شخصيت کودک روي کاغذ نقاشي

يکي از سرگرمي هاي کودکان در سنين پايين نقاشي کشيدن است. جدا از اين که کشيدن نقاشي يک سرگرمي سالم است يک سر نخ از رفتارها و شخصيت دروني کودک نيز به شمار مي آيد. امروز آزمون هاي روان شناسي زيادي بر حسب کشيدن نقاشي و تفسير آن ابداع شده است که روان شناسان از تفسير آن ها براي شناخت بيمار خود استفاده مي کنند. والدين نيز مي توانند با کسب اطلاعاتي در اين زمينه نقاشي هاي کودک خود را تفسير کنند. البته به خاطر داشته باشيد که تفسير نقاشي ها کار بسيار دشوار و حساسي است که بايد توسط افراد با تجربه و متخصص انجام شود، اما دانستن بعضي نکات کليدي مي تواند براي والدين نيز مفيد باشد چرا که گاهي مشکلات عاطفي در کودکان بسيار پنهان است به طوري که والدين ممکن است تا سال ها از وجود اين مشکل بي خبر باشند، اما با بررسي نقاشي هاي کودک به سرنخي از اين مشکل بر بخورند و بتوانند از مشاوران مجرب کمک بگيرند.

گفت و گو درباره نقاشي
 

حتماً وقتي فرزندتان نقاشي مي کشد و به شما نشان مي دهد تنها به جمله خيلي قشنگ است اکتفا نکنيد. درباره نقاشي اش با او گفت و گو کنيد و از او سؤال بپرسيد. در ابتدا از او شخصيت هاي نقاشي اش را بپرسيد از آدمک هايي که کشيده است شروع کنيد و بپرسيد اين آدمک کيست و همين طور بقيه آدمک هايي که کشيده است. بعد اگر چيزي ديديد که نفهميديد چيست از او بپرسيد اين چيست و بعد درباره اشياء و بقيه چيزها سؤال کنيد مثلاً چرا اين درخت را تنها کشيدي؟ سپس اگر چيز عجيب و غريب و يا غير طبيعي ديديد سؤال کنيد مثلاً چرا اين آدم دست ندارد و سؤالات بسياري که مي توان از يک نقاشي پرسيد. اصلاً از نقاشي فرزندتان ايراد نگيريد و هميشه درباره ايرادها سؤال کنيد مثلاً نگوييد درخت را که آبي نمي کشند بلکه بپرسيد چرا درخت را آبي کشيدي؟ درباره حالات آدمک ها نيز مي توانيد از کودکتان سؤال کنيد مثلاً چرا اين دختر گريه مي کند؟ يا چرا اين پسر جدا از بقيه بچه ها بازي مي کند و...

تفسير نقاشي
 

وقتي به يک نقاشي نگاه مي کنيد بايد به تمام جزييات آن دقت کنيد. ما بر اساس رشد دستگاه حرکتي و هماهنگي کودک به تفسير نقاشي او مي پردازيم. مثلاً يک کودک 5 سال به بالا بتواند خطوط را رسم کند و اشکال ساده را تقريباً همان طور که مي بيند بکشد. در زير اساس جزييات نقاشي ها نشانه هاي رفتاري مربوط به اين جزييات را مي شماريم.
1- اگر کودک نمي تواند خطوط را صاف رسم کند و هميشه خطوطي که به کار مي برد موج دار و داراي شکستگي هاي ريز هستند مي تواند نشانه ضعف حرکتي يا بي ثباتي عاطفي کودک باشد.
2- اگر کودک به جاي کشيدن اشکال با خطوط از خط تيره(خطوط کوچک کنار هم) استفاده مي کند مي تواند نشان دهنده عجول بودن يا پرخاشگر بودن او باشد.
3- وقتي کودک در صفحه اي که نقاشي مي کند بدون توجه به جاي اشياء در واقعيت آن ها را بدون نظم و ترتيب مي کشد مثلاً کوه را که اکثر بچه ها در بالاي نقاشي مي کشند او در پايين مي کشد و بقيه اجزاي نقاشي او نيز سر جاي خود نيستند. مي توان گفت که کودک در يادگيري به مشکل بر مي خورد و ناتواني يادگيري دارد.(دقت کنيد که براي بچه هاي 5 تا 7 سال اين امر غير عادي نيست، ولي در بچه هايي با سن بالاتر نشانه بروز مشکل است).
4- وقتي کودک دارد از روي يک سرمشق خاص مي نويسد مثلاً يک دايره را چندين بار مي کشد و اين سرمشق به تدريج بزرگ و بزرگ تر از سرمشق اصلي مي شود به طوري که آخرين تصوير کشيده شده سه برابر تصوير سرمشق است، نشان مي دهد که او در برابر ناکامي ها انعطاف پذير نيست و زود از کوره در مي رود.
5- هنگامي که کودک در نقاشي خود از تصاوير بزرگ استفاده مي کند مثلاً يک آدمک در ميان نقاشي او نصف صفحه اش را مي گيرد و براي بقيه تصاوير جايي نمي ماند، نشان برون ريزي عاطفي و يا اختلال عاطفي است.
6- اندازه هاي کوچک در نقاشي مثل تصاوير بسيار ريز از آدم ها و درخت ها و غيره نشان از اضطراب، انزواطلبي، لاغر اندامي و ترسويي است.
7- بچه هايي که هميشه با خطوط بسيار نازک و کمرنگ نقاشي مي کنند معمولاً خجالتي، لاغر و انزوا طلب هستند.
8- وقتي کودکي در ترسيم خطوط به دوباره کاري بپردازد يعني روي يک خط را چند بار بکشد و آن را کلفت کند يا به کارهاي اضافي دست بزند مثل کشيدن خطوط و نقطه هاي بي معني در ميان نقاشي(مخصوصاً زماني که از او خواسته مي شود شکل خاصي را بکشد مثلاً يک مربع)، نشان از تحريک پذيري هيجاني و پرخاشگري است.
9- اگر کودکي قسمتي از نقاشي را که بد رسم شده است پاک کند و دوباره دقيق تر و درست آن را رسم کند نشان دهنده هوش عالي و قدرت پيشرفت کودک است.
10- وقتي از کودک مي خواهيم يک تصوير مشخص را نقاشي کند، اگر از تصاوير ذهني اضافي و خود ساخته در نقاشي استفاده کرد، نشان دهنده اضطراب و ترس است يا گرفتار مشغله هاي ذهني خود مي باشد و عالم واقعيات را با عالم خيال در مي آميزد.
11- اگر کودک نقاشي اش را به کسي نشان نمي دهد، نشان از عدم اعتماد به نفس و خجالتي بودن اوست يا احساس گناه از چيزي که کشيده است. اگر شما وقتي کودکتان نقاشي مي کشد او را سرزنش کنيد در واقع او را به نشان ندادن نقاشي اش به شما تشويق کرده ايد.
12- اگر کودکي در هنگام کشيدن بسيار زياد از پاک کن استفاده مي کند و تند تند کاغذ نقاشي اش را عوض مي کند به طوري که گاهي ممکن است خسته شود و همه نقاشي اش را پاره کند از نشانه هاي وسواس در کودک است.
13- استفاده از يک رنگ هميشگي در نقاشي و کشيدن خطوط نامنظم و خط خطي سريع را مي توان نشان از بي حوصلگي، لجبازي و بيش فعالي و پرخاشگري دانست.
14- تکرار يک نقاشي خاص مثل کشيدن يک گربه سياه و يا يک مرد ناشناس مي تواند نشان از يک راز پنهان در کودک باشد از چيزي که او را مي آزارد و دغدغه ذهني اوست که در اين شرايط حتماً بايد موضوع را پيگيري کنيد.
15- نقاشي هايي که در آن موجودات ترسناک مثل ديو، آتش، حيوانات وحشي درنده و... وجود دارد به احتمال زياد حاکي از يک ترس پنهان يا آشکار در کودک است که بايد پيگيري شود.
16- کودکي که هميشه در نقاشي کشيدن از ديگران کمک مي گيرد و خود نمي تواند بدون کمک گرفتن از کسي يک نقاشي را تماماً بکشد، به احتمال زياد يک شخصيت وابسته به ديگران دارد و بدون کمک ديگران نمي تواند کاري انجام دهد.

ديدگاه کلي
 

نقاشي ها خواسته هاي کودکانند. شما مي توانيد با ديدن نقاشي هاي آن ها به خواسته هاي آن ها پي ببريد مثلاً اگر کودکي والدينش را دست در دست هم کشيده است، ولي در واقعيت اين چنين نيست مثلاً والدين آن کودک از هم جدا شده اند يا دائماً با هم مشاجره دارند نشان از اين است که کودک مي خواهد والدين اش همديگر را دوست داشته باشند و بيشتر به هم محبت کنند. گاهي نيز کودک واقعيات را مي کشد و مي توان از نقاشي هاي او به واقعياتي پي برد. مثلاً ممکن است وقتي از کودکي مي خواهيد درباره نقاشي اش توضيح دهد شايد او بگويد اين فلاني است که دارد من را مي زند و بعد بفهميد که واقعاً اين گونه است و کسي بچه شما را تنبيه بدني کرده است. به هر حال نقاشي يکي از نمودهاي عيني ذهن کودکان است که مي توان از آن ها چيزهاي متفاوتي فهميد، ولي آنچه مهم است اين است که شما بايد در تفسيرهاي خود کمال وقت را به خرج دهيد و بدانيد شما به عنوان يک والد ممکن است به علت نداشتن تجربه و تخصص کافي در اين زمينه خطا کنيد پس تفسير نقاشي را يک وسيله کمکي در برخورد و قضاوت با کودکتان قرار دهيد نه تعيين کننده.
منبع:نشريه راه کمال- شماره 30