چ مثل چمران!
نويسنده: مصطفي غفاري
به طور معمول، بيشتر کتاب هايي که ما مي خوانيم، سمت و سوي علمي - به معناي عام و مصطلح - دارند. يعني به شاخه اي از دانش مربوط مي شوند و دانسته هاي ما را در آن حوزه افزايش مي دهند. برخي کتاب ها نيز رنگ و بوي مهارتي دارند و از طريق انتقال يک رشته آگاهي هاي کاربردي، توان انجام کاري را در ما ارتقا مي دهند.
اما دسته مهم ديگري از کتاب ها وجود دارند که بايد به آنها نيز توجه کرد و سهمي از اوقات مطالعه را به آنها اختصاص داد. اين کتاب ها بيش از آنکه علم يا مهارت خاصي را به مخاطب منتقل کنند، انگيزه هاي بنيادي او در زندگي را هدف مي گيرند و به سبک زندگي او سامان مي دهند. اين دسته را مي توان «کتاب هاي انگيزشي» ناميد.
اين تقسيم بندي البته بسيار ساده و ابتدايي است؛ زيرا هر کتابي از آن جهت که گزاره هايي کم و بيش جديد را به ذهن خواننده منتقل مي کنند، مي تواند علمي تلقي گردد. هر کتابي هم که مهارتي را در خواننده افزايش مي دهد به واسطه انتقال يک سري معلومات اين کار را مي کند. همچنين چه بسا کتابي که در رديف علمي يا مهارتي جا مي گيرد، بتواند خواننده را به انجام کاري يا در پيش گرفتن رويه اي در زندگي ترغيب نمايد.
براي نمونه هنگامي که شما يک کتاب خوب درباره فيزيک کوانتوم يا چگونگي بهره گيري از رايانه و اينترنت را مطالعه مي کنيد، ممکن است نگاهتان به زندگي دگرگون شود و از فردا رفتارهاي جديدي را با انگيزه هاي متفاوت در پيش بگيريد. همچنين هنگامي که زندگي نامه يک شخصيت برجسته سياسي را مطالعه مي کنيد، ضمن آنکه آشنايي با آثار و احوال و سرگذشت او احتمالا بخش هايي از زندگي شما را تحت تاثير قرار مي دهد، معلومات جديدي هم درباره شرايط تاريخي و اوضاع اجتماعي زمانه و زندگي وي براي شما در بر خواهد داشت.
با اين حال در مورد هر کتاب معمولا يکي از جنبه هاي فوق غلبه دارد و بر محتواي کتاب و اثري که بر خواننده مي گذارد، سايه مي اندازد، هدف از نگارش اين سطور يادآوري اين نکته است که همه ما همان اندازه که به مطالعه، به منظور افزايش بهره علمي و ارتقاي مهارت هايمان نياز داريم، بايد به مطالعاتي که انگيزه هاي ما را دگوگون مي کنند و به زندگي مان جهت و جهش مي بخشد نيز توجه کنيم.
رايج ترين نوع کتاب هايي که بر انگيزه خوانندگان تاثيرات وسيع و عميقي مي گذارند، خاطره نگاري ها و زندگي نامه ها هستند؛ به ويژه خاطرات و زندگي نامه هستند؛ به ويژه خاطرات و زندگي چهره هايي که سهم بسزايي در حيات اجتماعي انسان ها و جوامع داشته اند. حال اگر اين نقش آفريني در مقاطع حساسي از تاريخ يک کشور رخ داده باشد، اهميت و جذابيت چنين کتاب هاي نيز دو چندان خواهد شد. براي مثال يکي از مقاطع تاريخي برجسته و مهم هر ملت، دوران جنگ ها و انقلاب هاست که در آن تحولات بنياديني در همه سطح فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي روي مي دهد و تا سال ها و نسل ها بعد، بر هر پديده ريز و درشتي در زندگي فردي و اجتماعي اثر مي گذارد. از اين رو زندگي نامه يا خاطره انگاري کساني که در چنين مقاطع زماني مهمي نقش آفرين بوده اند اهميت بيشتري مي يابد و در انگيزه بخشي مثبت يا منفي به خوانندگان نيز موثرتر است.
با اين حساب در تاريخ معاصر کشور ما با پيروزي يک انقلاب بزرگ و پايداري در برابر جنگي هشت ساله مي توان انتظار کتاب هايي از جنس زندگي نامه و خاطره نگاري را داشت که در برانگيختن انگيزه خوانندگان موثر و موفق بوده و به جايگاه چشم گيري در اين زمينه دست يافته باشند. البته وقوع جنگ تحميلي به فاصله اندکي از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران خود باعث به تاخير افتادن رخ نمايي آثار فاخري در اين زمينه ها تا پيش از دهه دوم انقلاب شده، اما پس از پايان جنگ، به تدريج شاهد نگارش و چاپ آثار مناسبي در اين زمينه بوده ايم که با استقبال گسترده مخاطبان نيز مواجه شده اند. از موارد فوق اخير در اين زمينه مي توان از کتاب هاي چون «دا» و «خاک هاي نرم کوشک» نام برد که هر دو مربوط به دوران دفاع مقدس هستند و در ميان پرفروش ترين هاي بازار کتاب ايران با هم رقابت مي کنند. اما اگر به دنبال مجموعه کامل ترين در اين زمينه هستيد، مي توانيد سري به انتشارات «روايت فتح» بزنيد.موسسه روايت فتح که کار خود را با ساخت و پخش مستندهايي درباره جنگ تحميلي ايران و عراق آغاز کرده بود از اواسط دهه 70 شمسي به انتشار گسترده کتاب هايي با موضوع خاطراتي از زندگي سرداران و اميران شهيد دفاع مقدس دست زده که با اقبال خوانندگان نيز مواجه شده است. اين کتاب ها هم اکنون در چند مجموعه جداگانه و با عنوايني مانند «روزگاران»، «نيمه پنهان ماه»، «از چشم ها» و ... به انتشار مي رسند. در اين ميان يکي از خواندني ترين و پرفروش ترين ها، کتابي است با نام «مرگ از من فرار مي کند» که به زندگي و سرگذشت دکتر مصطفي چمران توجه کرده است. فرهاد خضري متن کتاب را از دو گونه مطلب شکل داده که به دقت با هم ترکيب شده اند. بخش عمده اي از متن خاطرات ديگران از زندگي و شخصيت دکتر چمران در امريکا، لبنان و ايران شکل مي دهد و بخش کوچک تري که به تناسب موضوع و مقطع زماني مورد بحث در لابه لاي خاطرات گنجانده شده، دست نوشته هايي از شهيد چمران است که به کتاب حال و هواي ديگري مي دهد.
مطالعه سرگذشت نامه مصطفي چمران دست کم به دو دليل مي تواند جالب توجه باشد.
نخستين و مهمترين دليل شخصيت برجسته علمي و معنوي مصطفي چمران است. او با تلاش خود توانسته است در معتبرترين مراکز دانشگاهي امريکا اعتبار درخور توجهي به دست آورد و در عين حال طي سال ها زندگي در چند گوشه جهان، روحيه معنوي خود را تعالي بخشد و الگويي از هم آميختگي معرفت و معنويت پديد آورد.
ديگر اينکه او در زمانه حساسي مي زيسته که شرايط اجتماعي و سياسي ايران و جهان با شتاب در حال دگرگوني بوده است. دکتر چمران در اين شرايط، نقش ها و مسئوليت هاي رسمي و غيررسمي مهمي را به ويژه لبنان و ايران به عنوان کانون اين دگرگوني ها بر عهده داشته است. در تمامي اين مراحل و مقاطع و در هر جايگاهي، روحيه معنوي و حماسي در گفتار و رفتار او موج مي زند اگر پذيرفته باشيم که بزرگ ترين و مهم ترين کار ويژه و دستاورد انقلاب پرورش انسان هايي اهل معرفت و معنويت و در عين حال موفق در عرصه هاي علمي و اجتماعي است، دو ويژگي پيش گفته از مصطفي چمران نمونه اي از دستاوردهاي عيني انقلاب اسلامي ساخته است. با توجه به ابعاد مختلف شخصيت و مسئوليت هاي شهيد چمران در زندگي پر تلاطمش، سرگذشت وي مي تواند طرازي براي پرورش انسان ايده آل باشد، ما را به سبک زندگي متناسب با چنين هدفي رهنمون شود و همت هاي عالي را در اين زمينه برانگيزد.
تاکيد بر الگوگيري از زندگي شهيد چمران را مي توان در اين گفته منقول از امام راحل يافت که: «مثل چمران بميريد» و روشن است که براي مرگي چنين، چگونه بايد زندگي کرد؛ زيرا مرگ هر انسان چنان خواهد بود که زيسته است!
منبع: ماهنامه زمانه - شماره 13.
اما دسته مهم ديگري از کتاب ها وجود دارند که بايد به آنها نيز توجه کرد و سهمي از اوقات مطالعه را به آنها اختصاص داد. اين کتاب ها بيش از آنکه علم يا مهارت خاصي را به مخاطب منتقل کنند، انگيزه هاي بنيادي او در زندگي را هدف مي گيرند و به سبک زندگي او سامان مي دهند. اين دسته را مي توان «کتاب هاي انگيزشي» ناميد.
اين تقسيم بندي البته بسيار ساده و ابتدايي است؛ زيرا هر کتابي از آن جهت که گزاره هايي کم و بيش جديد را به ذهن خواننده منتقل مي کنند، مي تواند علمي تلقي گردد. هر کتابي هم که مهارتي را در خواننده افزايش مي دهد به واسطه انتقال يک سري معلومات اين کار را مي کند. همچنين چه بسا کتابي که در رديف علمي يا مهارتي جا مي گيرد، بتواند خواننده را به انجام کاري يا در پيش گرفتن رويه اي در زندگي ترغيب نمايد.
براي نمونه هنگامي که شما يک کتاب خوب درباره فيزيک کوانتوم يا چگونگي بهره گيري از رايانه و اينترنت را مطالعه مي کنيد، ممکن است نگاهتان به زندگي دگرگون شود و از فردا رفتارهاي جديدي را با انگيزه هاي متفاوت در پيش بگيريد. همچنين هنگامي که زندگي نامه يک شخصيت برجسته سياسي را مطالعه مي کنيد، ضمن آنکه آشنايي با آثار و احوال و سرگذشت او احتمالا بخش هايي از زندگي شما را تحت تاثير قرار مي دهد، معلومات جديدي هم درباره شرايط تاريخي و اوضاع اجتماعي زمانه و زندگي وي براي شما در بر خواهد داشت.
با اين حال در مورد هر کتاب معمولا يکي از جنبه هاي فوق غلبه دارد و بر محتواي کتاب و اثري که بر خواننده مي گذارد، سايه مي اندازد، هدف از نگارش اين سطور يادآوري اين نکته است که همه ما همان اندازه که به مطالعه، به منظور افزايش بهره علمي و ارتقاي مهارت هايمان نياز داريم، بايد به مطالعاتي که انگيزه هاي ما را دگوگون مي کنند و به زندگي مان جهت و جهش مي بخشد نيز توجه کنيم.
رايج ترين نوع کتاب هايي که بر انگيزه خوانندگان تاثيرات وسيع و عميقي مي گذارند، خاطره نگاري ها و زندگي نامه ها هستند؛ به ويژه خاطرات و زندگي نامه هستند؛ به ويژه خاطرات و زندگي چهره هايي که سهم بسزايي در حيات اجتماعي انسان ها و جوامع داشته اند. حال اگر اين نقش آفريني در مقاطع حساسي از تاريخ يک کشور رخ داده باشد، اهميت و جذابيت چنين کتاب هاي نيز دو چندان خواهد شد. براي مثال يکي از مقاطع تاريخي برجسته و مهم هر ملت، دوران جنگ ها و انقلاب هاست که در آن تحولات بنياديني در همه سطح فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي روي مي دهد و تا سال ها و نسل ها بعد، بر هر پديده ريز و درشتي در زندگي فردي و اجتماعي اثر مي گذارد. از اين رو زندگي نامه يا خاطره انگاري کساني که در چنين مقاطع زماني مهمي نقش آفرين بوده اند اهميت بيشتري مي يابد و در انگيزه بخشي مثبت يا منفي به خوانندگان نيز موثرتر است.
با اين حساب در تاريخ معاصر کشور ما با پيروزي يک انقلاب بزرگ و پايداري در برابر جنگي هشت ساله مي توان انتظار کتاب هايي از جنس زندگي نامه و خاطره نگاري را داشت که در برانگيختن انگيزه خوانندگان موثر و موفق بوده و به جايگاه چشم گيري در اين زمينه دست يافته باشند. البته وقوع جنگ تحميلي به فاصله اندکي از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران خود باعث به تاخير افتادن رخ نمايي آثار فاخري در اين زمينه ها تا پيش از دهه دوم انقلاب شده، اما پس از پايان جنگ، به تدريج شاهد نگارش و چاپ آثار مناسبي در اين زمينه بوده ايم که با استقبال گسترده مخاطبان نيز مواجه شده اند. از موارد فوق اخير در اين زمينه مي توان از کتاب هاي چون «دا» و «خاک هاي نرم کوشک» نام برد که هر دو مربوط به دوران دفاع مقدس هستند و در ميان پرفروش ترين هاي بازار کتاب ايران با هم رقابت مي کنند. اما اگر به دنبال مجموعه کامل ترين در اين زمينه هستيد، مي توانيد سري به انتشارات «روايت فتح» بزنيد.موسسه روايت فتح که کار خود را با ساخت و پخش مستندهايي درباره جنگ تحميلي ايران و عراق آغاز کرده بود از اواسط دهه 70 شمسي به انتشار گسترده کتاب هايي با موضوع خاطراتي از زندگي سرداران و اميران شهيد دفاع مقدس دست زده که با اقبال خوانندگان نيز مواجه شده است. اين کتاب ها هم اکنون در چند مجموعه جداگانه و با عنوايني مانند «روزگاران»، «نيمه پنهان ماه»، «از چشم ها» و ... به انتشار مي رسند. در اين ميان يکي از خواندني ترين و پرفروش ترين ها، کتابي است با نام «مرگ از من فرار مي کند» که به زندگي و سرگذشت دکتر مصطفي چمران توجه کرده است. فرهاد خضري متن کتاب را از دو گونه مطلب شکل داده که به دقت با هم ترکيب شده اند. بخش عمده اي از متن خاطرات ديگران از زندگي و شخصيت دکتر چمران در امريکا، لبنان و ايران شکل مي دهد و بخش کوچک تري که به تناسب موضوع و مقطع زماني مورد بحث در لابه لاي خاطرات گنجانده شده، دست نوشته هايي از شهيد چمران است که به کتاب حال و هواي ديگري مي دهد.
مطالعه سرگذشت نامه مصطفي چمران دست کم به دو دليل مي تواند جالب توجه باشد.
نخستين و مهمترين دليل شخصيت برجسته علمي و معنوي مصطفي چمران است. او با تلاش خود توانسته است در معتبرترين مراکز دانشگاهي امريکا اعتبار درخور توجهي به دست آورد و در عين حال طي سال ها زندگي در چند گوشه جهان، روحيه معنوي خود را تعالي بخشد و الگويي از هم آميختگي معرفت و معنويت پديد آورد.
ديگر اينکه او در زمانه حساسي مي زيسته که شرايط اجتماعي و سياسي ايران و جهان با شتاب در حال دگرگوني بوده است. دکتر چمران در اين شرايط، نقش ها و مسئوليت هاي رسمي و غيررسمي مهمي را به ويژه لبنان و ايران به عنوان کانون اين دگرگوني ها بر عهده داشته است. در تمامي اين مراحل و مقاطع و در هر جايگاهي، روحيه معنوي و حماسي در گفتار و رفتار او موج مي زند اگر پذيرفته باشيم که بزرگ ترين و مهم ترين کار ويژه و دستاورد انقلاب پرورش انسان هايي اهل معرفت و معنويت و در عين حال موفق در عرصه هاي علمي و اجتماعي است، دو ويژگي پيش گفته از مصطفي چمران نمونه اي از دستاوردهاي عيني انقلاب اسلامي ساخته است. با توجه به ابعاد مختلف شخصيت و مسئوليت هاي شهيد چمران در زندگي پر تلاطمش، سرگذشت وي مي تواند طرازي براي پرورش انسان ايده آل باشد، ما را به سبک زندگي متناسب با چنين هدفي رهنمون شود و همت هاي عالي را در اين زمينه برانگيزد.
تاکيد بر الگوگيري از زندگي شهيد چمران را مي توان در اين گفته منقول از امام راحل يافت که: «مثل چمران بميريد» و روشن است که براي مرگي چنين، چگونه بايد زندگي کرد؛ زيرا مرگ هر انسان چنان خواهد بود که زيسته است!
منبع: ماهنامه زمانه - شماره 13.
