روزه و سلامتي

اي مردم به تحقيق ماه خداوند با رحمت و برکت به شما روي آورده است. ماهي که در آن به مهماني الهي دعوت شده ايد. در اين ماه درهاي بهشت به سوي بندگان گشوده و درهاي دوزخ بسته شده است. پس بکوشيد با اعمال تان درهاي بهشت را گشوده و درهاي دوزخ را بسته نگه داريد. (فرازي از خطبه شعبانيه پيامبر اکرم (ص)).

مقدمه
 

چنانکه اثبات شده، سوء تغذيه به شکل زياده روي در مصرف مواد غذايي نتايج ناگواري را براي سلامت و توازن دستگاه هاي بدن به دنبال دارد که از جمله آنها چاقي و عوارض ناشي از آن است، ولي روزه داري و امساک از خوردن (بيش از نياز بدن) در کنار يک نظام متعادل و متوازن، يکي از بهترين و حتي موثرترين شيوه هاي پيشگيري و درمان پيامدهاي ناشي از سوء تغذيه به شکل زياده روي در مصرف است. روزه داري به عنوان يک روش درماني در طب قديم استفاده مي شده است. از نظر بقراط حکيم، پدر علم پزشکي، روزه روشي براي توانمند سازي انسان در مبارزه با بيماري ها بوده است. اين مقاله به اختصار به بيان برخي از اثرات روزه در سلامت جسم و روح از ديدگاه متخصصين و از منظر روايات ديني مي پردازد.

روزه در اسلام
 

روزه در نظام معرفتي اسلام، برنامه اي است براي نظام بخشيدن به ابعاد مختلف زندگي به صورت ادواري که در آن مومنان خود را ملزم مي دانند در قالبي مشخص براي ارتقا سطح معنويت خويش از يک سري موارد (از طلوع فجر تا غروب خورشيد) که از جمله آنها خوردن و آشاميدن است، امتناع ورزند. روزه داري و امساک از خوردن، از ديد اسلام، علاوه بر آثار جسماني، آثار و برکت هاي روحاني و معنوي بسياري دارد که حتما بايد با وضعيت خاص خود لحاظ گردد. بنابراين، در روزه داري اسلامي پيش از آن که آثار مفيد جسماني آن لحاظ شود، اثرهاي سازندگي آن در روح و معنويت انسان مدنظر است.

روزه طبي
 

روزه داري طبي، نوع ويژه اي از امساک است که در ضمن آن، بسته به وضعيت فرد يا بيمار و پزشک مربوط، فرد يا بيمار حق دارد تنها از يک يا چند ماده خاص غذايي در ساعت هاي خاصي از شبانه روز براي مدت معيني استفاده کند. اين نوع از روزه داري را نوعي رژيم درماني هم به شمار مي آورند.

روزه از ديدگاه پزشکان معاصر
 

*الکسي موفورين، پزشک روسي مي نويسد: «95 درصد بيماري هاي مردم، از شکم بارگي و سوء تغذيه سرچشمه مي گيرد. وقتي انسان امساک مي کند و دوران روزه کامل خود را مي گذارند، بدن کم کم از غذاهاي ذخيره شده استفاده مي کند و از اندوخته هاي داخل بدن براي انرژي مصرفي خود بهره برداري مي نمايد».
**دکتر ژان فروموزان از روزه به عنوان عاملي براي شست و شوي اعضاي دروني بدن (دل، جگر، شش، کليه، معده و روده و ...) تغيير مي کند و مي گويد: «در آغاز روزه داري زبان باردار و عرق بدن فراوان است، دهان بو مي گيرد، آب بيني جاري مي شود. اينها همه نشانه هاي شست و شوي کامل بدن است. پس از چهار روز بو برطرف مي شود، اسيد اوريک کاهش مي يابد و شخص احساس سبکي و خوشي فوق العاده مي کند، در اين حال اعضاي بدن در حال استراحت است».
*الکسيس کارل، فيزيولوژيست و زيست شناس فرانسوي و جراح و برنده جايزه نوبل، در اين زمينه مي نويسد: «در روزه ابتدا گرسنگي و گاهي نوعي تحريک عصبي و بعد ضعف احساس مي شود. با وجود اين فرايندهاي پيچيده و ناشناخته اي که اهميتي بسيار دارند، به فعاليت مي افتند:
1-با روزه، گليکوژن (قند کبدي) در خون مي ريزد.
2-چربي ها که در زير پوست ذخيره شده است و پروتئين هاي عضلات و سلول هاي کبدي آزاد شده و به مصرف تغذيه بافت ها مي رسند.
3-تمام اعضا مواد خاص خود را براي نگه داري تعادل محيط داخلي و قلب قرباني مي کنند.
4-و بدين ترتيب، روزه تمام بافت هاي بدن را مي شويد و آنها را عوض مي کند».
**دکتر باشوتين معتقد است که روزه مي تواند جواني را به انسان باز گرداند.
در ادامه با توجه به مطالب ذکر شده، مي توان فوايد روزه داري و امساک را براي بدن به طور خلاصه چنين بيان کرد:
*رهايي بدن از چربي هاي متراکم که در صورت افزايش، به بيماري چاقي مبدل مي شود.
*دفع فضولات و سموم متراکم در بدن.
*فرصت دادن به سلول ها و غدد بدن براي تجديد قوا و انجام وظايف خود به نحو مطلوب و کامل.
*استراحت نسبي کليه ها و دستگاه ادراري.
*کاهش رسوب چربي در شريان ها و جلوگيري از تصلب شرايين.
*گرسنگي باعث مي شود که پس از پايان روزه، بدن از خود واکنش نشان دهد. اين واکنش به صورت ميل به غذا، نشاط و فعاليت است. در حالي که غذاخوردن به صورت يک عادت خسته کننده درآمده بود.
از سويي ديگر، روزه مي تواند تاثيرهاي مثبتي در روح انسان نيز داشته باشد که به صورت رقت احساس و عواطف (رقت قلب)، خيرخواهي، دوري از جدل و دشمني با ديگران ظاهر مي شود و در نهايت، روزه دار احساس مي کند که روحي متعالي و فکري بلند دارد.

روزه از منظر روايات
 

روزه داري و امساک از غذا که مصداق بارز بهداشت تغذيه روح و جسم آدمي به شمار مي آيد. در روايات اسلامي اهميت و جايگاه بسيار رفيعي دارد که در ادامه به بيان برخي از آنها مي پردازيم:
در روايتي حضرت امام رضا (ع) در تعريف امساک مي فرمايند:
«امساک از خوردن و خود نگه داري يا پرهيز، به معني ترک مطلق استفاده از يک چيز نيست بلکه پرهيز و امساک از چيزي به معني کم خوردن و ميانه روي در مصرف آن است».
پيامبرگرامي اسلام (ص) در روايتي مي فرمايند:
«خداوند گفته است: ... روزه براي من است و من پاداش دهنده آنم و براي شخص روزه دار در وقت اسباب شادي و فرح فراهم است، يکي در هنگام افطار کردن و ديگري در هنگام ديدار پروردگارش».
«روزه دار(مدام) در حالت عبادت و بندگي خداوند است هر چند در خواب باشد».
«معده خانه و سرآمد هر دردي است و پرهيز و امساک از غذا، سرآمد هر دوايي است. بدنت را به آنچه عادت و سازگاري دارد، بهره مند کن».
«روزه داري سپر و حفاظي است از براي آفات و امراض دنيايي و حجاب و پوششي است از عذاب آخرت». «بهترين غذايي که فرد روزه دار با آن روزه اش را افطار مي کند، کشمش يا خرما يا خوراکي شيرين است.»
حضرت علي (ع) مي فرمايند:
«صحت و سلامتي بدن در روزه داري و امساک از غذا است».
همچنين، حضرت امام رضا (ع) مي فرمايند:
«(براي سلامتي بدن) چيزي نافع تر و مفيدتر از امساک (از خوردن) وجود ندارد. مگر به اندازه اي که به آن احتياج دارد».
منبع:دنياي سلامت شمار 48