آشنايي با بلندگوها، عملکرد و نحوه انتخاب آنها

همه ما با وسيله اي به نام بلندگو آشنا هستيم و همواره در زندگي روزمره خود با انواع گوناگون آن سرو کار داريم.سواي ريز بلندگوها در گوشي تلفن هاي همراه، هدفون ها و ...به کار مي روند.بلندگوهاي سيستم هاي مختلف پخش صدا را مي توان به چند نوع اصلي تقسيم کرد که با عملکردي مشابه، تنها تفاوت هايي که در فرکانس خروجي، توان، اندازه و مواردي از اين دست دارند اما غالباً ديده مي شود که بيشتراستفاده کنندگان از اين وسايل، درک دقيقي از نحوه کار آنها نداشته و در انتخاب صحيح مورد مناسب، مشکل دارند.در اين نوشتار پس ازآشنايي با نحوه عملکرد بلندگوها و مروري بر انواع آنها، بحثي نيز در مورد تعاريف رايج و نحوه گزينش درست اين وسايل خواهيم داشت.

بلندگوها چگونه کار مي کنند؟
 

بلندگو ابزاري براي تبديل سيگنال هاي الکترونيکي به امواج شنيداري است که در اغلب آنها اجزايي به نام Driver(در اين مورد صحبت خواهيم کرد)درون Enclosure(محيطي بسته و جعبه مانند)جاسازي شده است و اين مسئله علاوه بر حمل و نقل آسان، سبب کارکرد هماهنگ اجزاي مختلف با يکديگر شده تا صداي مطلوبي توليد شود.طراحي Enclosure نقش بسزايي در توليد صدا دارد و به همين دليل معمولاً آنها را از چوب يا مواد جامد ديگري مي سازند تا قادر باشند به طور موثري نوسان درايورها را مستهلک کنند.در اين ميان Sealed Enclosure رايج ترين نوعي است که در آن هوا به اصطلاح راه فراري ندارد يعني امواج پيش رونده از جعبه به سمت اتاق، خارج شده وامواج پس رونده، به داخل جعبه هدايت شوند.همان گونه که اشاره شد چون هوا در اين مجموعه ها راه فراري ندارد، فشار هواي دروني دائماً در حال تغيير است، يعني هنگامي که درايور به داخل حرکت مي کند فشار زياد مي شود و برعکس.بايد اضافه کنيم Enclosure ها انواع ديگري نيز دارند که بررسي آنها خارج از حوصله اين بحث است.

Driver چيست؟
 

درايورها واحدهاي عموما دايره اي شکل توليد امواج صوتي هستند که بسياري از مردم به اشتباه آن ها را بلندگو مي نامند.
بخش اصلي ساختمان هر درايور را ديافراگمي مخروطي شکل و قابل انعطاف با جنسي از کاغذ، پلاستيک يا فلز تشکيل مي دهد که در زير و مرکز اين ديافراگم سيم پيچ و هسته آهني با عنوان Voice coil قرار داشته و در زير سيم پيچ نيز يک آهنرباي دائمي تعبيه شده است.
با رسيدن تکانه هاي الکتريکي(Impulus)از فزون ساز(Amplifier)به سيم پيچ، يک آهنرباي غيردائمي به وجود مي آيد که بسته به قطب هاي ايجاد شده، در مقابل آهنرباي دائمي واکنش نشان مي دهند.نتيجه اين واکنش ها و تغيير مداوم قطب مثبت و منفي، توسط آمپلي فاير، موجب حرکت ديافراگم به سمت بالا و پايين شده و اين نوسانات امواج صوتي را پديد مي آورند تا بسته به فرکانس و دامنه امواج، اصوات متفاوتي به گوش انسان برسند.
اين بلندگوها به Dunamic speakers معروفند ولي از نظر ساختمان، بلندگوهاي ديگري نظير Electrostatic speakers و Planar-magnetic speakers نيز وجود دارند که از قيمت بالاتري برخوردارند.اين بلندگوها کاربردهاي خاصي دارند و در سيستم هايي نظير سينماي خانگي مورد استفاده قرار نمي گيرند.

انواع درايورها
 

با وجود شباهت درايورها از نظر ساختماني به يکديگر، از نظر ابعاد و توان محدوده وسيعي را شامل مي شوند که Woofer ها، Tweeter ها و Midrange ها از اصلي ترين انواع آنها به شمار مي روند.«وُفر»ها بزرگ ترين نوع درايورها هستند و وظيفه توليد اصوات با فرکانس کم(کمتراز200 هرتز)را برعهده دارند،«تويتر»ها کمي کوچک تر هستند و بالاترين فرکانس ها (بالاي 2000 هرتز)را به وجود مي آورند و سرانجام «ميدرنج»ها محدوده مياني فرکانس ها (بين 200 تا 2000 هرتز)را توليد مي کنند.

مشخصات بلندگوها
 

توان خروجي
 

توان خروجي تقريبا حقيقي يک بلندگو، با RMS بيان مي شود و ساير مقادير توان مثل PMPO جنبه تبليغاتي داشته و به معني بالاترين ميزان خروجي در بهترين شرايط است.توجه داشته باشيد که توان موردنياز شما به توان آمپلي فاير، نوع کاربري بلندگو، ابعاد محل و سربسته يا سرباز بودن آن و ...بستگي دارد.

ميزان حساسيت
 

منظور ازميزان حساسيت (sensitivity)توانايي پخش صدا توسط بلندگو در حجم هاي بالاتر، بدون نياز به توان بيشتر از گيرنده است.در واقع هرچه ميزان حساسيت يک بلندگو بيشتر باشد، مي توان با توان معين (در مقايسه با مدلي که حساسيت کمتري دارد) به حجم صداي بيشتري دست يافت.براي مثال يک بلندگو با حساسيت db/1w/1m99 نسبت به بلندگوي ديگر با حساسيت db/1w/1m96 صداي بلندتري دارد.درعين حال با دقت در اين خصوصيت مي توان به تفاوت عملکرد بلند گوهاي مختلف(مانند اعوجاج)درحجم هاي بالاتري پي برد.

محدوده فرکانسي
 

اين خصوصيت بيانگرمحدوده فرکانس توليدي توسط بلندگو است که با واحد هرتز HZ بيان مي شود.حداکثر محدوده فرکانسي دراغلب بلند گوها بيست کيلوهرتزاست و حد پايين آن از اهميت بيشتري برخوردار است که دربلندگوهاي گران قيمت به بيست هرتزمي رسد.(گوش انسان تواناي شنيدن صداهاي با فرکانس پايين تر از اين مقدار را ندارد)

حفاظت مغناطيسي
 

در برخي بلندگوها قابليتي با عنوان حفاظت مغناطيسي (Magnetic shielding)تعريف مي شود که به معناي ميزان اثر ميدان مغناطيسي توليد شده توسط آهن رباي درايورها، روي دستگاه هاي جانبي است.اين مورد زماني اهميت پيدا مي کند که مي خواهيد بلندگوها را کنار نمايشگر کامپيوتر يا ساير دستگاه هاي حساس به ميدان مغناطيسي قرار دهيد.

نحوه استقراربلند گوها
 

قبل از هرموضوعي،اجازه دهيد توضيحي در مورد اجزاي تشکيل دهنده يک سيستم صوتي ساده مانند سيستم صوتي 5/1 کاناله داشته باشيم.به طورکلي مجموعه پخش صوت 5/1 کاناله، از شش بلندگوي مجزا شامل پنج بلندگو و يک Subwoofer تشکيل شده که هر يک عملکرد خاصي دارند و در مکان مشخصي قرار مي گيرند که عبارتند از بلندگوي مرکزي (center)، دو بلندگوي چپ و راست در جلو، دو بلندگوي فراگير معروف surround در عقب و يک «ساب وُفر».در اين بين بلند گوي مرکزي بيشترين سهم توليد صدا را به خود اختصاص داده و بلندگوهاي چپ و راست جلويي، علاوه بر تقويت صداي اين بلندگو، Bass(بيس يا صداي بم)کمي نيز توليد مي کنند.بلندگوهاي فراگير به منظور فضاسازي و ايجاد صداي سه بعدي مورد استفاده قرارمي گيرند و وظيفه «ساب وُفر»نيز توليد صداي بم، به طور کامل و بيشتر ازسايربلند گوهاست.
پيش از خريد بلندگوي مورد نظر خود، به اين موضوع دقت کنيد که قرار است بلندگوها را در چه مکان هايي از اتاق قرار دهيد.اگرچه ممکن است اين مسئله به نظرشما چندان مهم نباشد امابايد بدانيد بهترين نتيجه زماني به دست مي آيد که بلندگوها در اطراف شنونده مستقر شوند يعني سه بلندگو درجلو(چپ، مرکز و راست)طوري که دو«تويتر»در طرفين شنونده و همسطح با گوش او تنظيم شده باشند و يک «ساب وُفر»در گوشه اتاق،نزديک بلند گوي جلو چپ يا راست نيز قرار گيرد البته در صورت وجود فضاي کافي مي توان استفاده از دو بلندگوي فراگير را هم دردستورکار قرار داد.

بلندگوي Way-2 و Way-3 به چه معناست؟
 

پاسخ اين پرسش، خيلي ساده است!اگر بلندگويي داراي دو درايور باشد Way-2(دو مسيره)و اگر با برخورداري از«وُفر، تويتر و ميدرنج»هر سه نوع درايورها را داشته باشد Way-3(سه مسيره)گفته مي شود.مهمترين مزيت چنين بلندگوهاي اين است که وظيفه توليد صدا در آنها تقسيم شده و هر درايور، صداهاي با فرکانس مخصوص خود را توليد مي کند.براي نمونه اصوات با فرکانس بالا مانند صداي سنج، نياز به بلندگويي دارد که ديافراگم درايور آن به سرعت حرکت کند يا صداي گيتار به يک بلند گويي بزرگ با قابليت جابه جايي حجم هوا را طلب مي کند، در نتيجه اين بندگوها نسبت به يک بلندگوي معمولي کيفيت پخش بهتري دارند.
ناگفته نماند در بلندگوهاي دومسيره و سه مسيره واحدي به نام crossover، وظيفه جداکردن سيگنال دريافتي از آمپلي فاير و ارسال آن به درايورهاي مورد نظر را برعهده دارد.
به عنوان مثال crossover2.0 HZ فرکانس هاي بيشترازدو کيلوهرتز را به «تويتر»وفرکانس هاي کمتراز آن را به«وُفر»ارسال مي کند.

حرف آخر
 

اميدواريم مطلب ارائه شده،اطلاعات مفيدي در مورد اجزاي ادوات پخش صدا در اختيار شما خوانندگان قرار داده باشد.طبق معمول به ياد داشته باشيد که تعيين بوده،نقش مهمي درانتخاب يک کالاي الکترونيکي ايتفا مي کند ولي فراموش نکنيد که هميشه کالاي گران تر، به معناي بهتر بودن نيست و با بررسي خصوصيات هر کالا و تطابق آن با نيازها معمول، مي توان به بهترين انتخاب دست پيدا کرد.اين که اجزاي يک مجموعه بلندگو چه تعداد باشد(دوبلندگو، دو بلندگو با يک «ساب وُفر»، سيستم 5/1 کاناله يا 6/1 کاناله)بستگي مستقيم به نوع کاربرد شما دارد.براي مثال، توصيه مي کنيم براي گوش دادن موسيقي با کيفيت CD، به سيستم دو بلندگو يا دوبلند گو با يک «ساب وفر»بسنده کنيد و چنان چه اهل برنامه هاي تلويزيوني و تماشاي فيلم هستيد، مجموعه بلند گوهاي 5/1 کاناله را انتخاب بکنيد تا قادرباشيد،گفتار و افکت هاي صوتي را به خوبي شنيده و از آنها لذت ببريد.
منبع:نوآور شماره61