زهرا عليه السلام مي‎آمد. به او تسليت و تعزيت مي‎داد، از حال پدرش مي‎گفت و اخبار آينده را به او ابلاغ مي‎كرد و اميرمؤمنان علي عليه السلام آنها را مي‎نوشت. اين، همان چيزي است كه مصحف فاطمه عليه السلام نام گرفت».43
همين محادثه و سخن گفتن جبرئيل عليه السلام و ديگر فرشتگان با حضرت زهرا، سبب شد آن حضرت محدثه لقب بگيرد.
گفتني است تعبير «كان جبرئيل يأتيها؛ جبرئيل عجل الله تعالي فرجه الشريف در اين 75 يا 95 روز، مرتب پيش او مي‎آمد»، به همان معناي تنزل و تردد فرشتگان بر انسان كامل است.

احتجاج با سوره‎ قدر بر ولايت معصومان عليهم السلام
 

از مصداق‌هاي برجسته و آشكار نزول وحي و تنزل فرشته بر ائمه اطهار عليهم السلام ، وقايع شب قدر است. ازاين‌رو، به پيروان خود فرمودند: با سوره مباركه قدر بر امامت ما احتجاج كنيد و بدانيد كه در بحث و استدلال، پيروز مي‎شويد؛ چون پس از رسول اكرم صلي الله عليه و آله ، حجت خدا بر خلق او همين سوره، است. اين سوره سرور دين و بزرگ‌ترين دليل مذهب شما و نهايت داشتن ماست. امام باقر عليه السلام نيز فرمود: «يا معشر الشيعه! خاصموا بسوره (انا انزلناه) تفلجوا، فوالله آنها لحجه الله تبارك و تعالي علي الخلق بعد رسول الله صلي الله عليه و آله و آنها لسيده دينكم وانها لغآيه علمنا...».44
آن بزرگواران، روش استدلال را اين‎گونه آموخته‎اند كه: به منكران امامت ما بگوييد آيا با رحلت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله ، شب قدر نيز از بين رفت يا باقي است؟ بي شك، بايد بگويند باقي است.45
پس از آن بگوييد: اگر هر سال، شب قدر دارد و فرشتگان در آن نازل مي‎شوند و اسرار سالانه (من كل امر) را با خود مي‎آورند، فرشتگان بر چه كسي نازل مي‎شوند و چرا اين اسرار را مي‎آورند؟ اگر اين اسرار را ميآورند كه برگردانند، چرا مي‌آوردند و چرا نازل مي‌شوند؟ و اگر اين اسرار را به قصد دادن به كسي مي‎آورند، آن فرد كيست؟ ناچار بايد بگويند انسان كامل و ولي آن عصر، محل نزول فرشتگان و ميزبان آنان است و فرشتگان، اسرار سالانه را مي‎آورند تا به او بدهند.46
نزول ملائكه در شب قدر و شرفيابي آنها به حضور امام معصوم عليه السلام ، چنان زياد است كه در روايتي از امام باقر عليه السلام آمده است: «ان الملائكة يطوفون بنا فيها؛ همه فرشتگان در شب قدر به دور ما طواف مي‌كنند طواف مي‎كنند».47
اگر اين همه فرشته بر امامان معصوم عليه السلام نازل مي‎شوند و اين همه علوم را براي آنان ميآورند، ناگزير ايشان «مُخْتَلَفُ الْمَلائِكَة» و «مَهْبَطُ الْوَحْيِ» و «خُزّان العلم» خواهند بود.

پي‌نوشت‌ها:
 

31. مرحوم ميرزا جواآقا ملکي تبريزي مي‌فرمايد: «در اخبار ائمه علیهم السلام وارد شده که شرافت روز و شب، ملازم يکديگر است؛ بدين معنا که شرافت شب به روز سرايت مي‎کند، چنانکه شرافت روز نيز به شب تسري مي‎يابد. از اين جهت روزهاي قدر را مثل شب‌هاي آن بايد قدر دانست. المراقبات، ص156.
32. البته اين سخن درباره همه امامان معصوم علیهم السلام و مولد آنان صادق است. ليکن چون عصاره چهارده معصوم و عصاره همه انسان‌هاي کامل، خاتم الاوليا و خاتم الاوصيا، حضرت بقيه‌الله (ارواح من سواه فداه) است، اين کلام درباره مولد او وارد شده است.
33. المراقبات، ص145.
34. بحارالانوار، ج94، ص86.
35. دستور به خواندن صلوات مخصوص «اللهم صل علي محمد وال محمد شجره النبوه و موضع الرساله و مختلفت الملائکه...» در شب نيمه شعبان که در آن به برخي از فضايل ائمه علیهم السلام اشاره شده، در اين موضوع قابل توجه است.
36. مکه از آن جهت که نقطه آغازين نزول وحي بود و دحو الارض از آنجا شروع شد و کعبه معظمه، که مقابل عرش و بيت المعمور است، در آنجا قرار دارد و نقطه ظهور نجات‎بخش آن ذخيره خداي سبحان خواهد بود و... بهترين نقطه زمين است، وجود گرامي حضرت ولي عصر علیه السلام در آن شب بابرکت در آن سرزمين مقدس حضور خواهند داشت و فرشتگان در انجا بر او نازل خواهند شد.
37. وسائل الشيعه، ج8، ص110.
38. الكافي، ج 1، ص 394.
39. مفاتيح الجنان، ص884 دعاي ندبه.
40. همان، ص863، زيارت آل ياسين.
41. قدر: 4.
42. چون «ملائکه» جمع محلا به « ال» است و دلالت بر عموم مي‎کند، ولي عموميت آن به اندازه خودش است. براي مثال، اگر گفته شود تمام متخصصان در فلان همايش پزشکي شرکت کردند، معنايش اين نيست که متخصصان رشته‎هاي علوم مختلف شرکت کردند، حتي به معناي شرکت متخصصان رشته‎هاي مختلف پزشکي نيست، بلکه بدين معناست که متخصصان همان رشته خاص پزشکي شرکت کردند. در اينجا نيز وقتي گفته مي‎شود همه فرشتگان به زمين نازل مي‎شوند، فرشتگان مربوط به زمين و اهل زمين، مراد است، ولي نسبت به ديگر فرشتگان نفياً و اثباتاً دلالتي ندارد و درباره آنان بايد به سراغ ادله ديگر رفت.
43. الکافي، ‌ج 1، ص‌41.
44. همان، ص249.
45. «تنزل» فعل مضارع است و دلالت بر استمرار مي‌کند. ابوذر (رضي الله عنه) نيز مي‎گويد: از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسيدم: ايا ليلة القدر اختصاص به عصر انبيا دارد و پس از انان از بين مي‎رود يا ادامه دارد؟ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: تا روز قيامت باقي است. نورالثقلين، ج5، ص620.
46. نك: الکافي، ج1، ص249).
47. نورالثقلين، ج5، ص639، ح105.
 

منبع: www.pajuhesh.irc.ir