با بچه هاي لجباز چگونه رفتار کنيم؟

برخورد منطقي با کودک لجباز کار آساني نيست، بچه هاي لجباز گاهي کاسه ي صبر آدم را لبريز مي کنند، اما روانپزشکان مي گويند راه هاي مؤثري براي حل اين مشکل وجود دارد و از همه مهمتر برخورد صحيح والدين با لجبازي بچه هاست.

مهارت هاي رفتاري
 

بايد در مورد دستوراتي که به کودک مي دهيم، قوانين را مستقيم و واضح بيان کنيم. بايد با کودک صميمي شويم و به او توجه کنيم. در کنار او بنشينيم، به چشم هايش نگاه کنيم و نام او را به زبان بياوريم و او را به انجام کاري تشويق يا از انجام کاري نهي کنيم. از طرفي بايد درخواست هاي خود را به طور واضح و روشن بيان کنيم. اگر مي خواهيد کودک تان از انجام کار خاصي خودداري کند، بايد قبلاً يک بار مساله را به او گفته باشيد و در صورت انجام دستور از او تشکر کنيد. اگر مي خواهيد کار جديدي مثل آماده شدن براي خواب را به کودک تان ياد بدهيد، بايد يک بار توضيح دهيد، پنج دقيقه صبر کنيد، سپس خواسته ي خود را يک بار ديگر تکرار کنيد و اگر مي خواهيد کودک از انجام کار خاصي خودداري کند، بايد از تکرار مرتب آن اجتناب کنيد. اگر کودک ظرف پنج دقيقه کار مورد نظر را انجام نداد، از دلايل متناسب با موقعيت استفاده کنيد. اگر کودک باز به حرف تان گوش نداد، بايد در همان موقع که مشغول فعاليت خاصي مانند تماشاي تلويزيون يا بازي خود بود، فعاليت او را قطع کنيد (تلويزيون را خاموش کنيد يا اسباب بازي را برداريد) و به کودک در مورد دليل انجام اين کار توضيح دهيد. البته براي حذف يک فعاليت (نديدن تلويزيون) پنج تا ده دقيقه کافي است و بايد از شکايت، اعتراض و بحث با کودک خودداري کنيد و در صورتي که زمان مورد نظر براي اصلاح رفتار کودک به اتمام رسيد، اجازه ي فعاليت دوباره را داده يا اسباب بازي را به کودک بدهيد. اگر بعد از شروع دوباره فعاليت يا برگرداندن اسباب بازي، لجبازي ادامه داشت، دلايل منطقي خود را تکرار کنيد و به او فرصت طولاني تري (مثلاً بقيه ي روز) بدهيد. گاهي اوقات مي خواهيد کودک کار جديدي را شروع کند، در حالي که او به راحتي نمي پذيرد. مثلاً مي خواهيد کودک در ساعت معيني بخوابد، در حالي که ديگر افراد خانواده بيدار هستند. در صورت ادامه ي مشکل رفتاري کودک، به او توجه نکنيد. او را روي صندلي دور از ديگر افراد خانواده بنشانيد و به او بگوييد: «براي دو دقيقه بايد ساکت بنشيني» و ديگران به او توجه نکنيد. اگر کودک ساکت نشست، از محروم کردن استفاده کنيد و به او بگوييد: «چون دو دقيقه ساکت ننشستي، به همين دليل تو را از اين کار محروم مي کنم.» محروم کردن يعني حذف فعاليت خاصي که در آن زمان کودک انجام مي دهد: مثلاً بازي با اسباب بازي يا تماشاي تلويزيون. او را به يک اتاق ديگر (غير از اتاق خودش) بفرستيد و با در نظر گرفتن سن کودک، بين سه تا هشت دقيقه اجازه ندهيد از اتاق خارج شود. اگر در اين مدت کودک ناراحت يا عصباني شد، به او توجهي نکنيد و در صورتي که از اتاق خارج شد، او را به اتاق برگردانيد. در صورتي که بعد از اتمام زمان مورد نظر کودک دستورات شما را انجام داد، او را تشويق کنيد. در صورت سرپيچي او از روش ساکت کردن يا محروم کردن استفاده کنيد و تا زماني که کودک به رفتار جديد عمل نکرده است، روش قبلي را تکرار کنيد. اما تاکيد مي کنيم که تنبيه بدني به هيچ عنوان و در هيچ شرايطي توصيه نمي شود و به پدرو مادران توصيه مي شود به جاي لجبازي و تنبيه و حتي فرياد زدن بر سرکودک، مهارت هاي رفتار با وي را آموخته و به کار ببرند.

برخورد صحيح
 

اگر کودک براي رسيدن به مطلوب خود، چه درست و چه نادرست، شروع به گريه کردن و دادکشيدن کند و از اين راه بخواهد به خواسته ي خود برسد و والديني که به اصطلاح حوصله ندارند با دادن امتياز (رشوه) به کودک او را ساکت کنند، باعث پرورش لجبازي در او مي شوند. پس بايد والدين، بخصوص مادر از دادن هرگونه رشوه و پاداش به کودک خودداري کند. البته تشويق براي کارهاي خوب و مثبت کودک با رشوه دادن فرق دارد، زيرا تشويق باعث رشد اعمال نيک و حرکت به سوي ترقي مي شود، اما بايد توجه داشت که تشويق و پاداش، بايد به اندازه و در خور کار او باشد. حتي گاهي بهتر است وقتي فرزندمان شروع به داد و بيداد مي کند خيلي خونسرد و بي توجه از کنار مساله عبور کنيم، به طوري که او فکر کند متوجه نشده ايم يا موضوع براي مان اهميت ندارد. بعد از ساکت شدن او مي توانيم در مورد اتفاق پيش آمده با کودک صحبت کنيم و دلايل رفتارمان را براي او توضيح دهيم.

تحريک لجبازي
 

همان طور که ما بزرگ ترها قبل از رفتن به ميهماني يا گردش نياز داريم خود را آماده کنيم، فرزندان ما هم نياز دارند که آماده شوند. البته نياز آنها با نياز ما اندکي تفاوت دارد. پس بهتر است زمان رفتن به ميهماني يا گردش را يک ساعت قبل از حرکت به کودک يادآور شويم تا بتواند با کمک بزرگترها آماده شود. متأسفانه بعضي از والدين کمي قبل از حرکت به کودک مي گويند آماده شود و اين کار باعث لجبازي و مخالفت او مي شود، چون دايم به او تذکر مي دهيم که زود باش، سريع تر، دير شد و به جاي اينکه سرعت کودک را براي آماده شدن بيشتر کنيم، موجب مي شويم که مخالفت کند.

پيشگيري
 

معمولاً اگر با کودکان رفتار ثابتي داشته باشيم، کمتر لجبازي مي کنند. نحوه ي دستور دادن والدين نيز موثر است. اگر والدين زياد دستور بدهند. کودکان خسته مي شوند و از انجام آن خودداري مي کنند. گاهي کودکان به اين دليل دستوري را اجرا نمي کنند که کسي به آنها ياد نداده چگونه آن کار را انجام دهند. براي مثال، کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نياموخته، اما والدين توقع دارند آداب صحيح غذاخوردن را رعايت کند.

دلايل لجبازي بچه ها
 

لجبازي کودکان از رفتارهاي شايعي است که به شکايت بسياري از والدين منجر مي شود. وقتي کودکان درخواستي دارند يا والدين، آنها را مجبور به انجام عملي بر خلاف ميل شان مي کنند، لجباز مي شوند و اگر انتظارات والدين از کودکان منطقي باشد و وظايف درستي براي آنها تعيين کنند، آنها نير رفتاري مطلوب نشان مي دهند. کودکان براي کنار آمدن با ديگران به قوانين ساده و روشن نيازمندند. نبايد از کودکان بخواهيم هرآنچه مي گوييم انجام دهند. کودکان در سنين پيش دبستاني دوست دارند خودشان تصميم بگيرند و در کارهاي مربوط به خود مستقل باشند. تنها در مواردي کودک، لجباز به شمار مي آيد که بيش از نصف دستورات والدين را انجام ندهد. گاهي نيز توجه زياد والدين به رفتارهاي نامناسب کودکان موجب مي شود که رفتارهاي نادرست آنان تقويت شود؛ بطوري که کودکان به دلايل مختلف به جر و بحث کردن، نق زدن و مجادله کردن متوسل مي شوند. بعضي اوقات نيز علت لجبازي کودکان اين است که والدين در برابر لجبازي هاي آنها رفتار ثابتي ندارند، براي مثال، يک روز هيچ عکس العملي در برابر لجبازي نشان نمي دهند و روز ديگر از آنها مي خواهند مطابق با خواسته ي آنها رفتار کنند.
منبع: نشريه 7 روز زندگي، شماره 98.