ردپاي ورزشي ها در کودتاي 28مرداد

باشگاه تاج سابق ورئيس فدراسيون ورزش هاي باستاني عليه مردم
 

کودتاي 28 مرداد،يکي از مهم ترين اتفاقات سياسي قرن معاصر است.اين اتفاق نه تنها در ايران بلکه در خاورميانه و حتي سراسر دنيا،تأثيرات گسترده اي داشت.اتفاقي که سلطه گري آمريکا را در خاور ميانه به اوج رساند واحزاب منتقد قدرت را در ايران خانه نشين کرد.اتفاقي که براي سران 2 دولت حامي آن يعني دوايت آيزنهاور آمريکايي ووينستون چرچيل انگليسي امتياز سياسي فوق العاده اي به حساب مي آمد.اين کودتا باعث شد نفت ايران که از ماه مارس 1951(29 اسفند 1329)از تيول انگليسي ها خارج شده بود به اين 2 کشور برگردد.
وقتي در مهر ماه سال 1331 ،چرچيل بار ديگر نخست وزير انگلستان ودر آبان 1952 آيزنهاور رئيس جمهور آمريکا شدند ،استارت کودتا عليه دولت وقت ايران شد .عمليات کودتا،آژاکس نام گرفت و«کرميت روزولت»و«الن دالس»از سيا،مجري اداره وانجام عمليات درايران بودند.
آغاز طرح از بهمن سال 1331 بود.ما در اين مقال سعي داريم به ابعاد سياسي وتاريخ نگاري داستان 28 مرداد بپردازيم بلکه تنها در مورد ابعاد ورزشي 28 مرداد و دخالت ورزش در اين کودتا حرف مي زنيم .کودتاي 28 مرداد در ايران چند همکار جدي براي محافل امنيتي واطلاعاتي آمريکا وانگلستان يعني سياه واينتلجنت سرويس داشت که به توضيح اين عوامل نمي پردازيم وبه طور خلاصه ،آن ها را معرفي مي کنيم:سرشاپور ريپورتر،فضل ا...زاهدي، برادران رشيديان وبرادران ذوالفقاري.بعداز قيام مردمي 30 ‏تيرماه 1331،اتفاقات بدي درسياست معاصر ايران رخ داد که نشات گرفته از تحليل و پيش بيني هاي نادرست سران احزاب ازاوضاع مملکت بود.
دراين سال ها، کانون هاي اطلاعاتي انگلستان شروع به انداختن بذر نفاق بين مصدق وآ يت ا...کاشاني کردند.هر چند اشتباه مصدق را در بروز شکاف با کاشاني بيشتر مي دانيم اما بايد صادقانه ادعا کنيم که تقصير مصدق در اين اشتباه تاريخي کمتر از آنچه هست به تصوير کشيده مي شود و مصدق کهنسال با تجربه حضور 45 ساله درسطح اول سياست بين المللي، آن طور که برخي از مورخان نه چندان منصف روايت مي کنند، نبايد چنان گاف تاريخي مي داد که سرنوشت ايران را بار ديگر به گذشته برگرداند و زمينه هاي پيشرفت و تداوم ديکتاتوري يک سلطان بي خرد و جوان را فراهم کند.به هرحال از سوي اطرافيان مرحوم آيت ا...ابوالقاسم کاشاني هم اشتباهاتي سر زد که به اختلاف اين دو چهره منجر شد.
‏آيت اله کاشاني در اين ميان تحليل دقيق تري از وقايع داشت اما چون ميانه 2 گروه شکراب شده بود، تحليل او به حل ماجرا کمک نکرد ووضع به آن جا رسيد که در روز 25 ‏مرداد 1332 ،شاه سابق با پرواز م تهران-رم در حالي که سرتيپ خاتم(داماد آينده خانواده پهلوي)هدايت هواپيما را بر عهده داشت، همراه با همسرش ثريا بختياري ايران را ترک کرد.همان روز کودتاچيان شکست خوردند ولي مصدق بار ديگر تصور اشتباهي کرد.او فکر مي کرد همه چيز تمام شده و کودتاچيان بازنده شده اند، اما واقعا اين گونه نبود.
آيت ا...کاشاني،مصدق را از بروزکودتايي ديگر خبر داد و مصدق جواب داد:«من مستحضر به پشتيباني ازملت ايران هستم،والسلام»!پاسخ او اختلافات را به اوج رساند.روز 28 مرداد از راه رسيد، روزي که سرفصلي تازه در قيام هاي ضد مردمي راعليه مردم رقم زد.
‏دراين جا بد نيست به معرفي يکي از عوامل مهم کودتا يعني شعبان جعفري بپردازيم.شعبان متولد سال 300ا بود و سال 1387‏درست در همين روز 28‏مرداد درکاليفرنيا درگذشت.او در 15 سالگي به علت نزاع خياباني به زندان افتاد، در 9ا سالکي به سربازي رفت و در زمان حمله متفقين ازخدمت گريخت.به رغم تکذيب بازماندگان فدائيان اسلام، زماني خود را مريد آن ها و زماني ديکر خامي حزب زحمتکشان به رهبري مظفر بقايي معرفي مي کرد.
‏او در جريان قيام 30 ‏تير به حمايت از مصدق برخاست و به زندان افتاد.ظهر روز 28 ‏مرداد 32 ‏فضل ا...زاهدي در اجراي نقشه کودتا اورا از زندان بيرون آورد و شعبان ملقب به «شعبان بي مخ»»و «شعبان درخونگاه»»، با طيب خاج رضايي(که بعدها به نفع مردم توبه کرد و به شهادت رسيد)، حسين رمضون يخي، اصغر سسکي، قاسم گلو بندکي»فاصر جگرکي و عباس کاووسي ازامين الدوله و گمرک به سمت خانه مصدق حمله کردند.آن ها همراه حميدرضا مملوي(برادرکوچک محمد رضاي مخلوع)وقتي به خانه مصدق رسيدند که او از درب پشتي گريخته بود.گروهي ديگر ازکودتاجيان نيز به رهبري ملکه اعتضادي و رقيه آزادپور و جمعي ازروسپيان قلعه نو از خيابان استانبول به ميدان ارگ رسيدند.
شعبان جعفري هر 2 ‏گروه را هدا يت کرده و در زماني که هنوز بين مردم معروفيتي(نه محبوبيتي)داشت آن ها را از جنوب شهر تهران عليه مصدق شوراند.جعفري، قهرمان رشته چرخ در ورزش باستاني بود و مردم هم سال ها بود که باستاني کارها را دوست داشتند.هرچند بعدها، مردم با ماهيت سياه او آشنا شده وازاو روي برگرداندند وشعبان پهلوان وشعبان درخونگاه وشعبان جعفري ،فقط مبدل به شعبان بي مخ شد.
بعدها شعبان با خدمتي که به محمد رضا پهلوي مخلوع کرده بود قصد داشت نام خود را به شعبان «تاج بخش»تغيير دهد که با تذکر دربار از اين کار انصراف داد.با اين حال صاحب ورزشگاهي بزرگ به اسم جعفري شد.ساخت اين ورزشگاه 3 سال طول کشيد و محمد رضا آن را شخصا افتتاح کرددر روز 15 خرداد 42 مردم ورزشگاه او را آتش زدند.
اما به جز شعبان جعفري، باشگاه تاج سابق به مديريت پرويز خسرواني پايگاه استقرار به اصطلاح مردمي شد و ساماندهي کودتا را در وسط شهر بر عهده گرفت.باشکاه تاج ستاد عملياتي درون شهري کودتا بود هرچند کرميت روزولت از مدت ها قبل يک ستاد زيرزميني را براي کودتا ساخته بود که ازمحل آن تنها زاهدي وبرادران رشيديان اطلاع داشتند.
گروه مرکزي کودتاگران را فضل ا...زاهدي با کمک دو عنصرکاملافوتبالي اداره مي کردند.يکي گيلانشاه که فرمانده نيروي هوايي، رئيس فدراسيون فوتبال و از فوتباليست هاي قديمي بود وديگري عباس فرزانگان که ازبازيکنان برتر دهه 20 ‏فوتبال ايران بود.
اين گروه 35تانک را در اختيار گرفته و به مرکز بيسيم تهران در پيچ شميران حمله کردند.
هرچند اردشيرزاهدي فرزند فضل ا...به اصفهان رفت و ارتش اصفهان را آماده حمله به تهران در صورت شکست دولت کودتا کرد و تيمور بختيار هم يک تيپ نظامي کامل را آماده حرکت ازکرمانشاه به تهران کرده بودند.به هرحال در غروب روز 28 مرداد سال 1332، رژيم کودتا بر مسند کارقرارگرفت.زاهدي به رم تلفن زد و بعد ازعرض تبريک(!)به محمد رضا، کشور را آماده بازگشت او اعلام کرد و بدين ترتيب زندگي شعبان جعفري متحول شد.او 53‏سال بعد درهمين روز 28‏مرداد درگذشت.مردي که با حمله به دکتر حسين فاطمي -وزير امور خارجه دولت مصدق -به او و خواهرش سلطنت فاطمي جسارت کرده و پيکر نحيف و بيمار دکتر فاطمي را در مسيردادگاه با چاقو مضروب کرد، ازفلاکت وبدنامي تمام درگذشت.
با تمام احترام ظاهري که شاه مخلوع به اين قهرمان رشته باستاني و رئيس فدراسيون ورزش هاي باستاني داده بود نام «بي مخ»هميشه برايش ثبت شد.گيلانشاه در ازاي اين خوش خدمتي و خيانتش به مردم از فرماندهي نيروي هوايي خلع و جايش را به محمد خاتمي داد که خودش به شاه معرفي کرده بود، پيشرفت فرزانگان در ارتش متوقف شد.
خسرواني به دليل قمار وبهايي بودن بي آبرو شد و امروز در انگلستان يک عنصرکاملا نيازمند است.باشکاه تاج در ابتداي انقلاب اسلامي به دست مردان انقلاب افتاد و خيانتکاران از آن بيرون آمدند.
کودتاي 28 مرداد، پايه هاي سلطنت محمد رضا پهلوي را به مدت 52 سال در ايران محکم کرد.ورزش درشکل گيري اين کودتا دخالتي آشکار داشت.شعبان جعفري، هدايت ا...گيلانشاه، عباس فرزانگان و پر ويز خسرواني و باشگاه تاج سابق در اين زمينه فعاليت کردند و اگر نبودند، 28‏مردادي درادبيات سياسي ايران وجود نداشت.

پي نوشت ها :
 

1-چرچيل در دوران جنک جم ماني دوم هم نخست وزيرانکلستان بود.
2-‏شعبان، ورزشگاه خود را تبديل به يک مرکز توريستي کرده و مسا فران جهانگرد ايراني، براي بازديد از يک محل ورزش سنتي در ايران به باشگاه او مي رفتند.مراسم ورزش باستاني هم همه ساله در روز 4آبان -روز تولد طاغوت وقت-در امجديه سابق به مديريت اوبر گزار مي شد.
3-دکتر فاطمي بعد از کودتاي 28 مرداد تنها کسي از اعضاي دولت بود که اعدام شد.
 

منبع:مجله همشهري تماشاگر+شماره181