نقش گياهان در کاهش آلودگي خاک و هوا

آلودگي ناشي از دود خودروها، صنايع و وسايل گرم کننده ي منازل و ادارات به سلامت انسان ها، حيوانات، آب، خاک و هوا، صدمات جبران ناپذيري وارد مي کند، گواه آن نيز افزايش بيماري ها در انسان، از بين رفتن بسياري از گياهان و به خطر افتادن نسل بسياري از حيوانات مي باشد، لذا اين امر، دانشمندان زيست شناسي و محيط زيست را به فکر راه هاي طبيعي (بيولوژيک) براي مبارزه با آلودگي ها واداشت. آسان ترين راه بيولوژيک، استفاده از گياهان مي باشد، زيرا هم از لحاظ تکنولوژي، شيوه اي «غير فني» و هم ارزان است.

الف- آلودگي خاک در اثر سرب موجود در آن:
 

براي مبارزه با سرب موجود در خاک، از قارچ ها استفاده مي شود، زيرا در هم زيستي ميان گياهان و قارچ هايي چون «آربوسکولارميکوريزا» در جذب سرب، گزارش هاي بسيار خوبي دريافت شده است. کلوني زايي اين قارچ بر روي ريشه ي گياهان، باعث افزايش سطح ريشه، براي جذب سرب مي گردد که منجر به جذب بيشتر عنصر سرب به گياه ميزبان مي شود. اين گزارش ها نشان مي دهد که گياهان به کمک اين قارچ ها دوام آورده و آلودگي را بهتر تحمل مي کنند. محققان، اين بردباري را ناشي از محافظت ريشه ي آنها توسط قارچ ها در خاک آلوده مي دانند. اثر حفاظتي قارچ ها براي گياهان به اين صورت است که کلوني «ميکوريزا» بر روي ريشه و تمامي سطوح افزايش مي يابد تا بتواند عناصر سنگيني مانند سرب را جذب کند. حتي اگر گياه قادر به انباشت زياد اين عناصر باشد ولي باز هم در اين حالت قارچ، نقش واسطه را براي جذب عناصر سنگين بازي مي کند.
در معادن سرب نيز مي توان از نوعي قارچ به نام آسپرز بلوس نيجر، استفاده کرد. اين قارچ مي تواند نسبت به ديگر قارچ ها سرب بيشتري را از محيط جذب نمايد. بنابراين از اينگونه قارچ ها مي توان در بهسازي خاک هاي آلوده به عناصر سنگيني مانند سرب کمک گرفت. قارچ ها اين توانايي را دارند، بدون آنکه خود خسارتي ببيند.

ب) آلودگي هوا در اثر آلاينده ها:
 

1- دوده ها: درختان در جذب دوده ي هوا نقش بسيار خوبي دارند، بطوري که در مساحت برابر يک مايل مربع، 28% از تراکم دوده، کاهش پيدا مي کند، در حالي که در يک منطقه ي بدون درخت در فضاي شهري ميزان گرد و غبار 850mg/m3 در روز( متوسط ساليانه) و در حومه ي شهر به دليل وجود فضاي سبز، مقدار گرد و غبار کمتر از 100 ميلي گرم در روز بوده است.
2- سرب هوا: قسمت اعظم سرب ورودي به اتمسفر، ناشي از احتراق مواد سوختي است که در هر حال، در بدن انسان رسوب مي کند و باعث مسموميت، کم خوني، بيماري هاي تنفسي و اختلالات عصبي مي گردد. گياهان براي رشد خود به سرب نياز ندارند، ولي با جذب آن از طريق شاخه و برگ و به خصوص ريشه، کمک مؤثري به کاهش آلودگي هوا مي کنند. همه ي گياهان اين توانايي را دارند، ولي گياهان و درختاني که داراي برگ هاي زبر و خشن هستند، 7 برابر بيشتر از برگ هاي صاف و نرم، سرب را جذب مي کنند. همچنين هرچه سطح برگ بزرگتر باشد، براي تجمع و جذب سرب هوا مناسب تر است تا برگ هاي سوزني شکل، زيرا در اثر وزش باد يا شستشو با آب باران، سرب کمتري را از دست مي دهند. به نتيجه مي رسيم که کاشت درختان با برگ پهن، زبر و خشن بر کاشت درختان با برگ سوزني ترجيح دارد، زيرا بدين ترتيب حجم بيشتري از سرب هواي آلوده، جذب مي گردد.
3- ساير آلودگي ها (So2 اکسيد نيتريک، ازون هوا):
هرچه وسعت فضاي سبز اطراف کارخانجات بيشتر باشد، اثر آلودگي ها کمتر مي گردد، به طوري که 500 متر مربع فضاي سبز مي تواند 70% از گاز دي اکسيد گوگرد و 27% اکسيد نيتريک هوا را کاهش دهد.
درختان بلند در جذب ازون هوا نسبت به درختان کوتاه، پالايش بيشتري انجام مي دهند، درضمن هرچه روزنه هاي گياهان بزرگتر و در واحد سطح (اينچ مربع) تعدادشان بيشتر باشد، در پاک کردن اوزن هواي آلوده مؤثرترند.
با توجه به محدوديت ظرفيت پالايش درختان، لازم است ضمن توجه به نوع آلودگي ناشي از کارخانجات مختلف، فضاي سبز مناسب در اطراف کارخانه ها ايجاد کنيم تا آلودگي کمتري به محيط زيست وارد گردد.
اثر فضاي سبز در جلوگيري از پخش مواد آلاينده، به ميزان زيادي بستگي به نوع گياهان دارد و دليل پالايش هوا توسط فضاي سبز، ايجاد انحراف در مسير جريان هوا مي باشد، همچنين هرچه فضاي سبز، متراکم تر باشد، ضمن پالايش بيشتر هوا، گازها و ذرات آلوده کننده ي هوا را در مقياس وسيع تري، در شاخ و برگ درختان جمع مي کند و از انتشار آلودگي جلوگيري مي نمايد.
منابع:
www.mohitzistclub persiandoub.ir
www.salamatnews.com
www.civilicu.com سايت آبياري تحت فشار
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره55.

منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 55..