موقوفات امامزاده سلطان علي بن امام محمد باقر (ع)

دوستداران آن حضرت آب و املاک زيادي در نقاط مختلف منطقه وقف ايشان نموده اند، که در کتابچه دستورالعمل ثبت و ضبط مي باشد. اما اسامي واقفين و تاريخ وقف منعکس نمي باشد. لذا مطالب متن کتابچه دستورالعمل، صورت اصل موقوفات، وجوه اجارات و تکاليف و وظايف خدمه امامزاده عليه السلام به شرح ذيل است.
چون از براي امامزاده واجب التعظيم سلطانعلي بن امام محمد باقر (ع) واقع در مشهد اردهال رقبات و املاک موقوفه مقرر است و مصادف متعلقه به آن استان معمول است، به جهت تنظيم و تنسيق امورات موقوفات مزبوره به آن مزار فيض آثار، دستورالعمل و کتابچه قانوني لازم است، از براي انجام مهم از داد و ستد، جمع آوري منافع موقوفه، امر و نهي خدمه، بستن و گشودن روضه منوره، تلاوت کلام الله، تسويه ساعات، سرايداري، چراغ افروزي، تعميرات لازمه و ساير ملزومات مقرره، که از براي هر يک از مناصب مقرره، صرف تعميرات، روشنائي و مصارف لازمه واجب بود. لهذا از اول ارديبهشت ماه مطابق شهر شعبان المعظم من شهور 1304 هجريه، به جهت تعين و تشخيص امور مذکوره از جانب آقاي مجدالملک وزير کل موقوفات ممالک محروسه ايران، اين کتابچه دستورالعمل محض تنظيم امور موقوفه آن استان متبرکه مرقوم که از تاريخ مسطوره و بعدها از روي همان قرارداد رفتار و معمول شود.
فصل: وجوه موقوفات و منافع اجارات که الحال معين و مشخص است، چنانچه بعد از اين زياد و نقصاني به هم رساند، جناب متولي، نايب التوليه و مستوفي آستانه باستصواب و اطلاع يکديگر در کل وجه مقرري ارباب مناصب و خدمت، تعمير و روشنائي مصارف معينه و ساير ملزومات توزيع و تسويه نمايد.

صورت اصل موقوفات و وجوه اجارات آستانه متبرکه
 

1- مزرعه، خوابق بيست طاق از جمله بيست و دو طاق به انضمام مجاري و املاک و اراضي معينه تابعه: يکصد و پنجاه تومان.
2- درخت جوز مشهور به درخت گنجعلي، واقعه در دشت علياي خوابق اصله.
3- درخت جوز مشهور به درخت علي زين الدين اصله.
4- تمامي سه قطعه زمين باغجاه واقعات در اراضي خوابق: پانزده ريال.
5- تمامي مزرعه علي آباد شهره با کافه ملحقات از مجاري و صحاري و املاک، شش دانگ: يکصد و نود تومان
6- درخت جوز در اراضي وقفي اطراف کرمه دو اصله.
7- مجاري هشت طاق از جمله بيست و چهار طاق از جمله عيون قريه کرمه با املاک تابعه: پنجاه تومان.
8- تمامي نيم طاق از جمله چهارده طاق مجاري قنات قريه حسنارود با املاک معينه: هفتاد و پنج ريال.
9- املاک و مجاري معينه باريکرسف: چهار تومان.
10- مجاري و املاک معينه واقعه در قريه سار: شصت و پنج ريال.
11- مجاري يک طاق در مزرعه لاران به انضام زمين غلام کريم لاران: سي و پنج ريال.
12- مجاري دو سهم از چشمه سفيد آب فين در روزقه دوشنبه: دوازده تومان.
13- تمامي مزرعه ديزلته، از مزارع قريه کرجار: پانزده ريال.
14- همگي و تمامي يک قطعه معينه زمين از جمله قطعات در جاسب، از توابع قم: سه تومان.
15- مجاري ربع يک طاق از مزرعه جوشق با ملک معين: دوازده و نيم ريال.
16- ملک معين در مزرعه غياث آباد: يک تومان.
17- دکاکين خبازي درب آستانه متبرکه: پانزده ريال.
18- دکان واقع در قيصريه کاشان: يک درب.
19- تمامي يکدانگ از جمله شش دانگ طاق بر طاق ون.
20- باغ وقفي واقعه در قرب آستانه.
21- تمامي سه طاق از جمله بيست و چهاز طاق مجاري قنات مزرعه غياث آباد، که وقف است بر مجاورين و سکنه حوالي آستانه و حياض و حمام اطراف صحن.

مصارف و مخارج از قرار دستورالعمل در وجه ارباب مناصب
 

1- مواجب جناب آقاي ميرزا نصرالله بن حاج سيد جعفر بن حاج سيد محسن حسيني مشهدي متولي: يک عشر از منافع موقوفات.
2- مواجب عاليجناب ميرزا ابوالقاسم (1)، نايب التوليه، نياب حاج مير محمد علي والدش که او هم نايب التوليه بوده: پانزده تومان.
3- مواجب جناب فضايل و کمالات انتساب، آقا شيخ احمد بن حاج سيد محسن، ناظر زيد فضله: پانزده تومان.
4- مواجب عاليجناب سيادت انتساب، آقا ميرزا ابراهيم، مستوفي آستانه نياب حاجي سيد محمد: هشت تومان، واجب بيست و دو نفر خدمه ديگر در کتابچه دستورالعمل ثبت است.

مصارف مقرره
 

- روشنائي حرم، ايوان، مسجد و دو امامزاده خارج از روضه حضرت: دوازده و نيم تومان.
- مخارج روضه خواني ده روز ايام عاشورا از قليان قهوه و چاي: چهار تومان.
- مخارج قليان و قهوه ساليانه: سه تومان.
- بنايي، نجاري، حجاري و قنائي قنوات، فرش و ساير ملزومات

شرايط متعلقه به ارباب مناصب
 

و خدمه مزار فيض آقاي امامزاده(ع)
تکاليف جناب متولي: جناب متولي درکافه مهمات بقعه مبارکه، رتق و فتق امور و صرف وجوه موقوفات، به موقوف عليه، به اطلاع نايب التوليه، ناظر و اجزاي آستانه و تنظيم و تنسيق کليه مهام آستانه مقدسه، اجاره ها و استجاره موقوفات مختار و مجاز است، و دست متغلبين را از دخالت به موقوفات ممنوع داشته و هر ساله صورت جمع و خرج حساب خود را به وزارت اوقاف فرستاده مفاصا حساب اخذ نمايد.
شغل و تکليف نايب التوليه: همان تکاليف متولي در اوقاف غيبت و اشتغال جناب متولي.
تکليف ناظر: مواظبت در اقدامات متولي و نايب التوليه و کسب اطلاع از کم و کيف جزئي و کلي امور موقوفه و ممانعت مباشرين درحيف و ميل.
تکليف مستوفي: ثبت و ضبط امور موقوفات، صورت اسباب، کتب و ساير اثاثيه موقوفه و تحرير دستورالعمل مخارج آستانه، مواجب خدام، تفريق محاسبات، دقت در صحت حساب، جمع و خرج کليه موقوفات و ضبط قبوض و اسناد.
تکليف کتابدار: حفظ کتب، حاضر کردن آنها هنگام ضرورت آوردن کلام الله مجيد را هر صبح به جهت تلاوت، محافظت جميع آنها و مراقبت در تنظيف کتابخانه.
شغل صدرالحفاظ: روزي يک جزوه کلام الله تلاوت نمايد و تعهد تلاوت و قرائت ساير حفاظ و خدام به عهده اوست.
شغل سرکشيک: جمع اسباب صحن و روضه مقدسه و حفظ آنها از سرقت سارقين.
شغل و خدمت عموم حفاظ: ما بين الطلوعين در آستانه مقدسه حاضر شده، مشغول قرائت قرآن مجيد شوند، به صورت بلند، روزي يک جزو که ماهي يک ختم کلام الله قرائت شود و کل خدمه در هر صبح و شب حاضر باشند.
شغل سرايدار: گشودن و بستن ابواب صحن مقدس و در تنظيف صحن مقدس بکوشد.
شغل کليددار: افتتاح درب روضه منوره، سه ساعت از شب در را ببند وي ساعت قبل از طلوع صبح باز کند، سواي ايام متبرکه، مخصوصاً که از شب تا صبح باز باشد و تا چند ساعتي که درب بقعه متبرکه مقفل است که ضمانت اجناس و اسباب حرم به عهده اوست.
شغل روضه خوان: شب جمعه و روز جمعه در صحن يا ايوان، به ذکر فضائل ختمي مآب مصائب اهل بيت اشتغال ورزد و همچنين در ايام عاشورا و ماه مبارک رمضان، مصيبت هر يک جداگانه به تکليف خود اشتغال ورزد.
شغل و متصدي بنائي: مباشرت بنائي، تحصيل مصالح و لوازم آن و اخذ وجوه اجارات از مستاجرين باجازه جناب متولي.
شغل خاذن: مراقبت و مواظبت اسباب مخزونه، بيرون آوردن آنها هنگام ضرورت و لزوم حفظ هر يک از اشياء مخزونه است.
شغل مؤذن: در اوقات وارده بدون عذر شرعي در گلدسته آستانه متبرکه مناجات و پيش خواني نمايد.
شغل فراشان: تصفيه روضه منوره، صحن و مساجد و نصب فروش در جاهاي معين.
شغل چراغچي: افروختن، اصلاح چراغها و شمعها در وقت متعلق به آن در روضه، ايوان، مسجد و امامزاده، خارج از روضه حفظ اسباب روشنائي آستانه.
شغل پرده دار: حفظ جمع پرده ها، قناديل از نقره، مس و اسباب ضريح مقدس از ابنيه و غيره و تعهد جميع آنها از تباه و تلف شدن.
شغل ميراب: وارد کردن آب بحياض صحن مقدس، حمام و خانه هاي مجاورين بعد از مشروب شدن و کفايت.
فقرات مختلفه: مبلغ بيست تومان و پنج هزار دينار، که به جهت روشنايي مقرر شده، بايد دو شمع بزرگ در بالاي سرو پائين پاي حضرت از شب تا به صبح سوخته شود. دو شمع پيه درمزار دو امامزاده، امامزاده عبدالله و امامزاده اسماعيل، در اول شب افروخته شود. دو شمع گچي در ايوان روضه مقدسه سوخته شود. مبلغ سه تومان که به جهت قليان و قهوه معين شده، بايستي در وقت جلوس خدام و زائرين همه روزه قليان و قهوه داده شود. هر يک از ارباب مناصب و خدمه کوتاهي نمايند، مکرر تخلف از آنها به ظهور برسد و عذر موجه نداشته باشند، متولي با اطلاع نايب متولي و مستوفي او را معزول و ديگري که صلاحيت آن شغل را داشته باشد به جاي او منصوب نمايد. هر يک از خدمه وفات نمايند، چنانچه از اولاد و اخلاف او کسي شايسته باشد، او اولي به آن شغل خواهد بود و اگر در آن سلسله شايسته يافت نشود. متولي به اطلاع وزارت اوقاف رسانده، ديگري را منصوب سازد.
بقيه اجارات موقوفه بعد از پرداخت مواجب خدمه و مقرري که اضافه مي آيد. به اطلاع نايب متولي و مستوفي صرف تعمير و تکثير فرش و ساير ضروريات بايد بشود.
اساس اين کتابچه مطابق است با کتابچه که قديم الايام به تصويب علماي اسلام در امور امامزاده نوشته شده بود.
وزارت اوقاف با جرح و تعديل که موافق زمان حال است، اين کتابچه را به عنوان دستورالعمل تجديد کرده، به جناب سيادت نصاب آقاي سيد نصرالله بن حاج سيد جعفر بن حاج سيد محسن حسيني مشهدي متولي باشي و ساير خدام آستانه متبرکه مي دهد.
تحريرا في شهر شوال المکرم 1304 هجري قمري
مطابق تيرماه جلالي، محل مهر وزارت اوقاف.
مجدالملک
در سال 1341 شمسي، خدمه محترم آستان مقدس هيجده نفر بشرح ذيل بوده اند:
1- متولي آستان مقدس: جناب ثقة الاسلام آقاي حاج سيد جلال الدين محسني بن سيد نصرالله.
2- نايب التوليه آستان مقدس: جناب ثقة الاسلام آقاي سيد عبدالحسين آل ياسين بن حاج سيد باقر.
3- آقاي سيد جعفر ميرجعفري: فرزند مرحوم سيد ابراهيم، ناظر آستان.
4- آقا سيد محمد مهدي: فرزند ميرزا ابراهيم مرحوم، مستوفي آستان.
5- آقا سيد رضا مير جعفري: فرزند سيد علي اکبر مرحوم، سرکشيک آستان.
6- آقا سيد حسن مصطفوي: فرزند مرحوم آقا سيد مصطفي، خطيب آستان.
7- آقاي سيد علي هاشمي: فرزند مرحوم آقا سيد جعفر مرحوم، سرکشيک آستان.
8- آقا مير عبدالرحيم ماجدي: فرزند آقا سيد جوادمرحوم، پرده دار آستان.
9- آقا سيد محمد تقي مير عظيمي: فرزند سيد اسماعيل مرحوم، چراغچي آستان.
10- آقا سيد محمود ماجدي: فرزند آقا سيد جلال مرحوم، صدر الحفاظ آستان.
11- آقا سيد رضا علي ماجدي: فرزند سيدجواد مرحوم، حافظ و فراش آستان.
12- آقا سيد جعفر مير جعفري: فرزند سيد ميرزا مرحوم، حافظ و فراش آستان.
13- آقا سيد محمد مصطفوي: فرزند سيد خليل اله مرحوم، کتابدار آستان.
14- آقا سيد علي النقي باقري: فرزند سيد تقي مرحوم، سرايدار آستان.
15- آقا سيد نظام مير جعفري: فرزند سيد جعفر مرحوم، فراش آستان.
16- آسيد مرتضي مير جعفري: فرزند سيد علي اکبر مرحوم، فراش آستان.
17- آسيد رضي مير جعفري: فرزند سيد حسين مرحوم، ميراب آستان.
18- آسيد جمال الدين ماجدي: فرزند سيد محمد مرحوم، مؤذن آستان.

پي‌نوشت‌ها:
 

1- برادر زاده اش، حاج آقا باقر و فرزند وي: حاج سيد عبدالحسين آل ياسين، نايب التوليه.
 

منبع؛ محسنی، علی؛ (1386) نور باقر (ع): مروری بر زندگی حضرت علی ابن باقر فرزند شهید امام پنجم علیه السلام مدفون در خاک مقدس مشهد اردهال (کاشان)، قم، مشهور، چاپ دوم.