توكسوپلاسموز
نويسندگان: دكتر رضوان اسلاميه ـ زري اسلاميه
تعريف بيماري:
1 ـ تروفوزوئيت 2 ـ كيست 3 ـ اووسيت
تروفوزوئيت ها به تمام پستانداران به استثناي گلبولهاي قرمز بدون هسته هجوم مي آورند و در هنگام مرحله ي حاد و مزمن، بيماري توكسوپلاسموز در نسوج بدن يافت مي شوند. كيستها در سلولهاي نسوج ميزبان تشكيل مي شوند و در انتقال بيماري حائز اهميت هستند، زيرا ممكن است در نسوج بدن حيوانات مبتلا وجود داشته و توسط گوشتخواران بلعيده شوند و از اين راه بيماري توكسوپلاسموز به انسان و حيوانات گوشتخوار منتقل شود اووسيت ها فقط در بافت پوششي روده ي گربه سانان يافت مي شوند و از طريق مدفوع به بيرون راه پيدا مي كنند. اووسيت هاي دفع شده ابتدا غير هاگدار و غير بيماريزا هستند. و طي يك تا پنج روز بسته به شرايط هاگدار و بيماريزا مي شوند. انسان به دو گونه به اين بيماري مبتلا مي شود:
1 ـ بصورت اكتسابي: كه در بالغين گاه هيچ گونه علامتي را ندارد و گاه به اشكال بسيار متنوع از يك تب خفيف گرفته تا درگيري اعصاب، مغز ريه،قلب و غير متفاوت است.
2 ـ نوع مادر زادي: كه مهمترين خطر آن سقط جنين يا زايمان زودرس است. منشأ اين عفونت معمولاً آلودگي مادر در زمان بارداري است البته گاه آلودگي قبل از بارداري به عنوان منشأ عفونت قلمداد مي شود. عوارض حاصله متنوع بوده و از عفونت بدون نشانه تا اختلالات شديد چشمي و مغزي و نهايتاً سقط را شامل مي شود.
راههاي انتقال:
2 ـ مصرف شير تازه بز : ابتلا به اين بيماري از طريق مصرف شير خام بز گزارش شده است و بنابراين شير بز بايستي قبل از مصرف پاستوريزه شود.
3 ـ مصرف تخم مرغ خام يا نيم پز: توكسوپلاسما با هدفهاي مختلفي از تخم هاي حاصل از مرغهاي فاقد علائم باليني جدا شده است و به اين دليل تخم مرغهاي خام يا نيم پز مي توانند از منابع مهم آلودگي انسان به توكسوپلاسموز باشد.
4 ـ مصرف آب و غذاي آلوده به مدفوع گربه: تماس مستقيم يا مصرف هرگونه مواد غذايي كه با مدفوع گربه آلوده باشد ممكن است منجر به بلع اووسيت ها در انسان شود، انتقال اووسيتها به مواد غذايي ممكن است توسط حشرات هم انجام شود.
5 ـ انتقال از طريق جفت: وقتي مادران باردار در جريان حاملگي مبتلا به توكسوپلاسموز مي شوند عوامل توكسوپلاسما به جنين منتقل مي گردد. توكسوپلاسما گوندي در نسوج جفت تكثير حاصل نموده و سپس به نسوج جنين گسترش مي يابد، اگر چه عفونت انتقالي از طريق جفت در هر مرحله از دوران آبستني انسان ممكن است اتفاق افتد ولي شدت آلودگي توكسوپلاسموز در مادران باردار به هنگام ابتلا، در نيمه ي اول آبستني بيشتر خواهد بود، چنانچه زني بيش از شش ماه قبل از حاملگي مبتلا به توكسوپلاسموز شده باشد. نوزاد وي دچار عفونت نخواهد شد و نيز اگر آلودگي كمتر از شش ماه قبل از حاملگي كسب شده باشد. خطر انتقال عفونت به جنين فوق العاده كم است. لازم به ذكر است كه آلودگي هاي قبلي مادر در دوران جواني نيز به عنوان منشأ عفونت قلمداد مي شود. عوارض از عفونت بدون علامت، سقط هاي خود به خودي، تولد جنين مرده يا نارس و يا تولد نوزاد آلوده تا اختلالات شديد چشمي و مغزي و نهايتاً سقط را شامل مي شود.
پيشگيري و كنترل
2 ـ شير آب دستشوئي ها، چاقوها؛ چرخ گوشت و ساير وسايلي كه با گوشت نپخته در ارتباط است بايستي با آب و صابون شستشو داده شوند زيرا مراحلي از سير تكاملي انگل توكسوپلاسما گوندي كه در گوشت انجام مي شود شرايطي را فراهم مي آورد كه به سادگي با آب و صابون از بين مي روند.
3 ـ هر نوع گوشتي بايد با درجه حرارت حداقل 70 درجه سانتيگراد پخته شود و سپس به مصرف برسد.
4 ـ زمان حاملگي بايستي از تماس با گربه، خاك و گوشت خام پرهيز نماييد.
5 ـ ظرف مدفوع گربه ها بايستي روزانه تخليه شود و اين كار با احتياط و دقت بايستي انجام شود و حتي المقدور توسط زنان باردار اين كار صورت نگيرد.
6 ـدر موقع باغباني در حياط يا باغچه بايستي افراد دستكش استفاده كنند.
7 ـ زنان باردار بايد از خطرات بيماري توكسوپلاسموز و نحوه ي انتقال آن به انسان آگاه باشند اگر چه تماس با انگل براي هيچ گروهي توصيه نشده است ولي از نظر تئوريك تماس دختران قبل از سن ازدواج مي تواند با ايجاد ايمني در آنان خطرات بالقوه ي بيماري را در دوران آبستني متنفي سازد.
منابع: پيشگيري از بيماريهاي واگيردار در انسان ـ ترجمه ي دكتر روح الله كيهان
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 60.
