جزيره ي تنب بزرگ

در شماره هاي پيشين به جزيره قشم، ريگ جن، شهرستان مسجد سليمان، کوير مرنجاب، کوهستان سهند، شهرستان سراوان، پارک ملي گلستان، درياچه زريوار، کويرشهداد، شهرستان کرمسار، تالاب پريشان، شهرستان کلاردشت، پارک ملي کوير، شهرستان قوچان، تالاب انزلي، کوهستان سبلان، جزيره لاوان، شهرستان خوانسار، درياچه اروميه، غار علي سرد (عليصدر)، درياي مازندران، شهرستان فردوس، رودخانه سزار، شهرستان سوادکوه، منطقه حفاظت شده گاندو، شهرستان گناوه، درياچه حوض سلطان، شهرستان اسفراين، منطقه حفاظت شده موته، کوهستان الوند، شهرستان بافت، پارک ملي بمو، کوه دماوند، شهرستان بجنورد، رشته کوه هاي زاگرس، شهرستان طبس، زاينده رود، شهرستان کرمانشاه و در شماره قبل به پارک ملي تندوره سفر داشتيم .در اين شماره به جزيره تنب بزرگ مي رويم.
بسياري از افراد هستند که با بيشتر نواحي ايران ناآشنا هستند به عنوان مثال اگر پرسيده شود که «داشلي برون»کجاست، خيلي از افراد نمي دانند.يا اينکه وقتي از آب وهوا و جاذبه هاي گردشگري نواحي دور ايران پرسيده مي شود، از کمتر کسي پاسخ کامل خواهيم شنيد.زماني که ما از کشور خود خبر نداريم و نمي دانيم که مثلا در استان خراسان جنوبي چه اقوامي و با چه سنت ها و آداب و رسومي زندگي مي کنند يا اينکه فلان شهر در کدام ناحيه از ايران قرار دارد به طور مسلمان بيگانگان هم سوء استفاده کرده و ادعاي مالکيت بخشي از خاک ما را مي کنند.همان گونه که نمونه بارز اين گستاخي را در رابطه با جزاير سه گانه خليج فارس مي بينيم.بيشتر افراد در رابطه با اين سه جزيره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسي اطلاعاتي ندارند و فقط نام آن را شنيده اند.جزيره تنب بزرگ اگرچه يک جزيره دورافتاده و از نظر سکونت شرايط نامناسبي دارد ولي همان شرايط سخت و متروکه بودن آن بسيار جذاب خواهد بود راي کساني که مي خواهند خود را آماده و سازگار با شرايط سخت زندگي کنند.و نيز براي پژوهش هاي علمي يکي از مناطق بکر و جالب است.چند سال پيش زماني که براي مطالعه روي جانواران جزيره به تنب بزرگ و تنب کوچک سفر کردم، به مدت يک هفته در جزيره تنب بزرگ اقامت داشتم.اين جزيره آن قدر براي من جذاب بود که بر خلاف آن چه برخي عقيده دارند که اين جزيره هيچ جذابيتي وجود ندارد و مانند جهنم است، به موارد علمي بسيار جالبي برخوردم.در ادامه با استناد به کتاب «جزيره بوموسي و جزاير تنب بزرگ و کوچک»نوشته آقاي ايرج افشار سيستاني و بر اساس مشاهداتي که در آن جزيره داشتم به معرفي اين جزيره مي پردازم.

ويژگي هاي جغرافيايي
 

جزيره تنب بزرگ از جزاير خليج فارس و از توابع استان هرمزگان و شهرستان ابوموسي است.اين جزيره با مساحتي حدود 11 کيلومتر مربع در جنوب غربي قشم قرار دارد و از نظر مختصات جغرافيايي بين 15 26 و 19 26 عرض شمالي و 16 55 و 19 55 طول شرقي واقع شده است.ازطرف شمال به جزيره قشم، از غرب به جزيره تب کوچک، از جنوب به جزيره ابوموسي و از شرق به کشور عمان محدود است.فاصله جزيره تنب بزرگ تا جزيره قشم حدود 32 کيلومتر و تا جزيره تنب کوچک 14 کيلومتر و تا بندرعباس 180 کيلومتر است.شکل اين جزيره دايره اي و قطر آن حدود 5 کيلومتر است.
جزيره تتب بزرگ شن زار و خشک بوده که بخش جنوبي آن هموار و در بخش شمال غربي تپه اي است.مرتفع ترين نقطه اين جزيره 53 متر ارتفاع دارد.مناسب ترين محل براي لنگرگاه در بخش جنوبي و در کناره شرقي آن است.ساحل شرقي جزيره بيشتر داراي صخره هاي کوتاه است..

آب و هوا
 

جزيره تنب بزرگ داراي اقليم گرم و مرطوب است که هواي آن رطوبت به نسبت بالايي دارد و ميانگين حداکثر رطوبت به 80 تا 82 درصد در تابستان مي رسد.دماي هواي جزيره در تابستان بين 24 تا 44 درجه و در زمستان بين 10 تا 24 درجه سانتيگراد تغيير مي کند.ميزان بارندگي اندک و توزيع فصلي آن نيز نامناسب است.بيشتر بارش در فصل زمستان يعني در ماه هاي دي تا اسفند صورت مي گيرد.

وجه تسميه
 

تنب يا تمب واژه ي فارسي دري يا تنگستاني (فارسي جنوب)به معني تپه يا پشته و تل است.در قديم در اين جزيره مارهاي سمي فراواني وجود داشت و به همين دليل در برخي منابع آن را تنب مار يا تل مار مي نامند.
در لنگه و بوشهر برخي از روستاها را تنب مي نامند.دريانوردان محلي به گويش خودشان اين جزيره را تمب گپ به معني تنب بزرگ مي نامند.

پيشينه تاريخي
 

پس از جدايي نافرجام بحرين از ايران و تسلط انگلستان بر جزاير سه گانه خليج فارس، با بازپس گيري جزيره ابوموسي سرانجام ايران دو جزيره تنب بزرگ و تنب کوچک را پس از 80 سال که در اشغال انگليسي ها بود، در 9 آذر 1350 هجري شمسي از آنها پس گرفت.

زمين شناسي
 

جزيره تنب بزرگ منشأ نمکي دارد يعني در اثر بالا آمدن گنبدهاي نمکي به وجود آمده است که آب دريا با فعاليت هاي شيميايي و مکانيکي و جنس رسوبات برجاگذاشته از خود مناظر و اشکال ديدني فراواني را در جزيره پديد آورده است که به دليل نمکي بودن جزيره و خاصيت انحلالي ان اين مناظر از تنوع بيشتري برخوردارند.

پوشش گياهي
 

اين جزيره از نظر پوشش گياهي بسيار فقير است.گياهان موجود در جزيره از انواع گياهان شورپسند هستند مانند درختان لور(انجيرهندي)، تمر، کرت، مغير، گز و غيره که از ميان آنها انجير هندي درخت فراوان اين جزيره است.

تنوع جانوري
 

در آب هاي پيرامون جزيره انواع ماهي هاي خوراکي مانند سنگسر، شير، حلوا، قباد، خارو، نعيم، سرخو، شوريده و ماهي غيرخوراکي مانند اره ماهي، لقمه ماهي، اسب ماهي، مار ماهي و بسياري ديگر از انواع ماهي ها يافت مي شود.همچنين کوسه، دلفين، ماهي مرکب، لاک پشت دريايي، انواع خرچنگ دريازي و نرمتنان ديده مي شود.
از پرندگان اين جزيره مي توان انواع کاکايي، دم سرخ معمولي، بلبل خرما، پرستو، قمري خانگي، گنجشک خانگي، کبوتر چاهي، اگرت سفيد و ديگر پرندگان را نام برد.پستانداران اين جزيره بيشتر شامل جوندگان مانند موش خانگي، موش سياه، موش انباري، خرگوش وحشي و ...است.
از خزندگان جزيره مي توان به مارهاي سمي مانند افعي شاخدار، مار جعفري که بسيار فراوان است اشاره کرد.از سوسماران انواع جکو، اسکينک، آگاما و نيز بزمجه را مي توان نام برد.عقرب در اين جزيره زياد بوده و به ويژه دوگونه عقرب از دو جنس مزبوتوس و آندروکتونوس که به فراواني ديده مي شوند.

ديگر ويژگي ها
 

جزيره تنب بزگر داراي يک باند فرودگاه براي هواپيماهاي ملخي کوچ است.يک اسکله در شرق جزيره دارد که براي پهلوگرفتن لنج ها و قايق هاي کوچک است.شيلات يک تأسيسات سردخانه اي در اين جزيره دارد.اين جزيره همچنين داراي يک مدرسه، فرووشگاه، دو مسجد، يک پادگان کوچک نيروي دريايي و تعدادي خيابان کوچک است.يک فانوس دريايي در شمال غربي جزيره نصب شده است که حدود 20 متر ارتفاع دارد.
اين جزيره داراي جمعيت اندک است که از اهالي بندرلنگه و نيز عرب هاي قبيله بني ياس دبي هستند.ساکنين جزيره از طريق ماهيگيري، صيد مرواريد و مختصري هم از زراعت و باغداري امرار معاش مي کنند.باغ هاي ميوه و نخلستان هم در غرب جزيره به چشم مي خورد.
جزيره تنب بزرگ يک پايگاه مهم از نظر استراتژي و دفاعي براي ايران به شمار مي رود.
منبع:اطلاعات علمي شماره11