پاتکی در برابر تحریم
نویسنده:دکتر یحیی آل‌اسحاق *
برخی صاحب‌نظران بر این باورند که منابع طبیعی مانند معادن، سرزمین، نیروی انسانی و به طور کلی مواهب خدادادی است که قدرت اقتصادی کشورها را تعیین می‌کند، در حالی که این‌گونه نیست. در واقع درجه‌ی اقتدار اقتصادی کشورها همواره متناسب با حجم تولید آنها است؛ قدرتی که در تبدیل منابع طبیعی و تولید محصولات اقتصادی اعم از اقلام مصرفی، نرم‌افزاری و سخت‌افزاری معنی می‌شود. به بیان دیگر، این تولید است که به عنوان ملاک اقتدار اقتصادی کشورها قلمداد می‌شود.
از این رو در کنار سرمایه‌گذاری‌هایی که تا کنون برای توسعه‌ی زیرساخت‌ها به ثمر نشسته است، حوزه‌های متنوعی برای سرمایه‌گذاری‌های دیگر نیز وجود دارد. سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با زنجیره‌ها و پایه‌های تولید مانند تولید فولاد و محصولات پتروشیمی، احداث جاده، سد و نیروگاه‌ها که در سال‌های گذشته به اوج رسیده است. نگاهی به روند واردات در 30 سال گذشته نیز نشان می‌دهد که حدود50 تا 70 درصد از اقلام وارداتی کشور، مواد اولیه، کالاهای سرمایه‌ای و ماشین‌آلات بوده است. آمارها و گزارش‌ها نیز حکایت از آن دارد که به رغم همه‌ی محدودیت‌ها و بدخواهی دشمنان، وضعیت منابع مالی و امکانات ارزی، برای سرمایه‌گذاری به‌مراتب بهتر از سالیان گذشته است، به گونه‌ای که ارزش ذخایر ارزی حدود 140 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
از سوی دیگر، کشوری می‌تواند تولیدمحور باشد که محصولات خود را منطبق با دانش روز تولید کرده باشد. بنابراین یکی از حمایت‌های ضروری، توجه بیشتر به تولید دانش‌بنیان است. موضوع دیگر، کیفیت تولید و افزایش بهره‌وری است که در سند چشم‌انداز 20 ساله و البته در سخنان رهبر انقلاب نیز بارها مورد تأکید قرار گرفته است.
یکی از آسیب‌های برخی تولیدات کشور که منجر به افزایش قیمت تمام‌شده‌ی این کالاها شده است، سطح نازل بهره‌وری است. این آسیب از قدرت رقابت کالاها نیز می‌کاهد. بنابراین آن‌چه به تولیدکنندگان مربوط می‌شود، افزایش بهره‌وری و رعایت کیفیت و سلیقه در تولید کالاها است به نحوی که بتوانند با رقبا و همگنان خود رقابت کنند. البته این انتظار خارج از توانایی‌های تولیدکنندگان ایرانی نیست و کیفیت محصولات داخلی با اندکی توجه، انضباط و نوعی جهانی‌نگری ارتقا می‌یابد.
نوع خرید و تقاضای مصرف‌کنندگان داخلی -از مصرف کنندگان خرد تا صاحبان خط تولید و مصرف‌کنندگان خدمات- نیز در سرنوشت کشور مؤثر است. مصرف‌کنندگان با انتخاب خود می‌توانند دو هدف را نشانه بگیرند؛ جبران نیازها و همچنین مشارکت در دفاع از کشور. به گمانی دیگر، خرید از محصولات داخلی، تیری است که بر قلب دشمنان فرو خواهد نشست، چرا که اقتصاد کشور اکنون مورد هدف قرار گرفته است.
همه‌ی این موارد، ظرفیت‌های بالقوه‌ای است که برای تولید ملی فراهم شده است، اما پشتیبانی از تولیدات داخلی، بدون توجه به ملزومات آن میسر نخواهد بود؛ به‌ویژه در شرایطی که دشمنان بدخواه کشور، عزم خود را جزم کرده‌اند تا با ابزار تحریم اقتصادی ما را تحت فشار قرار دهند. اما «حمایت از تولید ملی» پاتکی است که آنان را در این آوردگاه نیز ناکام خواهد گذاشت؛ همان‌گونه که خداوند در قرآن وعده فرموده است که: «وَ الَّذینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنَا»؛ و آنها که در راه ما جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خودمان هدایتشان خواهیم کرد. (عنکبوت، 69)
دروازه‌ی طلایی ورود و خروج
از این رو در کنار سرمایه‌گذاری‌هایی که تا کنون برای توسعه‌ی زیرساخت‌ها به ثمر نشسته است، حوزه‌های متنوعی برای سرمایه‌گذاری‌های دیگر نیز وجود دارد. سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با زنجیره‌ها و پایه‌های تولید مانند تولید فولاد و محصولات پتروشیمی، احداث جاده، سد و نیروگاه‌ها که در سال‌های گذشته به اوج رسیده است. نگاهی به روند واردات در 30 سال گذشته نیز نشان می‌دهد که حدود50 تا 70 درصد از اقلام وارداتی کشور، مواد اولیه، کالاهای سرمایه‌ای و ماشین‌آلات بوده است. آمارها و گزارش‌ها نیز حکایت از آن دارد که به رغم همه‌ی محدودیت‌ها و بدخواهی دشمنان، وضعیت منابع مالی و امکانات ارزی، برای سرمایه‌گذاری به‌مراتب بهتر از سالیان گذشته است، به گونه‌ای که ارزش ذخایر ارزی حدود 140 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
سطح نازل بهره‌وری
از سوی دیگر، کشوری می‌تواند تولیدمحور باشد که محصولات خود را منطبق با دانش روز تولید کرده باشد. بنابراین یکی از حمایت‌های ضروری، توجه بیشتر به تولید دانش‌بنیان است. موضوع دیگر، کیفیت تولید و افزایش بهره‌وری است که در سند چشم‌انداز 20 ساله و البته در سخنان رهبر انقلاب نیز بارها مورد تأکید قرار گرفته است.
یکی از آسیب‌های برخی تولیدات کشور که منجر به افزایش قیمت تمام‌شده‌ی این کالاها شده است، سطح نازل بهره‌وری است. این آسیب از قدرت رقابت کالاها نیز می‌کاهد. بنابراین آن‌چه به تولیدکنندگان مربوط می‌شود، افزایش بهره‌وری و رعایت کیفیت و سلیقه در تولید کالاها است به نحوی که بتوانند با رقبا و همگنان خود رقابت کنند. البته این انتظار خارج از توانایی‌های تولیدکنندگان ایرانی نیست و کیفیت محصولات داخلی با اندکی توجه، انضباط و نوعی جهانی‌نگری ارتقا می‌یابد.
تولید صادرات‌محور
نوع خرید و تقاضای مصرف‌کنندگان داخلی -از مصرف کنندگان خرد تا صاحبان خط تولید و مصرف‌کنندگان خدمات- نیز در سرنوشت کشور مؤثر است. مصرف‌کنندگان با انتخاب خود می‌توانند دو هدف را نشانه بگیرند؛ جبران نیازها و همچنین مشارکت در دفاع از کشور. به گمانی دیگر، خرید از محصولات داخلی، تیری است که بر قلب دشمنان فرو خواهد نشست، چرا که اقتصاد کشور اکنون مورد هدف قرار گرفته است.
همه‌ی این موارد، ظرفیت‌های بالقوه‌ای است که برای تولید ملی فراهم شده است، اما پشتیبانی از تولیدات داخلی، بدون توجه به ملزومات آن میسر نخواهد بود؛ به‌ویژه در شرایطی که دشمنان بدخواه کشور، عزم خود را جزم کرده‌اند تا با ابزار تحریم اقتصادی ما را تحت فشار قرار دهند. اما «حمایت از تولید ملی» پاتکی است که آنان را در این آوردگاه نیز ناکام خواهد گذاشت؛ همان‌گونه که خداوند در قرآن وعده فرموده است که: «وَ الَّذینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنَا»؛ و آنها که در راه ما جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خودمان هدایتشان خواهیم کرد. (عنکبوت، 69)
پی‌نوشت‌ها:
* رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران
/ج
